مخالفان و موافقان چه می گویند؟

فرارو- چندین سال است که مسئله آشتی ملی از سوی چهره های مختلف نظیر مرحم آیت الله هاشمی، سید محمد خاتمی، ناطق نوری و حتی احزاب و تشکل های سیاسی کشور مطرح می شود و طی هفته گذشته رئیس دولت اصلاحات بار دیگر این مسئله را در آستانه 22 بهمن، مطرح کرد که باواکنش ها مختلفی مواجه شد.

به گزارش فرارو پیش از فوت آیت الله هاشمی وی بارها به این نکته اشاره کرده بودند که شرایط کنونی نیازمند آشتی ملی و اتحاد میان جریان های سیاسی و حاکمیت است. وی بر این باور بود که دیگر بهتر است اختلافات را کنار بگذارند و دست دوستی به سمت یکدیگر دراز کنند. هرچند عمر وی کفاف آن را نداد که چنین روزی را تجربه کند اما بعد از فوت ایشان چهره‌های مختلف با توجه به حضور گسترده مردم و فعالان سیاسی هر دو جریان اصلاح طلب و اصولگرا، مجددا مسئله آشتی ملی را مطرح کردند.

آنچه که بیشتر موجب شد این مقوله مورد توجه رسانه‌ای قرار بگیرد، طرح دوباره این مسئله در آستانه 22بهمن از سوی رئیس دولت اصلاحات بود. اقدامی که مصطفی تاجزاده در تشریح آن گفت: « علت طرح این مسئله آن است که جامعه ما از مشکلات فراوانی رنج می‌برد که در صورت مهار نشدن، ممکن است دیر یا زود به بحران تبدیل شوند و تجربه ۳۷ ساله نشان داده که هیچ جناحی به‌تنهایی قادر به حل معضلات مذکور نیست.»

وی دلیل دوم طرح این مسئله را اینگونه عنوان کرد که «به مخاطراتی بازمی‌گردد که پس از روی کار آمدن ترامپ، میهن ما را تهدید می‌کند و رفع و دفع آنها نیاز به همکاری و هماهنگی همه نیروها دارد؛ چراکه به‌نظر می‌رسد ترامپ به‌دنبال بهانه است که با ایران تسویه حساب کند تا درصورتی که نتواند دیگر قول‌های انتخاباتی‌اش را محقق کند، بگوید که درمورد این موضوع شعارهایش را عملی کرده است.»

دلیل دیگری که تاجزاده در تشریح این طرح مطرح کرد این بود که ایده «آشتی ملی» به نظر من آن است که ما نه‌تنها برای حل مشکلات موجود، بلکه همچنین برای جلوگیری از وقوع  مسائل جدید نیز نیاز به جراحی‌های بزرگ در عرصه‌های مختلف داریم که انجام‌شان مستلزم وفاق ملی است و هیچ‌کدام از جناح‌ها به‌تنهایی قادر به تحمل این بار بزرگ نیست.»

از این منظر، «آشتی ملی» یعنی احیای همان شعار «همه با هم» ابتدای انقلاب و زنده کردن شعار «ایران برای ایرانیان» عصر اصلاحات. یعنی همه نیروها به صحنه بیایند و برخلاف گذشته که روی اختلاف‌ها تاکید می‌شد، با حفظ عقاید روی اشتراک‌ها تاکید کنند و برای نجات ایران به یکدیگر دست همکاری بدهند و از کارشکنی و قهر و دشمنی دست بردارند و به رقابت سالم سیاسی تن بدهند و هر کسی که بتواند برنامه موفق‌تر یا متناسب‌تر با نظر اکثریت جامعه ارائه دهد، امکان خدمت‌گذاری بیشتری پیدا کند. اما این طرح موافقان و مخالفانی نیز دارد.

آشتی ملی در راستای منافع ملی
محمد توسلی عضو شورای مرکزی نهضت آزادی ایران ضمن ابراز خرسندی و حمایت از طرح آشتی ملی در گفت و گو با فرارو اظهار داشت: بعد از فوت آقای هاشمی رفسنجانی بیانیه ای توسط دوستان ما امضا و منتشرشد که ضمن آن ضرورت همین مسئله آشتی، وفاق ملی و همدلی را مطرح کرده بودیم. زیرا بحران ها و تهدیدهایی که در سطح منطقه و جهانی وجود دارد ایجاب می کند که ما منافع ملی و امنیت ملی را در اولویت قرار بدهیم واختلاف سلیقه های تحلیلی را کنار بگذاریم و تلاش کنیم در چارچوب مشترکات، همه آحاد ملت در کنار یکدیگر قرار بگیرند.

