سریال تخریب سنگ قبرها

حاشیه‌های فرهنگی کشور در روزهای گذشته وارد فاز تازه‌ای شد و شکل عجیبی به خود گرفت. تا پیش از این اگر دعوا بر سر اکران یا عدم اکران یک اثر، برگزاری یا عدم برگزاری کنسرت در برخی شهرهای کشور و مسائلی از این دست بود حالا اما اتفاق دیگری افتاده و نگرانی‌های فراوانی را برای علاقه‌مندان به فرهنگ و هنر این سرزمین به وجودآورده است. در سال‌های گذشته سابقه داشت که چند بار سنگ قبر شاعر و نویسنده‌ای همچون احمد شاملو یا هنرمندی همچون فردین توسط برخی مخالفانشان شکسته شد و این ماجرا برای چند شاعر و نویسنده دیگر هم اتفاق افتاد.

حالا اما ماجرا به سمت دیگری پیش رفته است و در روزهای اخیر خبرهای عجیبی در همین رابطه منتشر شده است. در روزهای ابتدایی مهرماه خبری منتشر شد مبنی‌بر اینکه پس از گذشت 6 سال از درگذشت و خاکسپاری ایرج افشار چهره نام آشنای عرصه فرهنگ ایران، سنگ قبرش در آرامگاه او در بهشت زهرا به سرقت رفته است؛ اتفاقی که تنها با سرقت مجسمه‌ها از سطح پایتخت قابل مقایسه بود، اما تکان‌دهنده‌تر از آن به‌نظر می‌رسید. این رویداد خیلی سریع در رسانه‌ها بازتاب یافت و در همان موقع رسانه‌ها اشاره کردند که شادروان ایرج افشار پس از بیش از 6 دهه کوشش در عرصه ایران‌شناسی و تاریخ ایران و نشر حدود 300 جلد کتاب و هزاران مقاله علمی و پژوهشی، تمام عمرش را وقف اعتلای فرهنگ ایران کرد و در دوران حیاتش هرگز با کسی دشمنی نداشته است. اگرچه انتقادهایی در زمان حیات و پس از فوت این چهره فرهیخته نسبت به او مطرح شد؛ اما انتشار تصاویر مراودات رهبر انقلاب با این چهره فرهیخته و سلسله مطالبی که توسط برخی چهره‌ها نظیر غلامعلی حدادعادل درباره شخصیت ایرج افشار منتشر شد، منجر به پایان نقدهای غیرمنصفانه نسبت به این فرهیخته رخت از جهان بسته شد.

پس از آن اتفاق آرش افشار فرزند این چهره فرهنگی گفته بود که مزار پدرم در آرامگاهی خصوصی در بهشت زهرا (س) واقع است. سنگ مزار ایشان، سنگی یک تکه‌ای از کاشان، به قطر ۱۰ سانتی‌متر و بسیار سنگین بود؛ بنابراین هر کسی این سنگ را برداشته، حتما کمک داشته است. همان موقع اعلام شد که انگیزه‌های مالی هم برای انجام این سرقت بعید است. ماجرای سرقت سنگ قبر ایرج افشار در حدود 15 روز پیش با عذرخواهی معاون امور اجتماعی، فرهنگی و روابط عمومی سازمان بهشت زهرا(س) و نصب سنگ جدید به پایان رسید، اما انگار این تازه اول ماجرا بود و رشته قرار است سر درازی داشته باشد. در روزهای پایانی هفته گذشته خبر رسید سنگ مزار مرحوم غلامحسين مظلومي، پيشكسوت فوتبال ايران و باشگاه استقلال مورد اهانت قرار گرفته است و روی عکس این فوتبالیست اخلاق‌گرا رنگ ریخته‌اند. برخی از هواداران استقلال که حدس می‌زدند این کار از سوی رقیبان دیرینه انجام شده است با موضوع دیگری روبه‌رو شدند و این فرضیه هم از بین رفت؛ چراکه در همین بازه زمانی سنگ قبر همایون بهزادی، یکی از پیشکسوتان مطرح پرسپولیس هم رنگ‌پاشی شد.

واکنش‌ها به این اتفاق در روزهای اخیر ادامه داشت تا اینکه از کاشان هم خبر رسید عکس سهراب سپهری، شاعر و نقاش سرشناس ایران هم از سنگ قبر او حذف شده است. به گزارش «ایلنا» درحالی‌که آثار سهراب سپهری شاعر و نقاش معاصر کشورمان در آخرین حراجی تهران به قیمت ۳ میلیارد تومان فروخته شد و او در سال‌های اخیر به‌دلیل فروش آثارش در بزرگ‌ترین حراجی‌ها برشهرتش افزوده شده، اما بر اثر بی‌توجهی مشکلاتی در آرامگاه او وجود دارد. البته تغییرات سنگ مزار سهراب تنها چالشی نیست که دوستداران این هنرمند با ‌آن مواجهند؛ بلکه به‌دلیل اینکه سهراب در صحن امامزاده سلطان علی که از اماکن بسیار مورد توجه مردم کاشان بوده دفن است، علاقه‌مندان به این هنرمند برای حضور بر سر مزارش هر ساله در اول اردیبهشت‌ماه سالروز درگذشت و پانزدهم مهرماه سالروز تولد با مشکلاتی روبه‌رو هستند. رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی اگرچه با حذف عکس سهراب از روی سنگ مزارش موافق است حکاکی چهره سهراب را روی سنگ مزار بی‌سلیقگی می‌داند، اما معتقد است برای پایان دادن به این حاشیه‌ها بهتر است مزار سهراب به مکان دیگری در کاشان منتقل شود.

