گویا سرانجام روسها موفق شدند هواپیمای پرحاشیه خود را به ایران بفروشند. دیروز خبرگزاری‌های داخلی و خارجی نوشتند زمزمه‌های وارد شدن هواپیمای روسی سوخو ١٠٠ جدی شده است و حالا بعد از یک‌سال و نیم مذاکرات درحالی روز گذشته وزیر انرژی روسیه از محکم شدن قرارداد خرید ۱۲ فروند هواپیمای سوپرجت ۱۰۰ سوخو با ایران خبر می‌دهد که مردم هنوز دل خوشی از هواپیماهای روسی ندارند و البته پیش از این مقصود اسعدی سامانی رئیس انجمن شرکت‌های هواپیمایی نیز به مهر گفته بود هواپیماهای تازه تولید شده روسیه، در قسمت دنباله «دم» مشکل فنی دارند و ایرلاین‌های ایرانی هم به همین دلیل از خرید سوخو ١٠٠ منصرف شده و فعلا اجاره این نوع هواپیما را در دستورکار خود قرار داده‌اند. البته آرمان بیات کارشناس صنعت حمل‌ونقل هوایی به «شهروند» می‌گوید: خرید هواپیماهایی که آزمایش خود را به اندازه کافی پس نداده‌اند اشتباه است و سوخو ١٠٠ گرچه ارزان‌تر است اما بهره‌وری پایین‌تری هم دارد.
به گزارش شهروند، گفته می‌شود قیمت هواپیماهای سوخو ١٠٠ حدود ٢٩درصد پایین‌تر از مدل‌های مشابه در سایر کمپانی‌های جهان است.
بهره‌وری پایین هواپیمای ارزانچهارم اسفند سال گذشته روسیه فروش هواپیمای سوپرجت ١٠٠ و ساخت مشترک ایلوشین را به ایران پیشنهاد کرد و سوخوی ١٠٠ حتی یک پرواز آزمایشی، جهت بازاریابی در آسمان ایران را تجربه کرد.
به گفته آرمان بیات، در ناوگان هوایی مسافری کشور درحال حاضر هواپیمای روسی وجود ندارد و فقط آنتونف ۷۴ و ایلوشین ۷۶ در ناوگان باری استفاده می‌شوند. این کارشناس معتقد است سوخو ١٠٠ بهره‌وری اقتصادی لازم را برای ما ندارد و در منطق مدیریت حمل‌ونقل هوایی تجاری، ناوگانی مناسب‌تر است که حداقل هزینه با حداکثر بهره‌وری را داشته باشد.
حالا بعد از تجربه ورود موفقیت آمیز ٣ فروند ایرباس نو، ناوگان هوایی کشور که ٣٨سال در بند تحریم‌ها بوده، رونق تازه‌ای گرفته است. تا جایی که ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه در جمع‌بندی سفر دو روزه حسن روحانی رئیس‌جمهوری ایران به مسکو که هشتم فروردین ماه پایان یافت، اعلام کرد که مسکو می‌تواند افزون بر سوپر جت ١٠٠، بالگردهای اورژانس هم به ایران بدهد.
گفتنی است حسین علایی مدیر شرکت هواپیمایی آسمان هم پیش از این گفته بود: پروازهای آزمایشی سوخو ۱۰۰ در سال ۲۰۱۶ در تهران انجام گرفته است.
خرید ١٢ فروند هواپیمای روسی جدی شده«ایرانی‌ها به خرید ١٠٠ فروند هواپیما علاقه نشان داده‌اند.» پایگاه خبری اسپوتنیک، این خبر را به نقل از الکساندر نواک وزیر انرژی روسیه اعلام کرده و توضیح داده است: «ایران و روسیه مذاکرات خود با یکدیگر را بر سر خرید یکصد فروند هواپیمای سوپرجت ۱۰۰ سوخو از یک‌سال و نیم گذشته شروع کرده‌اند و درحال حاضر فقط بر سر خرید ۱۲ فروند آن به توافق محکمی رسیده‌اند. طرف ایرانی توافق محکمی را برای خرید ۱۲ فروند هواپیمای سوپر جت ۱۰۰ تأیید کرده و در کوتاه‌مدت فروش ۳۰ فروند هواپیما را در نظر می‌گیریم و این تازه شروع کار است و ایرانی‌ها علاقمند به خرید یکصد فروند هواپیما از این نوع هستند.»