وی افزود: باید در این زمینه کار توضیحی انجام شود. همان گونه که آقای تاجزاده هم در این باره توضیحات  تکمیلی ضروری ارائه کرده اند. به عقیده ما باید در شرایط  کنونی راهبرد «همه با هم» که 38 سال قبل در فضای جامعه موجود بود و زمینه آن تحول بزرگ را فراهم ساخت؛ یعنی همان فضا و شرایطی که در اوایل انقلاب در کشور حاکم بود امروز نیز مد نظر قرار گیرد. برای این منظور می توان التزام به  قانون اساسی و پایبندی به اصول و آرمان های اصیل انقلاب را ملاک و معیار این راهبرد قرار داد و در این چارچوب و در راستای منافع  و اتحاد ملی مناسبات تنظیم گردد.

این فعال سیاسی در واکنش به اظهارات برخی افراد در خصوص لزوم عذرخواهی جریان اصلاحات به دلیل رویدادهای سال 88 گفت: اتفاقاتی که در سال 88 رخ داد، یک سویه نیست و به هرحال اشتباهاتی، کم و بیش، در دو طرف اتفاق افتاده است. اما من فکر می کنم  که در شرایط  حساس کنونی همه بایستی با سعه صدر از اینگونه اختلاف دیدگاه ها در راستای منافع ملی با بزرگواری گذشت کنند.

رئیس دفتر سیاسی نهضت آزادی تصریح کرد: من نمی دانم احتمال تحقق این راهبرد چه میزانی است. اما آنچه که مشخص است، نگاه منطقی و خردمندانه آقای خاتمی نسبت به  شرایط حساس کنونی است که می توان آن را در پیام ایشان ملاحظه کرد. اگر کسانی موافق نباشند و نخواهند زمینه این وفاق و آشتی ملی را که زمینه ساز تامین  منافع ملی در شرایط حساس کنونی است را فراهم کنند، طبیعتا باید هزینه آن را خودشان هم پرداخت کنند. وظیفه آگاهی بخشی ما ایجاب می کند که در راستای منافع ملی قدم برداریم و این ضرورت  را با مطرح کردن این راهبرد، مورد تاکید قرار دهیم. به نظر من رشد و بلوغ جامعه ما به حدی رسیده است که اکثریت جامعه بتوانند با هوشمندی و درایت دیدگاه های افراطی در دو طرف را تعدیل و یا خنثی کنند.

توسلی در پایان افزود: بحث ضرورت وفاق ملی را ما در شرایط حساس سال های اوایل دهه هشتاد که برخی بر این باور بودند که آقای خاتمی نباید در انتخابات ریاست جمهوری حضور داشته باشند، ضمن ارائه بیانیه  تحلیلی و تاکید براولویت قرار دادن منافع ملی و پرهیز از برخورد های جناحی، به تفصیل ارائه کردیم؛ اما آن موقع کمتر مورد توجه قرار گرفت.


این تفکر غلطی است
حسین کنعانی مقدم، دبیرکل حزب سبز در گفت و گو با فرارو اظهار داشت: زمانی که از واژگانی مانند انسجام ملی، آشتی ملی و یا وحدت ملی صحبت به میان می آید باید به معنا و مفهوم آنها توجه کرد. چراکه هرکدام در کشور ما تعاریف و جایگاه خاص خود را دارند.

وی افزود: جمهوری اسلامی ایران دارای وحدت ملی است و ما در مقاطع مختلف شاهد بوده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ایم وقتی نظام تصمیم به اقدامی می‌گیرد، مردم پشتیبانی و حمایت خود را نشان می‌دهند. مخصوصا در در دوران انقلاب و یا در راهپیمایی‌های 22 بهمن می‌توان نشانی از آن یافت.

این فعال سیاسی اصولگرا ادامه داد: ممکن است برخی قوا، نوعی استقلال و برتری‌جویی نسبت به دیگر قوا احساس کنند که باعث می‌شود انسجام لازم در سیستم اجرایی، مقننه یا قضائی وجود نداشته باشد و این امر به بدنه کشور آسیب‌هایی را وارد می‌کند.

