چرا «دبه»، «شمر» و «آمریکا» از در و دیوارهای مشهد آویز می‌شوند؟

بیلبوردهای فرهنگی سطح مشهد در دو ماه اخیر یکی از سوژه‌های بحث و نقد شده‌اند؛ تابلوهایی که از نظر کارشناسان به مستقیم‌ترین شکل و بدترین شکل، قصد دارند در مردم تاثیرات فرهنگی ایجاد کنند؛ «دبه» را نشان داده‌اند تا بگویند «آمریکا در برجام دبه کرده است»؛ تصاویر شمر را گذاشته‌اند و نوشته‌اند «شمر زمانه‌ات را بشناس» یا تابلوهایی که علامت «ترازو» گذاشته‌اند و نوشته‌اند «کم باشه حلال باشه».

به گزارش ایسنا، البته بسیاری از بیلبوردها دارای شعارها و حرف‌های سیاسی هم هستند. شعارهایی که در بعضی رده‌ها نشان دهنده مخالفت با شعارهای دولت است. علاوه بر همه این موارد، تاثیرات روانی که بیلبوردها، چه تبلیغاتی و چه فرهنگی بر مردم می‌گذارند، همیشه و در تمام محافل کارشناسی این حوزه مورد بحث است.

در حال حاضر بیلبوردهای فرهنگی مشهد با میزان خشونت و تعصبی که ایجاد می‌کند، مانند آلودگی، ترافیک و دیگر شلوغی‌های سطح شهر بر روان مردم مشهد تاثیر مستقیم می‌گذارد. به طور مثال مردم مشهد چند بار در روز باید بفهمند که آمریکا دشمن آنان است و نوشته‌هایی مثل «آمریکای محترم؛ کشتار میلیون‌ها غیر نظامی در دنیا»، «آمریکای قدرشناس؛ اهدای نشان لیاقت به قاتل مسافران هواپیمای ایرانی»، «آمریکای دست و دلباز؛ اهدای تجهیزات جنگی به عربستان و داعش» و... هر روز در جلو چشمشان ببینند؟

حرف‌ها و نوشته‌هایی که مردم اگر قصد کنند به سرعت هم در تلویزیون، هم در رادیو و بیشتر از آن در فضای مجازی می‌توانند مشاهده کنند و به اطلاعات عمومی‌شان در مورد آمریکا اضافه کنند.

اگر مثال دیگری از بیلبوردهای فرهنگی شهرداری بخواهیم بیاوریم، بیلبوردهای نقد حقوق‌های نجومی است. بیلبوردهایی با عنوان «غارتگر بیت‌المال محاکمه باید گردد»، «کم باشه حلال باشه» و... در حالی از طرف معاونت فرهنگی شهرداری مشهد اکران شد که هنوز هیچ شفافیت مشخصی از دریافتی خود شهردار وجود ندارد و حتی در مصاحبه‌های اخیر گفته شده که برخی از مدیران شهرداری مشهد حقوق نجومی دریافت می‌کنند.

در مجموع شهرداری مجموعه‌ای غیردولتی بوده و همیشه طبق سلایق سیاسی جناح خود رفتار کرده است، اما در این میان باید از اداره کل ارشاد اسلامی خراسان رضوی پرسید که آیا تاکنون شده حتی یک بار در خصوص این بیلبوردها، تاثیرات و شعارهای آن یا حداقل طراحی و رنگ آن از شهرداری سؤال کند و تذکری بدهد؟ آیا ارشادی که جزئی از دولت است، وقتی با شعارهای متناقض با دولت خود مواجه می‌شود، هیچ ککش می‌گزد؟

تبلیغ مستقیم، بدترین نوع تبلیغات است
رضا سلیمانی نوری، فعال حوزه فرهنگی و خراسان‌پژوه، در گفت‌وگو با ایسنا اظهار می‌کند: رسانه تیغ دو دم است؛ هم می‌تواند مثبت باشد و هم می‌تواند منفی باشد؛ در علم ارتباطات، تبلیغ مستقیم بدترین نوع تبلیغ است و همان‌طور که می‌بینیم در بیلبوردهای تبلیغاتی مشهد تبلیغات مستقیم است و کمترین بهره‌ای از مقصود اجرا کنندگان را به مخاطبان می‌رسانند.

