پوستشان بس كه آفتاب خورده، قهوه‌اي شده است. آستين دشداشه‌هاي سفيدشان را بالا زده‌اند و خسته از دريا مي‌آيند. پيشه‌شان صيد است و گاهي پس از روزها روي‌آب‌ماندن، چشم‌شان ساحل را مي‌بيند. گاه اما عصباني برمي‌گردند؛ اعتراض مي‌كنند و با لهجه عربي، فارسي حرف مي‌زنند.. «بازم چيني‌ها رو ديديم؛ اينا دارن ماهيا رو مي‌برن‌ها.... سهم ماست اما اينا دارن كف دريا رو هم جارو مي‌كنن». آن‌قدر آمده‌اند و گفته‌اند، نماينده‌هاي استان‌هاي جنوبي نگران شدند. به شيلاتي‌ها اعتراض كردند و سازمان شيلات ايران هم حضور شناورهاي چيني را تكذيب كرد.
به گزارش شرق، پس از آن، حرف و حديث‌هاي بسيار گفته شد. گاه گفتند كه چيني‌ها هستند و انواع آبزيان ايراني را مي‌برند؛ تجارت ايراني‌ها را ربوده‌اند و گاه گفتند كه چنين چيزي صحت ندارد. گاه گفتند: كشتيهاي چيني‌ها كف‌روب است و چرخه زندگي آبزيان درياهاي جنوبي ايران را دگرگون مي‌كند؛ بعد هم شيلات تكذيب مي‌كرد. خلاصه ماجرا اين بود و حالا پس از حدود دو سال، باز هم دوباره صداي كم‌رمق صيادان ايراني، شنيده مي‌شود. مي‌گويند كه غم‌شان گرفته و اوضاع بسامان نيست. شبكه‌هاي اجتماعي و كانال‌هاي تلگرامي هم حالا به اين قصه وارد شده‌اند: «آیا می‌دانید کشتی‌های #چین در آب‌های #هرمزگان صیادی می‌کنند؟ به شیوه کف‌روبی و با مجوز #تهران و صیادان بندری #محیط‌زیست فریادرسی ندارند؟#فساد #اقتصاد». اين هم نمونه‌اي از پست‌هايي كه در يكي از پربيننده‌ترين كانال‌هاي تلگرامي منتشر شده است.
«شرق» در واكاواي حكايت صيادان و شيلات و نمايندگان مجلس، دنبال بازخواني ديدن شبح‌هاي چيني در درياهاي جنوب رفته است. اين گزارش در پي آن است كه در گفت‌وگويي با رئيس سازمان شيلات، معاونت صيد اين سازمان، نماينده بندرعباس در مجلس، نايب‌رئيس اتاق بازرگاني مشترك ايران و چين و صيادان به پرسش‌هاي زير پاسخ دهد:
يك| كشتيهاي چيني واقعا در درياهاي جنوباند؟
دو| حضورشان چه اشكالي دارد؟
سه| كشتيهاي كف‌روب چگونه چرخه زندگي آبزيان جنوب را تغيير مي‌دهد؟
چهار| برداشت از فانوس‌ماهي و ديگر آبزيان جنوب براي ايران چقدر ارزش اقتصادي داشته است؟
پنج| چقدر از اين ارزش اقتصادي سهم ايراني‌ها شده و چقدرش سهم چشم‌بادامي‌ها؟
چيني‌ها هستندمالك لنجي در درياي عمان با لهجه جنوبي بسيار غليط پاسخ «شرق» را مي‌دهد؛ او از حكايت حضور چيني‌ها مي‌گويد. حرفش اين است كه چيني‌ها هستند و همه صيادان اگر كمي بيش از حد معمول از ساحل فاصله بگيرند، شناورهاي چشم‌بادامي‌ها را مي‌بينند. مي‌گويد: كشتيهاي ترال آنها را خودش ديده است. (Trawl: گوفه‌کشی یا ترالینگ نوعی روش ماهیگیری است که در آن با کشیدن تور در آب به وسيله یک یا چند شناور، ماهیگیری مي‌كنند.) اين صياد كه نمي‌خواهد نامش گفته شود مي‌گويد كه اين كشتي‌ها گاه حتي از ١٢ مايل مجاز كه بايد از ساحل فاصله داشته باشند، تجاوز مي‌كنند و به ساحل نزديك مي‌شوند. او مي‌گويد اين كف‌روب‌ها در جهان منسوخ شده‌اند. هم زيستگاه آبزيان را تخريب مي‌كنند و هم نوعي صيد مخرب به حساب مي‌آيند. ازسوي‌ديگر اگر قرار است به اين شكل از جانداران دريايي برداشت شود، پس حق ايراني‌هاست؛ نه خارجي‌ها.
