دختر جوان ٢١سالهای را می‌شناسد که تابه‌حال ٢٤ بار به دوبی سفر کرده: «خودشان کاری می‌کنند که مردم دوبی را ترجیح دهند. در تعطیلات نوروز ٢٥درصد به هزینه هتل و بلیت در تورها اضافه می‌شود.» هر‌سال با نزدیک‌شدن تعطیلات نوروز تفاوت آشکار قیمت تورهای داخلی و خارجی تصمیم‌گیری را سخت میکند، به‌خصوص برای کارمندانی که تنها این زمان را برای سفر طولانی‌مدت با خانواده دارند. در داخل ایران سفر کنند یا کمی بیشتر هزینه کنند و به یکی از کشورهای همسایه بروند.
به گزارش شهروند، جلیلی سال‌هاست در زمینه گردشگری و تورهای داخلی و خارجی فعالیت میکند. سال ٨٠، با ٢ دخترش به ١٥ استان در ١٥روز سفر کرد. هر روز ٥صبح تا ٥بعدازظهر سفر می‌کردند و غروب در اقامتگاه‌های کم‌هزینه ساکن می‌شدند: «کمپ‌های شهرداری تخت و پتو و پلوپز داشتند و حمام عمومی و توالت تمیز، در همدان هم چادرهای خوبی در اختیار گردشگران بود. خیلی از آن کمپ‌ها دیگر جمع شده‌اند و سفر گران تمام می‌شود.» هزینه اسکان و هزینه رفت‌وآمد بین‌شهری و قیمت بلیت‌ها، سفرهای نوروزی تورها را گران می‌کنند.
فروش بلیت قطار برای نوروز ٩٦ از ١٧بهمن‌ماه آغاز شد. معاون مسافربری راه‌آهن اعلام کرد روزانه ٢٠٤قطار در مسیرهای کل کشور تردد خواهند کرد که تعداد ٤هزار و ٣٠٠قطار برای روزهای پیک این ایام درنظر گرفته شده است. به‌طورکلی برای ایام نوروز یک‌میلیون‌و٦١٥هزار نفر صندلی ایجاد شده که ٧٣٠هزار صندلی برای مسیر مشهد است. معاون مسافری راه‌آهن اعلام کرده که هیچ تقاضایی از سوی شرکت‌های مسافری قطار برای افزایش قیمت بلیت در نوروز نداشته‌اند و قیمت‌ها نسبت به نوروز ٩٥ افزایش نمی‌یابد.
همچنین رئیس سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولید‌کنندگان اعلام کرده است که بهای بلیت اتوبوس و قطار در نوروز ٩٦ افزایش ندارد. درحالی‌که در سالهای گذشته ٢٠درصد گران می‌شد. محمود نوابی درباره قیمت بلیت هواپیما گفته است: افزایش در مسیرهای پرتردد مانند ایام اربعین محاسبه می‌شود.
مسیرهای پرتردد قطار، مشهد، اصفهان و اهواز است که طبق اعلام مدیرکل برنامه‌ریزی و نظارت بر خدمات مسافری راه‌آهن، در ساعت‌های اولیه پیش‌فروش، بلیت قطارهای نوروزی برای روزهای اوج سفر تمام شد. او اعلام کرده که در روزهایی که تعداد مسافر کمتر است تا ٣٠درصد تخفیف اعمال می‌شود و در دوره پرتقاضا شرکت ریلی تا سقف مجاز اجازه افزایش قیمت دارد.
جلیلی می‌گوید این اتفاق عملا نمی‌افتد و بعضی تورها با آشنایانی که دارند، کار را برای دیگران سخت می‌کنند: «دولت اعلام کرد هیچ‌چیز گران نشود ولی در عمل برای ما گران می‌شود، زیرا عده‌ای بلیت قطار را به تعداد زیاد می‌خرند و بازار سیاه ایجاد می‌شود و بلیت ١٢٥هزار تومانی را ٣٥٠هزار تومان می‌فروشند. دولت باید برای جلوگیری از خروج ارز کشور سفرهای داخلی را ارزان کند.
