۵ جانور که الهام‌‌بخش دانشمندان در علم و فناوری شده‌اند

از دیرباز تا‌کنون، طبیعت زنده از بزرگ‌ترین معلم‌های بشر در پیشبرد صنعت و دانش بوده است. در این میان، گاهی پژوهشگران با الهام گرفتن از یک فرآیند طبیعی یا یک گونه‌ی جانوری دست به تولید ابزاری زده‌اند که از ویژگی‌های آن برخوردار باشد. در این مطلب به معرفی ۵ جانور عجیب خواهیم پرداخت که الهام‌بخش دانشمندان در ابداعات جدید بوده‌اند.

شاید اصطلاح «بیومیمکری» (biomimicry) برای بعضی از افراد آشنا باشد. بیومیمکری در واقع الگوبرداری از مدل‌های طبیعی بیولوژیکی است که منجر به دریافت یک نتیجه‌ی علمی یا ساخت ابزاری در دنیای تکنولوژی می‌شود. در ادامه، اطلس جدیدی از دنیای جانوران گشوده خواهد شد که به نقش الهام‌بخش بعضی از این حیوانات در دنیای علم و فناوری می‌پردازد.


واقعیت عجیب: قبل از این که تصمیم بگیرید یک میگوی مانتیسی در خانه نگه دارید، تمام جوانب کار را در نظر بگیرید! معمولا میگوی مانتیسی به هر چیزی که در داخل آکواریوم منزل شما وجود دارد، علاقه‌مند است. حتی نوع بزرگ‌تر این جانور می‌تواند شیشه‌ی آکواریوم را هم بشکند.

نکته‌ی الهام‌بخش: از آنجا که میگوی مانتیسی به طور خارق‌العاده‌ای، شکارچی ماهری است، توانسته الهام‌بخش دانشمندان در جنبه‌های گوناگونی هم باشد. چشم‌های تکامل یافته‌ی این جانور به ۱۶ گیرنده‌ی رنگ مجهز است (در حالی که این رقم برای چشم انسان ۳ عدد است) و می‌تواند با چرخش حرکت چشم‌های خود، نور را پلاریزه کند. استفاده از این قابلیت می‌تواند در ساخت ربات‌های زیر آب، بهبود عملکرد عینک‌های آفتابی یا حتی تشخیص سرطان مفید باشد. ضمن این که الگوبرداری از مدل چنگال‌های قدرتمند این جانور می‌تواند در تقویت استحکام هر چیز از زره‌ی بدن گرفته تا بدنه‌ی هواپیما موثر عمل کند. این چنگال‌ها که سلاح وحشیانه‌ی این جانور هستند، ضربه‌های سهمگین را به لطف ضربه گیرهای کوچکی که روی سطح پیچیده و مارپیچ بدن آن وجود دارد، دفع می‌کنند.

واقعیت عجیب: این گونه در میان جانداران، تنها موجودی است که به علت کراتین به کار رفته در ساختار بدنش شناخته شده است. کراتین در واقع همان ماده‌ی تشکیل دهنده‌ی ناخن‌های انگشتان ما است.

نکته‌ی الهام‌بخش: این جانور می‌تواند علاوه بر این که سطح بدن خود را با سطوحی مانند کف اتاق و کاشی مماس کند، از نوعی انعطاف‌پذیری برخوردار است که می‌تواند بدن خود را به حالت توپ در بیاورد. این نوع رفتار بدنی می‌تواند در ساخت سطوح محافظ الگو واقع شود. یک نمونه‌ی الگوبرداری از بدن این جانور، ساخت کوله‌پشتی‌های پانگولین است که سطوح آن بر هم قابل همپوشانی بوده و به جای زیپ، از یک آهنربا در ساختار آن استفاده شده است. ضمن این که در ساخت کلاه ایمنی تاشو هم از پانگولین الهام گرفته شده است.

واقعیت عجیب: ماهی چسبی شمالی می‌تواند ۱۵۰ برابر وزن بدن خود را از جا بلند کند.

نکته‌ی الهام‌بخش: باله‌های این ماهی می‌تواند بر روی سطوح لغزنده هم بچسبند. این خاصیت به لطف وجود ساختارهای لایه‌ای مو-شکل کوچکی است که می‌تواند خود را با بخش‌های غیرقابل دسترس سطح درگیر کند و مهم‌تر از همه این که ماهی چسبی می‌تواند به اختیار خود از این توانایی استفاده کند و آن را تحت کنترل داشته باشد. بهره‌گیری از ساختار بدنی این ماهی، توانسته است در زمینه‌ی "جراحی از طریق یک سوراخ کوچک" (keyhole surgery)، اتصال جاصابونی به کاشی دیوار یا حتی نصب ردیاب به بدن نهنگ‌ها جهت تامین امنیت آن‌ها، نمود پیدا کند.


واقعیت عجیب: این حشره حتی در مرحله‌ی لارو بودن هم می‌تواند گوشتخوار باشد.

نکته‌ی الهام‌بخش: طی واکنشی که بین دو ترکیب هیدروکینون و هیدروژن پراکسید در داخل شکم سوسک اتفاق می‌افتد، این اسپری آزاد می‌شود. اگر چه این مخلوط تقریبا در نقطه‌ی جوش خود قرار دارد، اما اثری از رنج و ناراحتی در سوسک بمب افکن مشاهده نمی‌شود. دانشمندان با استفاده از تصویربرداری‌های اشعه‌ی ایکس در سرعت‌های بالا پی بردند که سوسک این واکنش را به صورت پالسی انجام می‌دهد از این رو به محفظه‌ی بدن خود اجازه می‌دهد که زمان کافی برای خنک شدن داشته باشد. تصور فعلی بر آن است که الگوبرداری از این رفتار می‌تواند به توسعه‌ی سیستم‌های پیشران کمک کند.


واقعیت عجیب: تصور شده است که خفاش نعل‌بینی چینی عامل شیوع بیماری سارس بین سال‌های ۲۰۰۲ و ۲۰۰۴ بوده است.

نکته‌ی الهام‌بخش: بینی فوق تکامل یافته‌ی این نوع خفاش، آن را سرآمد دیگر خفاشان، در زمینه‌ی توانایی درک پژواک صدا کرده است. پره‌های بینی آن‌ها، این امکان را در اختیار خفاش‌های نعل بینی قرار می‌دهد که متوجه کوچک‌ترین تغییرات فرکانس‌های منتشر شده در فضا شوند به طوری که حتی حرکات بال‌های یک پروانه را تشخیص دهند. شاید جای تعجب نباشد که محققان با توجه به مکانیرم عمل خفاش‌های نعل بینی بتوانند عملکرد شناساگرهای زیردریایی را بهبود بخشند.

منبع: newatlas
ترجمه: زومیت