آثار برجام در چارچوب امضای تفاهم‌نامه‌های تجاری با کشورهای مختلف نمایان شده و حالا منتقدان توافق هسته‌ای به انتقاد از محل امضای تفاهم‌ها روی آورده‌اند. همان کسانی که تا دیروز مذاکرات هسته‌ای و برجام را به باد انتقاد گرفته بودند، حالا می‌خواهند با حاشیه‌سازی مانع از دیده‌شدن ثمرات اقتصادی آن شوند. کارشان ازز پایکوبی به خاطر یک «اشتباه کردم» که اتفاقا هم‌فکرانشان از میان محرمانه‌ها منتشر کردند یا واکاوی «فکت شیت» آمریکایی گذشته و به روش‌های نوین رسیده‌اند.
به گزارش شرق، حالا دیگر ویلچرنشین‌کردن آقای وزیر به خاطر یک تیتر نادرست، راضی‌شان نمی‌کند و اتهام می‌زنند که به خاطر «حرف‌های درگوشی» با کشور میهمان، ضیافت شام برپا شده است. همه این حاشیه‌ها را برای سفر نخست‌وزیر سوئد به ایران ساخته‌اند؛ سفری که با امضای چند تفاهم‌نامه اقتصادی همراه بود و از جهات مختلف اهمیت داشت.
مقام معظم رهبری نیز در دیدار با نخست‌وزیر سوئد، سطح کنونی روابط دو کشور را بسیار کمتر از ظرفیت‌های موجود ارزیابی و با اشاره به اینکه سوئد در چشم مردم ایران، کشوري خوش‌نام است، تأکید کردند: «از افزایش ارتباطات دو کشور در همه عرصه‌ها استقبال می‌کنیم و امیدواریم مذاکرات و توافقات انجام‌شده، در عمل نیز تحقق پیدا کنند». اما منتقدان دولت و دستگاه دیپلماسی برجام، صبر نکردند تا زمان بگذرد و شاهد تحقق این توافقات باشیم. بهانه‌گیری و حاشیه‌سازی را از همین حالا آغاز کرده‌اند. دلیلشان این بود که دیپلمات‌های ایرانی در ضیافت شام سفیر سوئد به مناسبت حضور «استفان لوفون»، نخست‌وزیر این کشور و هیئت همراه، شرکت کرده و قردادهای تجاری امضای کرده‌اند.
در خانه سفیر چه خبر بود؟
برخی از رسانه‌ها امضای این قراردادها را اقدامی بی‌سابقه دانستند. تصاویری از آن مراسم با حضور محمدرضا نعمت‌زاده، وزیر صنعت و معدن و تجارت، حمید چیت‌چیان، وزیر نیرو و مجید تخت‌روانچی، معاون اروپا و آمریکای وزارت امور خارجه در شبکه‌های مجازی منتشر شد و سیدحسین نقوی‌حسینی، عضو کمیسیون امنیت ملی، فضای میهمانی را خلاف شئونات نظام جمهوری اسلامی ایران توصیف کرد. او با ابراز این نظر که امضای قرارداد در منزل سفیر سوئد، برخلاف قواعد، عرف بین‌الملل و آداب و رسوم دیپلماتیک است، گفت: «کشور میهمان حق ندارد این اقدام را انجام دهد و حتما باید این توافقات در مراجع و مکان‌های اصلی انجام شود».
همین اشاره کافی بود تا مدیرمسئول روزنامه کیهان که ید طولایی در انتقاد از دولت و به‌ویژه محمدجواد ظریف دارد، دست به قلم شود و در یادداشتی با عنوان «درخانه سفیر چه خبر بود؟!»، اصرار هیئت سوئدی برای حضور خانم‌های همراه نخست‌وزیر به صورت بی‌حجاب در مراسم ضیافت شام را علت برگزاری مراسم در منزل سفیر سوئد اعلام و میهمانی را به یک «کوکتل‌پارتی» تشبیه کرد. نگرانی مدیرمسئول کیهان از یک سو این بود که مبادا کسی امضای قرارداد را در منزل سفیر به‌جای مراکز رسمی و دولتی، نشانه ناتوانی ایران در حفظ امنیت تعبیر کند. از سوی دیگر مردد شده بودند که نکند مقامات دولتی برای زدن حرف‌های درگوشی با سوئدی‌ها آنجا رفته‌اند!
توضیحات وزارت امورخارجه
در یادداشت کیهان آمده بود: «دولتمردان محترم باید توضیح بدهند با چه انگیزه‌ای به این اقدام تحقیرآمیز تن داده‌اند؟». بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امورخارجه، پاسخ او را این‌گونه داد: «برخلاف فضاسازی‌های سیاسی، در ضیافت برگزارشده در اقامتگاه سفیر سوئد در تهران، هیچ سند یا قرارداد رسمی بین دو کشور یا مقامات دو دولت به امضا نرسید. کلیه قراردادها و یادداشت‌های تفاهم رسمی میان دو کشور، مطابق رویه معمول بین‌المللی صبح روز شنبه در سعدآباد و در حضور ریاست محترم جمهوری و نخست‌وزیر سوئد به امضای مقامات دو کشور رسید».