گاهی ما برای سفرها فقط می‌توانیم ١٠عدد بلیت بخریم، درحالی‌که آنها که آشنا دارند می‌توانند بیشتر بگیرند و من باید چند برابر قیمت همان بلیت را بخرم.» اتفاقی که برای رزرو هتل‌ها هم می‌افتد. یک نفر هتل را رزرو میکند و بعد به قیمت گران‌تر به تورهای دیگر می‌فروشد: «زنگ می‌زنیم و جا نیست بعد همان آژانس اتاق‌ها را ٣ برابر قیمت به ما می‌فروشد، چون پول دارد زودتر رزرو میکند و نزدیک عید می‌بینیم قیمت بالا می‌رود. در نتیجه یک تور یک میلیونی ٤میلیون فروخته می‌شود. فقط هم این هزینه‌ها نیست، همه‌چیز در عید گران می‌شود و حتی مغازه‌دارها هم گران می‌فروشند.»
هتل گران‌تر است یا ایاب و ذهاب؟
قیمت تمام‌شده سفر در کشور ما بسیار بالاتر از استانداردهای جهانی است. امید شیوا، کارشناس گردشگری می‌گوید این موضوع مهم‌ترین دلیلی است که باعث می‌شود سفر خارجی بیشتر به نفع مسافران نوروزی باشد.
از نظر او هزینه اقامت مهم‌تر از هزینه رفت‌وآمد است و باعث می‌شود هزینه سفر داخلی بیشتر از سفر خارجی یا فقط کمی کمتر ارایه شود، درحالی‌که از نظر امکانات و سرویس پذیرایی پایین‌تر است: «با همان هزینه‌ای که می‌توانید در یک هتل ٤ستاره در داخل کشور اقامت کنید، می‌توانید در کشورهای اطراف در هتلی مانند آن اقامت کنید. این نکته را هم باید مورد توجه قرار دهیم که امکانات آن هتل‌ها و خدمات و سرویس‌های پذیرایی‌شان بیشتر و بهتر است. ضعف و کمبود نیروی انسانی و عدم آموزش آنها و همچنین ارایه‌نشدن تجهیزات هتلداری و پذیرایی مناسب باعث می‌شود برخی ترجیح بدهند به سفرهای خارجی بروند. این مسأله دقیقا به وضع اقتصادی و بالابودن هزینه اقامت در داخل ارتباط دارد و هزینه رفت‌وآمد چندان تاثیرگذار نیست. هزینه اقامت یک شبانه‌روز را اگر مقایسه کنید می‌بینید خدماتی که هتل‌ها ارایه می‌دهند بیشتر از کشورهای خارجی است.»
هتل‌ها هزینه اقامت را بالا می‌برند اما امکانات جانبی را که معمولا در هتل‌های خارجی عرضه می‌شوند، ارایه نمی‌دهند و عمده خدمات در اتاقی برای خواب و رستوران خلاصه می‌شود: «وقتی کسی هتل را برای اقامت شبانه انتخاب میکند انتظار خدمات دیگری غیر از خواب و خوراک دارد که هتل‌های خارجی به این مسأله توجه و جذابیت‌های بیشتری برای مسافر ایجاد می‌کنند، درحالی‌که هتل‌های داخلی حتی امکاناتی مانند نمایش، موسیقی و محیط دیدنی ندارند و این مسأله جذابیت سفر داخلی را کم‌می‌کند.»
اما جلیلی می‌گوید گران‌ترین بار روی دوش تورهای گردشگری، هزینه ایاب‌وذهاب است، زیرا بوم‌گردی‌ها در خیلی از موارد توانسته‌اند هزینه اقامت را کم کنند: «خیلی‌ها در مناطقی که قابلیت گردشگری دارند خانه‌های قدیمی را بازسازی و تعمیر کرده‌اند، خانه‌هایی که مال پدربزرگ‌ها و اجدادشان بوده. به این امید که ما به آن مناطق تور ببریم و درآمدی برایشان ایجاد شود. در شهرهایی که هر سال گردشگران زیادی دارند، هر نوع اقامتگاهی برای همه طبقات اجتماعی پیش‌بینی شده. مثلا در اصفهان، هم خانه‌هایی حیاط‌محور با مثلا ٥٠ اتاق در اطراف هست که ارزان هستند و هم هتل‌های چند ستاره.
