تهران دیگر تنها در معرض آسیب‌های زلزله، سیل و آلودگی هوا نیست. یکی دو سال است که فرونشست‌ها هم به‌طور جدی به جمع این آسیب‌ها اضافه شده است. حالا با نشستی که دیروز درخیابان مولوی رخ داد، تعداد فرونشست‌های تهران در چهارماه اخیر، به عدد هفت رسید.
به گزارش روزنامه شهروند: اگرچه علت آن در بررسی‌های اولیه آب‌شکستگی لایه‌های زیرین خاک عنوان شده، اما باز هم تلنگری است به وضع گودبرداریهای پرریسک و ساخت‌وسازهای بی‌ضابطه‌ای که دبیر شورای عالی شهرسازی کشور نسبت به آن ابراز نگرانی کرده است: «گودبرداریهای عمیق ریسک بالایی برای شهر تهران دارند، گودهایی که به‌ویژه در قسمت‌های شمالی شهر به مسیر قنات‌ها برخورد می‌کنند، درحالی که هیچ‌‌کدام از قنات‌های تهران خشک نیستند.»
آنطور که پیروز حناچی به ایلنا گفته: «درتمام دنیا گودهای بالای ۲۵متر با ریسک بسیار بالایی همراه است اما در تهران گودهای ۵۰ یا حتی ۷۰ متری و به تعداد زیادی گودهای بالای ۴۰ متر داریم که نمی‌توانیم بگوییم عارضه‌ای ایجاد نمی‌کنند.» این سخنان در شرایطی مطرح می‌شود که این احتمال وجود دارد گودبرداری‌ها بسیار عمیق مسیر سفره‌های زیرزمینی و قنات‌ها را تغییر دهند و در نهایت باعث سستی خاک شوند.
البته معاون وزیر راه‌وشهرسازی درباره وجود ارتباط میان تأثیر گودبرداریهای عمیق در تهران و تأثیر احتمالی آن بر آب‌های زیرزمینی و فرونشست زمین می‌گوید: «ما درحال بررسی این موضوع به صورت عمومی هستیم، اما گودبرداری‌ها در شمال تهران به مسیر قنات‌ها برخورد می‌کنند، چون تهران شهری است که تعداد زیادی قنات دارد و تخمین می‌زنند که بالای هزار قنات درمنطقه عمومی تهران وجود داشته باشد، اصلاً علت پیدایش تهران و شهرری، قنات‌های پای رشته‌کوه البرز بوده است، بنابراین نمی‌توانیم بگوییم این گودهای عمیق هیچ عارضه‌ای ندارند، به‌ویژه درقسمت‌های شمالی شهر که این ساخت‌وساز‌ها و گودبرداری‌ها به مسیر قنات‌ها بیشتر برخورد می‌کنند.»
او در ادامه توضیحات بیشتری هم دراین‌باره دارد: «قنات‌های تهران هیچ کدام خشک نیستند، بعضی دایما فعال هستند و برخى نیز در فصل بارندگی فعال می‌شوند، آب این قنات‌ها با توجه به وضع خاک، ریزدانگی‌ها و خاک رس را می‌شوید و همان‌طور که از قدیم نیز می‌گفتند؛ «آب مسیر خودش را پیدا می‌کند، آب این قنات‌ها هرچیز را که درمسیرش قرار گرفته، می‌شوید و به شکل فرونشست یا فروچاله خود را نشان می‌دهد.»
شهریورماه که فرونشست زمین در خیابان پیامبر رخ داد، فرضیه ارتباط میان گودبرداری و نشست زمین پررنگ شد. در آن زمان محمد شکرچی‌زاده، رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی احتمال ارتباط گودبرداریهای صورت گرفته برای ساختمان کوروش با این حادثه را مطرح کرد و اگر این احتمال درست باشد، ساختمان‌های بلندمرتبه زیادی که در مناطق مختلف تهران به‌ویژه منطقه ٢٢ در بیش از ١٢ طبقه ساخته شده‌اند و حالا در مرحله فروش و بهره‌برداری هستند، همگی به‌عنوان تهدیدی خفته برای پایتخت عمل خواهند کرد؛ چراکه ساختمان‌های غول‌پیکر یعنی گودبرداریهای عمیق‌تر.