به گفته او، آنچه در میهمانی سفارت سوئد و در حاشیه افتتاح دفتر اقتصادی سوئد در تهران امضا شد، صرفا چند توافق میان بخش خصوصی ایران و بخش خصوصی سوئد بود که به‌عنوان نماد افتتاح دفتر تجاری و نشان‌دادن عزم نخست‌وزیر برای حمایت از فعالیت بخش خصوصی سوئد در ایران، انجام شد که خلاف هیچ‌یک از رویه‌های بین‌المللی نبوده و بسیار معمول است. قاسمی تأکید کرد: «ضیافت در اقامتگاه سفیر سوئد در پایان سفر و به افتخار نخست‌وزیر آن کشور برگزار شد. این مراسم در چارچوب عرف رایج و مقررات بین‌المللی حاکم بر نمایندگی‌های دیپلماتیک که همواره در کشور ما به آن احترام گذاشته شده است و مبنای حضور نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران در خارج نیز هست، برگزار شد. حضور مقامات کشور در چنین مراسمی با رعایت موارد ضروری و براساس عمل متقابل صورت می‌گیرد و تصمیم شخصی نیست. این مشارکت محدود و ضابطه‌مند، در دولت‌های مختلف قبلی نیز بدون حاشیه‌سازی و تحریک افکار عمومی صورت می‌گرفته و موضوع تازه‌ای نیست».
اهمیت سفر زیر پوشش حاشیه‌ها
نکته دیگری که سخنگوی وزارت امورخارجه در توضیحات خود به آن پرداخت، اهمیت سفر نخست‌وزیر سوئد به ایران از نظر سیاسی و اقتصادی بود. او گفت: «در تاریخ روابط دو کشور، این اولین سفر دوجانبه نخست‌وزیر سوئد به کشورمان است که علاوه بر ملاقات با مقام معظم رهبری و ریاست محترم جمهوری، دستاوردهای زیادی به‌ویژه در حوزه اقتصادی به همراه داشت که مؤید اراده رهبران دو کشور برای تعمیق روابط دوجانبه و چندجانبه در تمامی زمینه‌ها است و خود نشان‌دهنده علاقه اروپا و جهان برای همکاری با ایران عزتمند، مستقل و ثبات‌آفرین باوجود فضاسازی‌های مسموم صهیونیست‌ها و حامیان آنهاست».
این همان موضوعی است که برخی از فعالان و تحلیلگران سیاسی نیز به آن اشاره کرده و تأکید کردند نباید در میان این حاشیه‌سازی‌ها نادیده گرفته شود. احمد شیرزاد، فعال سیاسی اصلاح‌طلب، در این خصوص به «شرق» گفت: «در شرایطی که آمریکا و اسرائیل تلاش می‌کنند ما را منزوی کنند، امضای چنین توافقاتی اهمیت سیاسی و اقتصادی دارد و شکست آنها را ثابت می‌کند. به نظر من خیلی عجیب است که منتقدان متوجه این مسئله نیستند».
انتقاد یا بهانه‌گیری
کیهان در بند پایانی یادداشت خود، با اشاره به قدم‌زدن ظریف و کری در جریان مذاکرات هسته‌ای یا استفاده ظریف از توییتر و دیگر شبکه‌های اجتماعی، دستگاه دیپلماسی را متهم می‌کند که قصد دارد روابط دیپلماتیک را به عرصه‌های غیرقابل‌ارزیابی و نظارت بکشاند. احمد شیرزاد که این حرف‌ها را بهانه‌گیری می‌داند، می‌گوید: «تشریفات دیپلماتیک در همه دنیا مطابق پروتکل‌هایی اجرا می‌شود که دیپلمات‌ها پیش از هر کاری آن پروتکل‌ها را آموخته‌اند. در کشورهای اسلامی به‌خصوص ایران نیز آداب و تشریفات خاصی وجود دارد که اگر کسی مدعی است رعایت نشده، باید به موارد تخلف از آن به‌طور مشخص اشاره کند».
او افزود: «ریشه طرح چنین مسائلی را باید در یک نکته حاشیه‌ای پیدا کرد و آن‌هم افزایش تعداد کارکنان وزارتخانه‌های کلیدی از جمله وزارت خارجه در دوران احمدی‌نژاد است. در این دوره عده بسیاری که کارایی کیفی چندانی ندارند در وزارتخانه‌ها مشغول به کار شدند و نتیجه حضورشان انتشار اخبار مخدوشی است که این‌طور به رسانه‌های راست افراطی خوراک می‌دهد». شیرزاد ادامه داد: «قطعا خبرنگار کیهان و... در میهمانی سفیر سوئد حضور نداشتند و خبر مخدوشی که این حاشیه‌ها را درست کرده از کانال خود وزارت خارجه و احتمالا با غرض‌ورزی بیرون آمده است».