از هتل شاه‌عباسی تا اقامتگاه‌های کم‌هزینه که در عین حال باآبرو هستند. اینها کار را راحت‌تر می‌کنند. چرا در عید همه علاقه دارند به اصفهان یا شمال کشور بروند، چرا تور برای آذربایجان یا سیستانوبلوچستان کم است؟ چون امکانات اقامتی کم است و اقامتگاه به‌خصوص در تعطیلات نوروز کم می‌آید. حتی برخی اقامتگاه‌های موقت هم حذف شده‌اند، مثلا زمانی کنار زاینده‌رود کمپ‌های اقامتی بود که دیگر نیستند.
البته کمپ‌ها هم مراقبت می‌خواهند.» مراقبت‌هایی که جلیلی از آنها حرف می‌زد، پاکیزگی است و امکانات محدودی مثل آب و برق و نگهبان. از خاطره‌اش در یک تور دوچرخه‌سواری می‌گوید که مجبور شدند کنار جاده بخوابند تا مراقب دوچرخه مسافران باشند یا اقامت در مدارس که همه مسافران سوال و جواب می‌شدند تا اجازه یک شب اقامت بگیرند و پاسخگویی راهنمای تور کافی نبود.
آنچه ما به‌عنوان اقامتگاه ارزان‌قیمت می‌شناسیم، با استاندارد جهانی متفاوت است. شیوا می‌گوید اقامتگاه ارزان‌قیمت به این معنی نیست که سرویس‌دهی هم ضعیف و باکیفیت پایین عرضه شود: «در مقیاس جهانی، در یک هتل ٣ ستاره میزان تمیزی و سرویس‌های خوب و توجه به مهمان و مشتری همان‌قدر مهم است که در یک اقامتگاه ٥ ستاره اهمیت دارد. تفاوت فقط در تجهیزات و امکانات است و این ستاره‌ها و درجات براساس این امکانات و تجهیزات بیشتر است.»
در جاسک چراغی روشن است
بهمن‌ماه امسال، معاون حقوقی میراث فرهنگی از ارایه بسته‌های ارزان سفر نوروزی خبر داد. به گفته او وقتی هزینه‌های جاری تأسیسات گردشگری پایین بیایید این تأسیسات می‌توانند بسته‌های سفری تعریف کنند و بسته‌های ارزانی را با رعایت نظارت‌های سازمان میراث‌فرهنگی در اختیار مسافران و گردشگران داخلی و خارجی قرار بدهند.
او در گفت‌وگویی که با تسنیم انجام داده، گفته است کمترشدن هزینه‌های سفر در همه حوزه‌ها ازجمله شهرگردی، بوم‌گردی و اکوتوریسم اتفاق خواهد افتاد: «در کشورهای دیگر که در حوزه توریسم موفق هستند، نخست زیرساخت‌های گردشگری را برای مردم خود فراهم کردند و وقتی یک توریسم به کشورشان سفر میکند شاهد زیرساخت‌های مناسب سفر در آن کشورها خواهند بود، بنابراین نخستین هدف ما بعد از گردشگران خارجی مربوط به شهروندان خودمان است تا بتوانند هم با فضاهای گردشگری آشنا شوند و ترغیب بیشتری پیدا کنند و هم راحتی سفر را لمس کنند.»