همچنین ایرنا خبر داده که شاروف معاون رئیس بخش ایران باشگاه کاری سازمان همکاری شانگهای گفته است: احتمال میرود، هواپیماهای « ام.اس-٢١»، « توپولف٢٠٤» و مدل‌های دیگر هم به ایران تحویل داده شده و داد و ستد هوایی ایران و روسیه به سوخو ١٠٠ محدود نشود.
سایه مدل‌های روسی در دستور مذاکراتبه نظر می‌رسد روسها هم تمایل زیادی به فروش هواپیماهای خود به ایران دارند. ٤ روز پیش حسن روحانی ریاست‌جمهوری برای مذاکره وارد خاک روسیه شد و درحالی‌که تنها دقایقی از پایان مذاکرات می‌گذشت خبرگزاری‌ها به نقل از پوتین اعلام کردند برای فروش هواپیمای سوخو به ایران مذاکره شده است. یکی از موضوعاتی که در این مذاکرات به آن پرداخته شده بود فروش هواپیماهای مختلف روسی به ایران بود که یکی از آنها هواپیمای SSj١٠٠ یک هواپیمای دوموتوره ساخت روسیه است که می‌تواند تا ٩٨ مسافر را تا فاصله ٢هزار و ٧٠٠ مایل حمل کند و ارزش آن ٣٦میلیون دلار است.
پوتین همچنین بعد از دیدار با روحانی در مسکو اعلام کرد: احتمال فروش هواپیماهای پیشرفته سوخو سوپرجت و نیز هلی‌کوپترهای خدمات پزشکی نیز به ایران وجود دارد.
ایرنا نوشته است پیش از این الکساندر نوواک رئیس کمیته هماهنگی ایران و روسیه هم در تجارت همکاری اقتصادی گفته بود که ایران علاقه‌مندی خود را برای خرید هواپیمای سوخو اعلام کرده است.
سوخو ١٠٠بهره‌وری اقتصادی ندارددرحالیکه ایرنا نوشته است سوخوی سوپر جت ١٠٠، نخستین هواپیمای صد نفره دنیاست که به صورت «FLY-BY-WIRE» یعنی به شیوه خودکار و الکترونیک هدایت می‌شود که هیچ تفاوتی با هواپیماهای مدرن «ایر باس» ندارد و با توجه به تعداد صندلی‌ها، قدرت موتور و همچنین فرکانس‌های مختلف می‌تواند در تمامی فرودگاه‌های ایران با وضع جغرافیایی متفاوت تا سقف ٦ پرواز در روز فعالیت کند، آرمان بیات کارشناس صنعت هوایی به «شهروند» می‌گوید: موضوع اصلی، طراحی، تولید متعلقات، مونتاژ و پشتیبانی‌های بعدی هواپیماست. وارد کردن هواپیمایی که سابقه روشنی ندارد، طلا هم که باشد، اگر بهره‌وری درست نداشته باشد، اشتباهی استراتژیک هست. درحالی‌که نمونه مشابه آن با سوابق روشن و آزمون‌های پس داده شده فنی، عملیاتی و نگهداری، در جهان وجود دارد.
بیات به «شهروند» می‌گوید: غالبا در هواپیماهایی که به تازگی طراحی و تولید شده‌اند، تا آزمون خطا مورد بررسی و آنالیز قرار بگیرد و سفارش و تحویل به تعداد قابل اتکا برسد، همواره نرخ بهره‌وری تحت‌تأثیر سیاست‌های کمپانی سازنده و نه شرکت هواپیمایی بهره‌بردار است.
از طرفی با بررسی نظام نامه برنامه تعمیراتی هواپیما یا MPD، نکته‌ای مهم عیان می‌شود و آن زمان‌بندی کوتاه و فرآیند زمانی چرخه تعمیر و چک هواپیما در قیاس نمونه مشابه آن است که ضمن افزایش هزینه، نرخ زمین گیری وسیله پرنده را در طول سال افزایش و خود اصلی‌ترین دلیل کاهش نرخ بهره‌وری این هواپیماست. به عقیده این کارشناس در منطق مدیریت حمل‌ونقل هوایی تجاری، ناوگانی مناسب‌تر است که حداقل هزینه با حداکثر بهره‌وری را داشته باشد. چرا که عدم پشتیبانی مناسب مسبب کاهش بهره‌وری و متعاقبا افزایش هزینه‌هاست.