وی اضافه می‌کند: فرقی نمی‌کند که این تبلیغات از طرف دولت، شهرداری یا اداره کل فرهنگ و ارشاد استان باشد، اما بیلبوردها با تبلیغات شدید فرهنگی نشان می‌دهند که آن ارگان یک چیزی را می‌خواهد به خورد مردم بدهد و این شدت و تیزی تبلیغات قطعا بازخورد منفی را ایجاد خواهد کرد؛ در تبلیغات باید غیرمستقیم و نرم مفهوم خود را بیان کرد زیرا هر تبلیغ مستقیمی باعث واکنش از طرف مردم می‌شود.

با اینگونه تبلیغات، خواسته یا ناخواسته در جهت دین‌زدایی مردم حرکت می‌کنند
این پژوهشگر در خصوص بیلبوردهای فرهنگی سطح شهر مشهد عنوان می‌کند: در دو ماه اخیر بیلبوردهای فرهنگی در سطح شهر مشهد مشاهده می‌شود که به بدترین شکل و مستقیم‌ترین نوع تبلیغات شده بود؛ برای تاثیرگذاری این تبلیغات فرهنگی روی مردم باید درصد نفوذ منفی را حساب کنیم زیرا مطمئنا هیچ نفوذ مثبتی در مردم نداشته است.

سلیمان نوری می‌گوید: چون افرادی که در شکل‌گیری این تبلیغات نقش دارند، علم تبلیغات فرهنگی را ندارند، خواسته یا ناخواسته در جهت دین‌زدایی مردم حرکت می‌کنند. در جامعه‌ای که انواع رسانه‌ها به اشکال مختلف فعالیت می‌کنند، دوران تبلیغات بیلبوردی به این شکل گذشته است.

وی با بیان اینکه مجوزهای تمام بیلبوردهای فرهنگی و تبلیغی  باید توسط اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی صادر شود، ادامه می‌دهد: روال قانونی کار این است که باید اداره کل ارشاد تائید نصب این تابلوها را بدهد، اما همیشه روال قانونی طی نمی‌شود. این بیلبوردها یا توسط شرکت‌هایی که تحت نظر شرکت‌های ارشاد وجود دارد، ساخته می‌شود یا خود شهرداری این بیلبوردها را نصب می‌کند.

این فعال حوزه فرهنگی با طرح این سووال که چرا ارشاد  نظارتی بر نوع تبلیغاتی که علیه دولت می‌شود ندارد، خاطرنشان می‌کند: اگر متولی این امر ارشاد نیست و شهرداری مشهد بیلبوردها را اجاره کرده است، شهرداری با چه هدفی این نوع از شعارهای سیاسی را در بیلبوردهای خود می‌آورد.

چرا شهرداری مشهد از دستورات رهبری تبعیت نمی‌کند؟
وی اضافه می‌کند: مقام معظم رهبری همیشه و در تمام سال‌ها حامی دولت‌ها بوده و در حال حاضر نیز هم از دولت و هم از برجام حمایت می‌کند، اما افرادی که حالا مدعی اجرای دستورات رهبری هستند، چرا مخالف دستورات ایشان عمل می‌کنند. اگر این بیلبوردها توسط شهرداری نصب شده باشد، مجموعه‌ای که اصولگرای ناب هستند و خود را مدعی می‌دانند چرا زمانی که رهبری دستور حمایت از دولت داده‌اند، این شعارها را در بیلبوردهای خود می‌آورند؟

سلیمان نوری با اشاره به اینکه اداره کل ارشاد اسلامی استان نیز خود از بدنه دولت تدبیر و امید است، اظهار می‌کند: چرا یک بخش از دولت، بر علیه خود دولت عمل می‌کند؟ اداره کل ارشاد می‌تواند با تایید نکردن این بیلبوردها مانع از نصب آن در سطح شهر شود. ناظر اصلی بیلبوردهای تبلیغاتی و تجاری، اداره کل فرهنگ و ارشاد خراسان رضوی است، اما در مورد اینکه آیا اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان باید ناظر بیلبوردهای فرهنگی هم باشد یا خیر، از سوی خود مسوولان این اداره کل، رد شده است.