راحتی سفر یعنی گردشگر مجبور به ماندن در صف‌های طولانی نباشد، اقامتگاه مناسب داشته باشد و بتواند با هزینه کمتری به دیدن آثار باستانی و موزهها برود. هیچ‌کدام از این مسائل در سفرهای نوروزی داخلی رعایت نمی‌شوند. جلیلی از یکی از تورهایش در نوروز به قشم می‌گوید: «مسافران ما مدت‌ها در صف شناورهایی هستند که آنها را به جزیره برساند. مگر نمی‌گویند کار نیست؟ پس چرا تدبیری نمی‌اندیشند که تعداد شناورها در نوروز بیشتر شود؟ حتی فرهنگ این را نداریم که موزهها را در روزهای عید رایگان کنیم که یک خانواده ٥نفره بتواند به راحتی از موزهها دیدن کند. گاهی این هزینه‌ها بیشتر از اقامت است. کسی که در سفر کنار خیابان چادر می‌زند حتما به سفر احتیاج دارد و نمی‌تواند امکان بهتری فراهم کند و هرگز پولی بابت رفتن به موزه نمی‌دهد. چطور می‌خواهیم فرزندانمان را به آثار باستانی علاقه‌مند کنیم؟»
راحتی سفر همچنین به این معناست که مسیرها و جاده‌ها مسافر را به‌راحتی به مقصد دلخواه برساند. امکانی که به‌ویژه باید برای مناطق تاریخی کمتر دیده‌شده فراهم شود. مسیرها برای تمام مناطق مستقیم نیست: «فرض کنید جیرفت قطب تاریخی ایران است، یک خانواده آذربایجانی چطور خودش را به آن‌جا برساند. چون امکان تردد مستقیم ندارد، مجبور است یک‌بار بیاید تهران و مثلا برای چهار نفر، ٨٠٠هزار تومان پول هواپیما بدهد. برای مشهد از هر نقطه ایران هواپیما و قطار داریم ولی همین امکان برای سایت‌های تاریخی فراهم نشده. در نتیجه گردشگران همین هزینه را می‌دهند و زمینی به گرجستان می‌روند.»
او در سفر است، یک تور گردشگری برای جاسک گذاشته و می‌خواهد گنبدهای نمکی منحصربه‌فرد این نقطه را به گردشگران نشان دهد و می‌پرسد می‌دانید چند روز در راهیم که به این‌جا برسیم؟ «از تهران تا شیراز، از آن‌جا تا بوشهر و بوشهر تا جاسک. می‌دانید چند تا توقف داشتیم؟ خودرو حق ندارد ٨ساعت بیشتر رانندگی کند مگر این‌که من خرج ٢ راننده را بدهم. مگر چقدر درآمد دارم که این کار را بکنم. درحالی‌که می‌توانستیم بهترین قطارها را به سراسر ایران داشته باشیم.»
در جاسک کسی چراغی به امید گردشگر روشن کرده است. جلیلی مسافران تور را برای اسکان به یک اقامتگاه بوم‌گردی برده است، جایی که در یکی از نمایشگاه‌ها در تهران کشف کرد. افسوس می‌خورد از هزینه گران غرفه‌ها که باعث می‌شود خیلی‌ها نتوانند اقامتگاه‌هایشان را به گردشگران معرفی کنند: «این‌جا در جاسک اقامتگاهی روستایی با رفتار خوب و دست‌ودلبازی در امکانات راه‌اندازی شده است. چقدر خوب است دولت به آنها در تهران جا و مکان بدهد تا در نمایشگاه‌ها شرکت و خودشان را به ما معرفی کنند و ما هم آنها را به دنیا معرفی کنیم.»
چابهار قطار مستقیم ندارد
پاییز امسال خبرگزاری‌ها نوشتند پروژه بزرگ توریستی- تجاری با ٦هزار‌میلیارد ریال سرمایه‌گذاری در چابهار کلنگ‌زنی شد. در زمینی به گستره ١٩٤هزار و ٣٥٠مترمربع با حضور مدیرعامل و اعضای هیأت‌مدیره منطقه آزاد چابهار پروژه شروع شد. طرحی که قرار است شامل قسمت‌های تجاری، مجموعه اقامتی و هتل، آپارتمان و واحدهای مسکونی، ساختمان و دفاتر اداری، فضای سبز و منطقه تفریحی و گردشگری باشد که ٥سال دیگر تکمیل می‌شود.