وی با اشاره به طرح آشتی ملی گفت: ممکن است  زمانی دچار نافرمانی‌های مدنی شویم یا بعضی از ساختارهای سیاسی مانند احزاب یا افراد و گروه‌ها نافرمانی انجام می‌دهند که باعث اخلال در امور و نظم کشور و منجر به بهم خوردن وحدت و انسجام ملی می‌شود. دوستانی که عمدتا بحث آشتی ملی را مطرح می‌کنند به دنبال این هستند که گروه‌های سیاسی در تقابل و مخالفت با هم قرار نگیرند، این در حالی است که لازمه کار سیاسی همیشه همین بوده که احزاب رقابت داشته باشند و حتی در برخی وارد به تقابل هم کشیده می‌شود.

کنعانی مقدم در پایان تاکید کرد: اما آشتی ملی اکنون معنا و مفهوم دیگری پیدا کرده است؛ به تعبیری می‌گویند باید بین ملت و دولت یا ملت و حاکمیت آشتی ایجاد شود و به نظر می‌رسد که این تفکر غلطی باشد؛ چراکه شاهد هستیم حاکمیت از مردم جدا نیست و ملت نیز حاکمیت را از خود می‌دانند. اگر روزی فاصله‌ای میان حاکمیت و مردم بیفتد، نیازمند آشتی ملی هستیم.

گفت وگو راه حل برای آشتی ملی
از سوی دیگر سید رضا اکرمی عضو شورای مرکزی جامعه روحانیت مبارز در گفت و گو با فرارو ضمن استقبال از این طرح گفت: یکی از خدماتی که امام و مقام معظم رهبری در طول عمر خود مطرح کرده اند، مسئله همدلی همفکری و اتحاد است. ما در کشور بین تمامی جریان های سیاسی مشترکات و اختلافاتی داریم. مشترکات ما میهن عزیمان ایران، علاقه مندی به نظام جمهوری اسلامی و قانون اساسی  و ولایت فقیه است و درباره اینها می توانیم همدلی و همفکری کنیم و متحد باشیم.

وی افزود: اما درباره مفارقاتی که میان جریان های سیاسی وجود دارد، غالبا مسئله روش ها مطرح است. یعنی ممکن است در اولویت ها اختلاف نظر وجود داشته باشد. به عنوان مثال برخی سیاست را اولویت خود می دانند و  برخی آزادی بیان را اولویت می داند. درباره این مسائل می توان به گفت وگو نشست. لازم است همه دور هم جمع شوند و درباره اختلافات و دیدگاه های خود صحبت کنند و این موارد را به حداقل براسانند. به هرحال همه می دانند اختلاف نظر وجود دارد و نمی توان انتظار داشت همه به یه شکل فکر کنند. اما می توان اختلافات را کاهش داد. همین اقدام می تواند زمینه آشتی ملی را فراهم کند.

رئیس شورای فرهنگی نهاد ریاست جمهوری  ادامه داد: ما مگر با آمریکا و مصر قطع رابطه نداریم؟ اگر هرکدام از روسای جمهور این کشورها منافع متقابل را قبول کند می توان با آنها ارتباط برقرار کرد. یعنی بیایند و اعلام کنند نظام جمهوری اسلامی را قبول دارند. همین مسئله در جریان های سیاسی هم حکم می کند. باید با یکدیگر صحبت کنند. اینکه هرکدام جدا جدا به این مسئله بپردازند صرفا باعث تقابل می شود. ما در شرایط فعلی نیاز به تفاهم داریم.

اکرمی در پایان با اشاره به اینکه برخی معتقدند که اصلاح طلبان باید عذرخواهی و توبه کنند، گفت: اولا اصلاحات یا اصولگرا که گفته می شود بیشتر به اشخاص مرتبط می شود. یعنی ما سازمانی تحت عنوان اصولگرای یا اصلاح طلب نداریم. پس با بیان این اصطلاحات  صرفا اشخاص مدنظر است. ثانیا ممکن است اصلاح طلبان هم در واکنش به این صحبت ها بگویند که اصولگرایان هم مشکل دارند. اما بیان این مسائل نیازمند گفت‌وگو است. برای انجام این گفت وگو هم نباید منتظر بمانند تا طرف مقابل قدم بردارد. اگر هر کدام از طرفین احساس می کنند انجام این گفت و گو لازم است به نفع منافع ملی است، باید اقدام کند.