كمي تناقض؛ كمي نگرانيحسین هاشمی‌تختی‌نژاد، نماينده بندرعباس در مجلس است. او تنها نماينده‌اي است كه در‌اين‌باره با «شرق» گفت‌وگو مي‌كند. از او مي‌پرسم:
شما و چند نفر ديگر از نمايندگان استان هرمزگان، تير گذشته در نشستي كه با رئيس سازمان شيلات داشتيد، درباره حضور كشتيهاي چيني اعتراض كرديد؛ سازمان شيلات اما تكذيب مي‌كند؛ واقعيت چيست؟بله؛ ما معترضيم. ما مي‌گوييم اين‌چنين است، اما سازمان شيلات تكذيب مي‌كند.
شما چرا مي‌گوييد چيني‌ها در آب‌هاي جنوباند؟ مستنداتتان چيست؟صيادان به ما گفته‌اند. درحالي‌كه خود ما ظرفيت و توان برداشت داريم، چيني‌ها در حال بردن ثروت اقتصادي درياي عمان‌اند. البته ما هنوز مطمئن نيستيم كه چنين چيزي وجود دارد؛ بايد بازديد ميداني داشته باشيم.
پس شما بدون داشتن مستندات و بدون بازديد ميداني به شيلات اعتراض كرديد؟ببينيد؛ صيادان ما راست مي‌گويند. گزارش‌هايي كه آنها داده‌اند نشان مي‌دهد كشتيهاي كف‌روب چيني در سواحل جنوباند.
اما شما كه بازديد ميداني نكرده‌ايد؛ چه زماني بازديد را انجام مي‌دهيد؟فعلا كه درگير بودجه هستيم. اما شايد هم در مقطعي چيني‌ها بوده‌اند و پس از اعتراض ما، سازمان شيلات عذرشان را خواسته است.
پس شما معتقديد سازمان شيلات در اين داستان نقش بازي كرده است؟ببخشيد در صحن مجلس هستم؛ خدانگهدار!
«قدرت يا نرسيدن به همه‌چيز»«محرمانه بگويم؛ چيني‌ها هستند و حق به جانب ما است؛ اما زبان گفتنش را نداريم.» مي‌پرسم: چرا؟ مي‌گويد: «قدرت يا نرسيدن به همه‌چيز»؛ اين نام كتابي از عمادالدين باقي است. اين كار آنها غيرقانوني است. به آنها مجوز هم داده‌اند؛ اما اين خلاف قانون است؛ براي همين هم مخفي‌كاري مي‌كنند. اين مقام مسئول كشوري كه ساكن استان هرمزگان است، در گفت‌وگو با «شرق» مي‌گويد: البته اين نوع برداشت‌ها در محدوده شناورهاي ايراني نيستند و كشتيهاي ما هم به سيستم‌هاي اينها مجهز نيستند؛ اما محيط زيست ما را نابود مي‌كنند. اين سهمي است كه ما بايد با افزايش توان‌مان، آن را از آنِ خود كنيم.
چيني‌ها شريك ما هستندمختار آخوندي، معاون صيد در سازمان شيلات است. او مي‌گويد: بايد روند تاريخي اين داستان را شرح دهم. مي‌گويد: مطالعه روي فانوس‌ماهي‌ها از حدود ٥٠ سال پيش آغاز شده است. با بررسي‌هاي فائو، سازمان خوار‌‌بار جهاني و... روشن شده است كه سهم ايران از حجم زنده فانوس‌ماهي‌هاي درياي عمان دو‌ميليون‌و ٣٠٠ هزار تن است. مؤسسه تحقيقات علوم دريايي شيلات پس بررسي‌هاي مفصل و به شكلي بسيار محتاطانه اعلام كرد اگر ايران سالانه تا ٣٠٠ هزار تن از اينها برداشت كند، در ذخاير دريايي به مشكل برنخواهيم خورد. اما اينها بخش محيط زيستي داستان بود و ما براي آنكه اين برداشت‌ها را به صيد تجاري تبديل كنيم و اين پروژه سودآوري اقتصادي داشته باشد، سال ١٣٨٧ فراخوان داديم تا بخش خصوصي داخلي به موضوع وارد شود و برداشت‌ها را انجام دهد. آن زمان متقاضي به دليل تحريم و ديگر موانع اقتصادي بسيار كم بود.