البته حناچی هم گودبرداری‌ها را خالی از عارضه نمی‌داند: «فارغ از کاربری، این گودبرداریهای عمیق هرجا می‌تواند رخ دهد و عارضه ایجاد کند، اما مجموعه‌های تجاری بزرگ بارگذاری مضاعف هستند، زیرا هم سطح زیادی اشغال می‌کنند و هم به واسطه بارگذاری که روی آنها صورت می‌گیرد، معمولا حداکثر گود را برای تأمین پارکینگ و خدمات دارند، در هرصورت دیگر چنین مجوزهایی درکمیسیون ماده ۵ داده نمی‌شود، اما درگذشته مجوزهایی از این قبیل داده شده و بسیاری از اینها نیز مشکلاتی را به وجود آورده‌اند.»
بسیاری از ساختمان‌های بلندمرتبه پرعارضه مانند «اطلس مال» و «کورش» در گذشته مجوزهای ساخت دریافت کرده‌اند و البته هنوز درباره چگونگی احراز صلاحیت این ساختمان‌ها برای کسب مجوز آنها نیز حرف و حدیث‌هایی وجود دارد، درحالی که گفته‌های معاون وزیر راه‌وشهرسازی هم نشان می‌دهد شهرداری تهران به‌عنوان نهادی که مسئولیت صدور این مجوزها را برعهده دارد، همواره متهم اصلی این جریان است: «شورای عالی شهرسازی و معماری نیز به این موضوع ورود پیدا کرده است، به لحاظ مشکلات عمومی شهر نمی‌خواستیم همه این پروژه‌ها را متوقف کنیم، هرچند اقداماتی انجام دادیم که شهرداری مسیرش را تغییر دهد و چنین مجوزهایی که هم برای شهر و هم برای شهروندان پیامد دارد، صادر نکند، اینگونه پروژه‌ها حتی برای سرمایه‌گذاران نیز در آینده عارضه دارد، درحالی که اکنون شاید آنها متوجه مسائل فنی مربوط به این قضایا نباشند.»
البته همچنان قصه فرونشست‌ها و ریزش‌های گاه و بیگاه زمین در محدوده کارگاه‌های مترو ادامه دارد و روز گذشته نیز یک مورد دیگر درمحدوده چهارراه مولوی به وقوع پیوست که ترافیک زیادی را هم درمنطقه ایجاد کرد. سرهنگ عابدی، جانشین رئیس پلیس راهور تهران در این‌باره گفت: «به دلیل احتمال نشست زمین در خیابان مصطفی خمینی تقاطع مولوی، این محدوده از ساعت ٨ صبح روز شنبه بسته شده است.»
ملکی، سخنگوی آتش‌نشانی تهران البته در گفت‌وگو با مهر اعلام کرد که: «فرونشست سطحی بوده است. پس از حضور آتش‌نشانان در منطقه مشخص شد محدوده‌ای از زمین در طول مسیر تونل دچار فرونشست شده که خوشبختانه آسفالت خیابان تخریب نشده بود و فقط بخشی از خیابان دفرمه شده و آسفالت آن از شکل طبیعی و اولیه‌اش خارج شده که این اتفاق نشان می‌دهد این حادثه به دلیل اتفاقات در لایه‌های زیرین زمین به وقوع پیوسته است.
نجاتگران آتش‌نشانی بلافاصله محدوده‌ای را که حادثه در آن به وقوع پیوسته بود ایمن‌سازی کرده و با اطلاع حادثه به شهرداری منتظر اقدامات پیشگیرانه و حضور بیل مکانیکی برای تخریب بخش تخریب شده و آگاهی از اتفاقی که در زیرزمین رخ داده بود، شدند.» اما ساعتی بعد سایت شهرنوشت که وابسته به شهرداری است، شکستگی لوله آب را دلیل این فرونشست اعلام کرد.