سیدسعید سرابی، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی، در پاسخ به ایسنا اظهار بی‌اطلاعی در خصوص قوانین این بیلبوردها کرده و در خصوص بیلبوردهایی که دارای شعارهایی سیاسی بر خلاف شعارهای سیاسی دولت است، می‌گوید: احتمال دارد که این بیلبوردها از طرف ارشاد تائید نگرفته باشد. البته بیلبوردهایی که مخصوص شهرداریست، در دست سازمان فرهنگی شهرداری بوده و اصلا تائیدیه ارشاد را برای نصب نمی‌خواهد.

یوسف امینی، معاون فرهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی، در ادامه اظهار می‌کند: بیلبوردهایی که تبلیغات تجاری دارند در اختیار کانون‌های تبلیغاتی هستند و باید قبل از اکران تاییدیه ارشاد را دریافت کنند.

وی اضافه می‌کند: اما در خصوص تبلیغات فرهنگی و بیلبوردهایی که در اختیار شهرداری و سازمان فرهنگی ‌آن است، نیازی به تائیدیه اکران از ارشاد ندارد. در مجموع آنچه که ملزم به تائیدیه ارشاد شده تبلیغات تجاریست.

اما عضو کمیسیون فرهنگی شورای شهر مشهد در خصوص قوانین نظارتی بر بیلبوردهای فرهنگی می‌گوید که این بیلبوردها نیاز به مجوز کتبی ندارند، اما اداره کل ارشاد اسلامی استان می‌تواند برای محتوای این بیلبوردها تذکر بدهد.

حسنعلی اخلاقی در پاسخ به این سووال که چرا برخی از بیلبوردهای فرهنگی شهر مشهد متنقاض با شعارهای دولت است، تصریح می‌کند: اینکه سیاست واحدی اجرا نمی‌شود، هنر تبلیغات است که اگر قرار است پیامی به شهروندان داده شود، متناقض نباشد، اما متاسفانه در این خصوص مدیریت واحدی وجود ندارد.

80 بیلبورد تبلیغاتی در اختیار سازمان فرهنگی شهرداری مشهد
وی با بیان اینکه حدود 70 الی 80 تابلوی تبلیغاتی در اختیار سازمان فرهنگی شهرداری مشهد است، ادامه می‌دهد: ما مجبوریم که به خاطر مناسبت‌های خاص پیام‌های خود را به مردم برسانیم. درست است که باید در تبلیغات بیشترین هنر را به خرج داد و به زیباترین شکل بر روی مردم تاثیر گذاشت، اما اینکه محرم بیاید و برود و ما نتوانیم پیامی منتقل کنیم، حیف است.

این عضو شورای شهر مشهد خاطرنشان می‌کند: مثلا در مورد بیلبورد شمر زمانه، مردم متدین ما با اسامی و افراد آشنا شده‌اند اما تطبیق دادن آن‌ها با شمرهای حال حاضر کاری بسیار دشوار است که ما خواستیم با آن بیلبوردها این موضوع را به مردم بگوییم.

اگر تبلیغ ایده‌ال نبود، نباید از اجرای آن ممانعت کنیم
اخلاقی ادامه می‌دهد: اینکه تبلیغات نباید به شکل مستقیم باشد را قبول دارم، اما قبول ندارم اگر این فعالیت به شکل ایده‌آل در نیامد از اجرای آن ممانعت کنیم.

این عضو کمیسیون فرهنگی شورای شهر مشهد با بیان اینکه در ابتدای شورای چهارم 23 سیاست در مجموع کمیسیون فرهنگی شورا تصویب شد، عنوان می‌کند: قرار بر این شد تا شهرداری و معاونت فرهنگی نیز از این 23 سیاست پیروی کرده و بر این اساس شعارهای خود را اعلان کنند؛ بخش زیادی از تابلوها و بیلبوردهای تبلیغی قابل دفاع هستند، اما بخش جزئی‌تر قابلیت تذکر دادن را دارند.