چرا دل‌مان با سوخو ١٠٠ نیست؟نوسازی ناوگان هوایی هدف اصلی وزارت راه و شهرسازی است که با همه سنگ‌اندازی‌ها و اما و اگر‌ها تا حد قابل توجهی به وقوع پیوسته است. آرمان بیات کارشناس صنعت هوایی می‌گوید در روزهای اخیر، شنیده شد که شرکت هواپیماسازی سوخو تحت کنسرسیوم UAC، مدل تجاری جت منطقه‌ای خود با نام سوخو سوپر جت ۱۰۰ را به بازار ایران معرفی و از آمادگی خود جهت فروش این هواپیما سخن گفته است. فارغ از علاقه و شرایط مطلوب ارایه شده از طرف کارخانه سازنده که مهم‌ترین فاکتور مانور تبلیغاتی این هواپیما، قیمت آن در قیاس با نمونه مشابه غربی است. او ادامه می‌دهد: در تحلیل راهبردی هواپیما، صرفا قیمت آن نیست که باید در نظر گرفته شود. گرچه موضوعاتی در هزینه مستقیم عملیاتی و هزینه عملیاتی نقدی هم به بررسی و آنالیز نیاز دارد.
ممکن است طیاره‌ای همچون ١٩٠ ERJ ساخت کمپانی امبرائر برزیل، که در کلاس جت منطقه‌ای سوخو سوپر جت با ظرفیت مشابه است، قیمت کارخانه‌ای حدود ۴۵میلیون دلار داشته باشد که قطعا در ارزش بازار با متوسط ۳۰درصد تخفیف همراه است، بدون لحاظ پیش پرداخت و در دوره زمانی ۱۰ساله با سود ۳درصد در یک‌سال، سالانه ۵میلیون دلار قسط بازپرداخت آن در شرایط فاینانس باشد. حال اگر بهره‌وری سالانه هواپیما را ۳هزار ساعت در نظر بگیریم، ۱۷۲۵ دلار به ازای هر ساعت، هزینه مالکیت از مجموع هزینه‌های عملیاتی مستقیم خواهد بود.
اگر هواپیمای سوخو سوپرجت ۱۰۰ با قیمت ۳۰میلیون دلار با شرایط فاینانس مشابه هواپیمای ERJ١٩٠ باشد، سالانه ۳میلیون ۴۵۰هزار دلار قسط باز پرداخت فاینانس است که اگر ۲۰۰۰ ساعت بهره‌وری سالانه را در نظر بگیریم، به همان میزان امبرائر تا ۱۷۲۵ دلار هزینه مالکیت از مجموع هزینه مستقیم عملیات یک ساعت، خواهد داشت.
حال با توجه به سوابق چالش‌برانگیز روسها در پشتیبانی، تأمین قطعه، چرخه تعمیر و.... که خود مسبب کاهش میزان بهره‌وری هواپیماست، می‌توان این رخداد را برای طیاره سوخو سوپر جت نیز به چند دلیل، محتمل دانست. دلیل اول تعداد کم تولید شده (کمتر از ۹۰ فروند که تنها ۷۷ فروند عملیاتی است)بیات دومین دلیل را موتور شناخته نشده SAM١٤٦ نصب شده روی هواپیما می‌داند که نوع توسعه یافته موتور CFM٥٦ است. این کارشناس صنعت هوایی معتقد است سومین دلیل برای نخریدن سوخو تأثیر نگاه کمونیستی در مدیریت پشتیبانی این هواپیما و چهارمین دلیل طولانی شدن فرآیند اخذ تأییدیه‌های این هواپیما است. از طرفی با توجه به عدم سهولت دسترسی به قطعات یدکی پیش‌بینی شده و مصرفی به دلیل تولید کم و فرآیند نظام تعمیراتی طولانی با دوره بازبینی کوتاه دلیل‌های دیگری هستند که باعث می‌شوند سوخو ١٠٠ انتخاب مناسبی برای ما نباشد.
سوپرجتهای ارزان، اما پر دردسراز همان ابتدای جدی شدن زمزمه‌های ورود سوخوهای ١٠٠ به ایران خبرهای ضد و نقیضی در باره این روسی‌های دوست نداشتنی به گوش می‌رسید. درنهایت خبرگزاری میزان اعلام کرد سوپرجتهای تازه‌کار روسی دست‌کم ٢٩درصد از هواپیماهای مشابه ارزان‌تر است. فارغ از اینکه دی‌ماه سال گذشته خبری مبنی بر صدور دستور مقامات حمل‌ونقل هوایی روسیه برای زمینگیری هواپیمای مسافربری سوخو ١٠٠، منتشر شد؛ باید دید که آیا این ارزانی اولیه برای ما کافی است؟ آیا ناوگان نوپای ایران توان آزمون و خطای این هواپیمای روسی و هزینه‌های احتمالی جانبی پس از خرید آن را دارد؟