او در پاسخ به منتقدان میهمانی سفارت که معتقد بودند، دیپلمات‌های ایرانی نباید در آن مراسم شرکت می‌کردند، گفت: «من به‌عنوان یک شهروند درک نمی‌کنم که براساس کدام پروتکل می‌توان به کارمندان یک سفارتخانه گفت که براساس عرف کشور میزبان لباس بپوشند؛ مگر خانم‌های ایرانی در سفارتخانه ایران در کشورهای دیگر ملزم می‌شوند که بی‌حجاب باشند؟! افزون‌براین دیپلمات‌ها به‌واسطه شغل خود در مأموریت‌های خارجی با خانم‌های بی‌حجاب مواجه می‌شوند و این مسئله خاصی نیست. میهمانی مذکور نیز یک ضیافت شام رسمی در چارچوب عرف معمول بوده است بنابراین نباید به این بهانه‌گیری‌ها خیلی توجه کرد».
عرف بین‌الملل چیست؟
منتقدان دولت برای یک ضیافت شام دیپلماتیک این‌همه جاروجنجال به راه انداخته و مدافع اجرای عرف بین‌الملل هستند. این در حالی است که شاهد بوده‌ایم وقتی عده‌ای خودسر از دیوار یک سفارتخانه بالا رفته و با اقدامی نسنجیده وزارت امور خارجه را وارد مسیر ناهموار ترمیم روابط کردند، اصلا نگران رعایت‌نشدن عرف بین‌الملل نشده بودند. فریدون مجلسی، دیپلمات اسبق و تحلیلگر مسائل بین‌الملل، دراین‌باره به «شرق» می‌گوید: «سفرا می‌توانند در کشور میزبان به هر کاری که ممنوع نباشد، اقدام کنند. برگزاری میهمانی به افتخار یک هیئت تجاری و تشویق آنها به مشارکت در تجارت با کشور میهمان نهایت موفقیت در برنامه‌های سفیر و کشور میزبان به حساب می‌آید بنابراین چرا باید از امضای چند توافق همکاری در جریان آن انتقاد کرد؟».
او با تأکید بر اینکه «منتقدان به میهمانی سفیر سوئد کسانی هستند که با عرف بین‌المللی آشنایی ندارند»، گفت: «عرف بین‌المللی دیوارنوردی سفارتخانه‌ها، کمک به تخریب روابط با کشورها و تحمیل خسارات به روابط دیپلماتیک نیست». مجلسی با ابراز تعجب از اینکه «کسانی از عرف بین‌الملل حرف می‌زنند که با عرف خیابان آشنا هستند»، ماجرای حمله به سفارتخانه‌های انگلستان و عربستان را یادآوری کرد و گفت: «معمولا حمله‌کنندگان به سفارتخانه‌ها هزینه این اقدامات را نمی‌دهند و من و شما باید هزینه کارهای آنها را بدهیم. آتش‌زدن سفارتخانه‌ها هزینه دارد و مطابق عرف بین‌الملل نیست».
قوانین ایران را با «حفظ حجاب» رعایت کردم
وزیر تجارت سوئد در بازگشت به کشور خود به دفاع از رعایت حجاب اسلامی هنگام حضور در ایران پرداخت. به گزارش فارس «آن لیند» که هدایت تیم بازرگانی این کشور را در سفر به ایران بر عهده داشت، در بازگشت به كشورش به‌دلیل پوشیدن روسری با انتقادهایی مواجه شد. «ژان بجورکلاند»، رئیس حزب لیبرال سوئد و از مخالفان اقدام وزیر تجارت این کشور، در این زمینه گفته است: «دولت سوئد باید تقاضا می‌کرد تا زنان هیئت اعزامی به ایران حجاب را رعایت نکنند و در صورت ارائه‌ندادن مجوز، بهتر بود هرگونه توافقی در سوئد یا کشوری ثالث امضا می‌شد».
خانم لیند در گفت‌‌وگو با نشریه‌ای سوئدی به نام «آفتونبلادت» از تصمیم خود و دولت دفاع كرد و گفت مایل نبوده است قوانین ایران را نقض کند. او افزود: «در صورت رعایت‌نکردن قوانین ایران باید هیئت اعزامی به‌طوركامل از آقایان تشکيل می‌شد که این امر میسر نبود». آن لیند پس از دیدار با مقام‌های ایران، از همکاری شرکت‌های سوئدی و ایرانی استقبال کرده بود.