مسئولان می‌گویند چابهار یکی از نقاط راهبردی دنیاست که به قطب تجاری و اقتصادی کشور تبدیل خواهد شد. مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار در مراسم کلنگ‌زنی گفته است: «سیستانوبلوچستان در سال ١٣٩٦ به‌عنوان مقصد گردشگری ایرانیان مشخص شده است و به همین منظور تخت‌های هتل‌ها و امکان اقامتی تا پایان سال‌جاری به ٢ برابر افزایش خواهد یافت.»
پروژه‌ای که می‌گویند قرار است هم گردشگری را رونق دهد، هم تجارت را. موقعیت جغرافیایی بندر چابهار که نخستین نقطه ارتباط ایران با آب‌های آزاد است آن را ویژه کرده است.
پاکستانی‌ها به این نقطه بیشتر توجه کردند و خیلی زودتر به فکر گسترش بندر گوادر در همسایگی چابهار افتادند. اما گردشگری در چابهار امکاناتی لازم دارد که هنوز محقق نشده‌اند و خیلی‌ها مسأله امنیت و امکانات را درباره سیستانوبلوچستان مطرح می‌کنند.
جلیلی ١١سال قبل سفیر سوئد را برای سفری به چابهار برد. او می‌گوید خطری وجود ندارد: «یک آژانس انگلیسی را می‌شناسم که برای سیستانوبلوچستان تور می‌گذارد. خطر یعنی چه؟ می‌دانستم چابهار چه گوهری است. مشکل جای دیگری است. مشکل این‌جاست که باید ٣٦ساعت در خودرو یا قطار باشی تا بتوانی به چابهار برسی. مسافر باید مسیر سفر را خرد کند. قطار مستقیم ندارد. اما آن‌قدر دیدنی دارد که می‌ارزد. این مشکل برای مناطق دیگر هم وجود دارد و مثلا چند‌سال است نمی‌توانم به بیرجند تور ببرم، چون قطار مستقیم نیست. یک بار باید با قطار به طبس برویم و آن‌جا را همزمان طوری هماهنگ کنیم که با روزهای حرکت قطار هماهنگ باشیم، چون قطار یک روز در میان حرکت میکند. سفر به این شکل خیلی وقت‌گیر است و برای آنها که فقط ٥ روز وقت دارند، مناسب نیست.»
امید شیوا می‌گوید توسعه گردشگری در هر منطقه به ٢ عامل بستگی دارد، نخست امنیت و دوم امکانات: «اگر ما منطقه حاشیه خلیج و دریای عمان، سیستانوبلوچستان و به‌خصوص چابهار را از نظر این ٢ عامل تقویت کنیم نه‌تنها گردشگران داخلی بیشتری خواهند داشت، بلکه گردشگران خارجی نیز جذب می‌شوند. اما مهم این‌جاست که این مسأله در تبلیغات برون‌مرزی منعکس شود که بدانند در چابهار یا سیستانوبلوچستان، هم امنیت و هم امکانات لازم وجود دارد.»
از نظر او سازمان میراث فرهنگی و اتحادیه هتلداران هم باید روی استانداردهای سرویس‌دهی، توجه به مشتری و تجهیزات و قیمت بازنگری کند که برای اقامت شبانه متناسب باشد. این‌گونه است که گردشگر داخلی مشتاق می‌شود: «اگر این مسائل حل نشود، با اتفاقات این‌روزها روبه‌رو می‌شویم که گردشگر به جای این‌که به کیش برود، کمی بیشتر هزینه میکند و به جای آن به دوبی می‌رود.»
بعنوان مثال هزينه هر نفر جهت سفر به اروپا نظير سوييس و المان:
1 بليط هواپيما تركيش اير 2400000 تومان
2 هزينه هتل بابت هر روز اقامت حدود 80 يورو
3 هزينه خورد و خوراك حدود 50 يورو در روز
4 هزينه خريد و غيره ديگه بستگي به طرف داره و ميتونه هزينه اضافي نكنه و فقط تفريح كنه و لذت ببره
يعني براي هر نفر بابت 10 روز سفر جمعن حدود هفت ميليون هزينه سفر به اروپاست بصورت انفرادي
حالا بنظرتون مي ارزه 2 الي 4 ميلون شبي بديم بريم كيش واسه عيد؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