مصطفی جوادی‌مقدم درباره نصب سنگ قبر جدید بر مزار سهراب سپهری می‌گوید اولین سنگ قبری که برای سهراب ساخته شد با خط رضا مافی بود و شعر «به سراغ من اگر می‌آیید...» روی آن نوشته شده بود. این سنگ بسیار ساده بود، اما به‌دلیل اینکه زنده‌یاد رضا مافی آن را خوش‌نویسی کرده بود ارزش هنری داشت. او با اشاره به اینکه تاکنون سه یا چهار سنگ بر مزار سهراب نصب شده، ادامه داد: متاسفانه در تعمیرات حرم و تعریض فضا، سنگ قبر مزین به خط رضا مافی شکسته و مفقود شد؛ در حال حاضر نیز سنگ قبری مشابه سنگ قبر اولیه که به دستخط رضا مافی نوشته شده بود در دفتر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کاشان آماده شده و قرار است روی مزار سهراب نصب شود.

او درباره حذف عکس سهراب از روی سنگ مزارش گفت: چند سال پیش شهرداری کاشان سنگی را بر مزار سهراب گذاشت که عکس او روی آن حک شده بود که ظاهرا این عکس از روی سنگ حذف شده است؛ البته وزارت ارشاد کاشان نیز با سادگی مزار موافق است. رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی کاشان اضافه کرد: بود یا نبود عکس بستگی به سلیقه افراد دارد البته معتقدم نباید عکسی روی سنگ مزار باشد و ترجیح می‌دهیم سنگ قبری مشابه سنگ قبر اولیه بر مزار سهراب نصب کنیم، از همین رو آقای اعرابی یکی از خوش‌نویسان استان قم اعلام آمادگی کرده بودند تا روی سنگ را بنویسند.

جوادی‌مقدم در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفت: سال‌ها پیش بحثی در محافل هنری کاشان مطرح بود مبنی‌بر جابه‌جایی مزار سهراب؛ چراکه مکانی که در حال حاضر سهراب در آنجا مدفون شده فضایی مذهبی است و نگاه‌های مختلفی به آنجا وجود دارد. از طرفی متولیان امامزاده نیز هر دوره تغییر کرده و افرادی که در آنجا مشغول به فعالیت می‌شوند دیدگاه‌های متفاوتی نسبت به حضور دوستداران سهراب بر مزار او دارند. او افزود: بعضی از ادب‌دوستان و فرهیختگان کاشان معتقدند پیکر سهراب در این مکان به امانت گذاشته شده و بر این عقیده‌اند که سهراب به باغش در مزرعه چنار یا باتوجه به علاقه‌ای که به گلستانه داشته به آنجا منتقل شود. رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی کاشان با اشاره به حاشیه‌هایی که درباره مزار سهراب و حضور دوستداران او وجود دارد، تصریح کرد: متاسفانه با وجود اینکه سهراب یکی از مفاخر کشور ماست که شهرت جهانی دارد، اما دستخوش مسائلی است که برخی از آنها جنبه کوته‌فکرانه دارد و معتقدم اگر قرار است این حواشی برای همیشه پایان یابد راه‌حل آن‌‌ همان اقدامی است که برای نیما یوشیج انجام شد.

جوادی‌مقدم افزود: معتقدم سهراب را نیز مانند نیما باید به جای دیگری منتقل کنیم و این اتفاق نیز به فتوای برخی از علما شامل نبش قبر نمی‌شود؛ چراکه اطراف قبر را به‌گونه‌ای جابه‌جا می‌کنند که قبر تکان نمی‌‌خورد و این تنش‌های ناشی از حضور برخی دوستداران را کم می‌کند. او در پاسخ به این سوال که آیا این پیشنهاد عملی خواهد شد یا خیر، گفت: خانواده سهراب نیز باید درباره این جابه‌جایی نظر بدهند ممکن است آنها مخالف این قضیه باشند، اما فرهیختگان استان کاشان براین عقیده‌اند که این‌جابه‌جایی صورت بگیرد همچنین اوقاف، هیات‌ امنای امامزاده و مسوولان شهری نیز باید نظر مساعد دراین‌باره داشته باشند؛ چراکه برخی از آنها معتقدند سهراب به‌عنوان یک جاذبه گردشگری باید در امامزاده باشد البته اختلاف سلیقه در این باره بسیار است.

رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی کاشان خاطر‌نشان کرد: سهراب شاعر بزرگی است و باید یادمانی برایش درست کرد و باز هم تاکید می‌کنم برای پایان‌دادن به این مناقشات بهتر است قبر سهراب را مانند نیما جابه‌جا کنیم البته این نیاز به دستور مقامات بالا‌تر دارد تا دوستداران سهراب نیز بتوانند به راحتی بر مزار این شاعر و نقاش حاضر شوند. هنوز دلیل اینکه چرا چنین اتفاق‌ها یی شکل گرفته مشخص نشده است اما کنار هم گذاشتن این رویداد‌ها در اولین ماه پاییز امسال گواه این است که پشت پرده این تخریب‌ها حرف‌های ناگفته‌ای پنهان است.