آخوندي ادامه مي‌دهد: قانون به هيچ عنوان به هيچ كشتي خارجي اجازه نداده كه در آب‌هاي سرزميني ايران صيد انجام دهد؛ بنابراين موضوع پيمان‌سپاري هم نمي‌تواند محلي از اعراب داشته باشد؛ ما به دليل حساسيت موضوع، مجوز اين كار را حتي براي مناطق آزاد هم صادر نكرديم.
او در پاسخ به اينكه «يعني هيچ شريك خارجي در برداشت از فانوس‌ماهي‌ها وجود ندارد؟» مي‌گويد: چرا مشاركت‌هايي وجود دارد كه براساس قانون جمهوري اسلامي، چند شركت ايراني با چيني‌ها مشاركت كرده‌اند كه ٥١ درصد مالكيت براي ايرانيان و ٤٩ درصد آن براي چيني‌هاست. روش مشاركت اينها هم اجاره به شرط تمليك و مدت اجاره هم سه ساله است. محصول ايراني است؛ پرچم ايران بر اين كشتي‌هاست و به دليل اينكه ايراني‌ها كشتي نداشته‌اند، از چين خريد كرده‌اند. حدود ٣٠ درصد از ٥٠ شناور موجود در درياي عمان به اين شكل و با مشاركت چيني‌ها اداره مي‌شود.
ترال كف‌روب وجود نداردحسن صالحي، رئيس سازمان شيلات ايران هم به «شرق» مي‌گويد: نكته مهم اين است كه اينها ترال‌هاي ميان‌آبي هستند و به‌هيچ‌روي كف‌روب نيستند. همه آنها مجهز به «سيستم كنترل مسير تردد» هستند و نمي‌توانند از محدوده اصلي خارج شوند؛ چراكه همه تخلف‌ها ثبت مي‌شوند. او در توضيح ارزش اقتصادي برداشت فانوس‌ماهي‌ها مي‌گويد: اگر ما اين فانوس‌ماهي‌ها را برداشت نكنيم، عمان از سهم ما برمي‌دارد. توسعه آب‌زي‌پروري، كاهش واردات و سود بزرگ از محل توقف صادرات، فعال‌شدن ظرفيت‌هاي خالي كارخانه‌هاي پودر ماهي در قشم و هرمزگان از جمله سودهايي است كه اين كار به ايران رسانده است. گذشته از اينها، كنار برداشت فانوس‌ماهي‌ها، ماهي‌هاي خوراكي ديگري برداشت مي‌شود كه بخشي از آنها، حلال‌گوشت‌اند و بخشي ديگر حرام‌گوشت كه از راه ويتنام و هنگ‌كنگ به چين صادر مي‌شود. صالحي توضيح مي‌دهد سال ١٣٩٤ حدود ١٠هزارو ٥٠٠ تن از اين ماهي‌ها برداشت كرديم و سال ١٣٩٥ برداشتمان به ١٥ هزار تن خواهد رسيد.
چيني‌ها هستند و نيستندهمه جنجال ماه‌هاي گذشته درست است و نيست! چيني‌ها هستند، مجوز هم دارند؛ اما ثروت ايران را به يغما نمي‌برند. صيادان راست مي‌گويند: كشتيهاي چيني را ديده‌اند؛ اما مالكان اين كشتي‌ها ايراني‌اند. اگر از ماهي‌هاي درياي خودمان برنداريم، عماني‌ها برمي‌دارند و چندي بعد، سرنوشت درياي عمان هم بايد مانند پارس جنوبي ديده شود.