نظام نیازی به آشتی ندارد
اما حمید رضا ترقی عضو شورای مرکزی حزب موتلفه اسلامی نگاه متفاوتی به این طرح دارد و در گفت و گو با فرارو عنوان کرد: ما اصلا منظور آقایان از آشتی ملی را متوجه نمی شویم. اگر مبنا این است که جریانی که در فتنه 88 به نظام ظلم و ضربه های زیادی به نظام وارد و مشکلات اقتصادی بسیاری را ایجاد کرده است، بدون عذر خواهی بخواهد وارد قدرت شود، توقع و انتظار بی جایی است. تا وقتی که سران این جریان  از ملت ایران عذرخواهی نکنند، طبیعتا هیچ آشتی رخ نخواهد داد.

وی تصریح کرد: ضمن اینکه کشور نیازی به این افراد و جریانات که ساختار شکن بودند و در حق نظام ظلم کردند، ندارد که آشتی کند. آنها همین وضع را بخواهند ادامه بدهند مقصر خودشان هستند که به جبران خسارات وارد کرده و از مواضع خود برنگشتند.

ترقی ضمن رد کلیت طرح آشتی ملی ادامه داد: امروز که دشمن تلاش دارد با نفوذ در کشور و حمایت از یک جریان خاص به نظام جمهوری اسلامی ایران ضربه بزند، طبیعتا آشتی با این جریان به معنی آشتی با دشمنان و آمریکا است. لذا من فکر نمی کنم همچین تفکری مورد قبول واقع شود.

وی در پایان تاکید کرد: این دعوای دو جریان سیاسی نبود. این افراد با نظام دعوا کرده اند و لازم است با کل نظام صحبت کنند. کل نظام هم یعنی مقام معظم رهبری. ایشان هم مواضع خودشان درباره فتنه 88 را در سخنرانی اخیر خود دوباره تکرار کردند. لذا صحبتی نمانده است.

یک اصلاح طلب مخالف
اما این طرح در میان اصلاح طلبان نیز مخالفانی دارد و محمد علی ابطحی یکی از این مخالفان است. وی معتقد است: بعد از انتخابات ۸۸ و مشکلاتی که در سطح جامعه و به خصوص گروه‌های اصلاح طلب اتفاق افتاد، خیلی ها که خیر خواه جامعه بودند از دو جناح اصولگرا و اصلاح طلب تلاش کردند که کدورت زدایی از درون خیمه انقلاب کنند. اما هیچوقت جدی نشد و نمی توانست بشود.

وی ادامه داد: اخیرا و برای بار چندم، بعد از رحلت آیت الله هاشمی رفسنجانی دیدگاه هایی از سوی بخشی از اصلاح طلبان و یا هواداران مرحوم آیت الله منتشر شده است که در آن دعوت به آشتی ملی شده و یا به شرایط این آشتی ملی اشاره می کنند. شاید دلیل این اتفاق در حذف شدن لنگر مهم اعتدال کشور، آیت الله هاشمی باشد که معادلات با عدم حضور ایشان تغییر کرده است. زیرا حذف آیت الله برای هیچکس کار ساده ای نیست. ایشان سابقه طولانی در انقلاب داشتند و همراه نزدیک و ستون اصلی مشاورت امام در مسایل مختلف در قبل و در بعدانقلاب بود.

این فعال اصلاح طلب افزود: در این میان اصلاح طلبان که در این سال‌ها هاشمی به آنها نزدیک شده بود و هواداران سنتی هاشمی، خلا نبود او را حس کردند. بدون او همه علایق و ارتباطاتشان با حاکمیت قطع می شد. چیزی که به نظرشان رسید، ارایه طرح آشتی ملی بود. اما طرف مقابل که با رفتن هاشمی قدرتمند تر شده، علاقه ای به آشتی ندارد.

وی تاکید کرد: بخشی از اصلاح طلبان که دنبال آشتی را گرفتند گمان می بردند که رقیبشان بهای زیادی به زمینه های اجتماعی و مردم می دهد. تشییع هاشمی آنها را به این فکر وا داشت که آن جمعیت و حمایت از هاشمی را میانه میز بگذارند، بدون اینکه طرف مقابل نشانه ای از آمادگی ارایه کرده باشد. « آنها‌» آمادگی آشتی ندارند و خود را مستحکم تر از این می دانند که شعار تظاهرات تشییع و موارد مشابه در قصدشان خلل ایجاد کند.