ورود شورا به تخلفات مدیریت شهری جدی نیست
همزمان با وقوع دو حادثه مرگبار فرونشست در روز دوشنبه هفته گذشته که ٣ کشته برجای گذاشت، انتقادات زیادی نسبت به خاکبرداری‌های غیراصولی مطرح شد و حتی شاکری، رئیس کمیته عمران شورا مسأله تذکر کتبی به مترو را مطرح کرد: «شورا از مسئولان شرکت بهره‌برداری مترو درخواست داشته که هرچه سریع‌تر بهره‌گیری از روش سنتی را درساخت مترو به اتمام برسانند.»
اما از این دست تذکرها در سال‌های اخیر در شورا زیاد بوده است؛ تذکر درباره قطع درختان، ساخت‌وسازهای بی‌رویه، واگذاری شهرآفتاب و... اما این تذکرات کمتر منتهی به نتیجه یعنی توقف تخلف یا کم‌کاری‌ها شده است، حتی در سال ٩٣ طرح سوال از شهردار هم ازسوی حافظی، رئیس کمیسیون محیط‌زیست شورا مطرح شد اما هیچگاه به نتیجه نرسید.
حالا حناچی هم درباره تذکرات اعضای شورا می‌گوید: «در ارتباط با این مسأله که شاهدیم اعضای شورا تنها به دادن تذکر در مورد مشکلات حوزه شهری بسنده می‌کنند و ورود جدی به تخلفات و اشتباهات ندارند، درحالی که یکی از وظایف اصلی شورا نظارت است که این نظارت تنها شامل مسائل مالی نیست، بلکه بحث‌های فنی و تخصصی را نیز شامل می‌شود و معنای عام دارد.
شاید اعضا دقیقا براساس وظایفی که بر گردنشان است، رفتار نمی‌کنند. علت دیگر هم می‌تواند ناشی از خلأ تشکیلاتی نهاد‌های مدنی و احزاب باشد، معمولا در انتخابات شورا‌ها این تشکل‌ها فعال می‌شوند، قول‌هایی را نیز به مردم می‌دهند، اما باید بدانند که دوباره نیز نیازمند رأی مردم هستند و باید گزارش بدهند که قول‌های دوره قبل به کجا رسیده است؟»
اما واقعا چرا درتهران شاهد واکنش جدی به تخلفات مدیریت شهری نیستیم و چگونه می‌توان از عادی‌سازی اشتباهات مدیریت شهری جلوگیری کرد؟ سوالی که حناچی اینگونه به آن پاسخ می‌دهد: «طبیعتا اگر نظام مدیریت شهری به افکار عمومی پاسخگو باشد؛ نباید چنین اتفاقی بیفتد، زیرا اعضای محترم شورای شهر و شهرداران نیازمند آرای مردم هستند.»
باید به پرونده واگذاری املاک شهرداری حساس باشیم
دبیر شورای عالی شهرسازی درباره پرونده واگذاری املاک شهرداری هم توضیحات دیگری ارایه کرد: «اظهارنظر در مورد اصل این پرونده برعهده قوه‌قضائیه و دستگاه‌های نظارتی است، اما به‌طورکلی کسانی که وظیفه نظارت دارند، چه نظارت عالیه و چه نظارت محلی؛ نباید از دستگاهی که باید به آن نظارت می‌کنند، مستقیم یا غیرمستقیم منتفع شوند. این مسأله از نظر اخلاقی پسندیده نیست و اگرچنین اتفاقی صورت گرفته باشد؛ باید نسبت به آن حساس بود.
در شهرهای ما تشکیلات نهاد‌های مدنی و احزاب متأسفانه ضعیف هستند و در این حوزه‌ها کمتر تخصصی عمل می‌کنند، اما احزاب و تشکل‌های شناسنامه‌دار به‌طور دایمی نیازمند آرای مردم هستند و در دنیا چنین معمول است که اگر اینها به قولی که داده بودند؛ عمل نکرده باشند، دوباره کسی به آنها رأی نمی‌دهد.»
