«موفقیت پروژه عنکبوت ٢»؛ در این عملیات ١٧٠ نفر از فعالان اینستاگرامی در عرصه مدل و لباس دستگیر شدند. نمونه چنین خبرهایی را در سال‌های گذشته بارها و بارها شنیده‌ایم که افرادی با احراز مصادیق مجرمانه در عملکرد خود دستگیر شده‌اند.
به گزارش شرق، بازداشت‌هایی که گفته شده شکایت‌هایی حقیقی و حقوقی پشتشان وجود داشته است. اما ماجرا اینجاست که در عین چنین برخوردهای سفت و سختی که بوده و هست، این فضای غبارآلود و پر‌هیجان و پر‌طرفدار به‌ویژه بین جوانان نه‌تنها کم نشده، بلکه هر روز ابعاد و رنگ‌و‌رویی جدید به خود می‌گیرد و به قولی مدلینگ چه با قانون و چه بی‌‌قانون از بین نمی‌رود، بلکه از شکلی به شکلی دیگر در‌می‌آید.
این جمله معروف را در صحبت بیشتر مدل‌هایی که تا حدی در رسانه‌های اجتماعی معروف شده‌اند شنیده‌اید که از کودکی به هم می‌گفتن به درد تبلیغات می‌خوری و من رو توی عکس‌ها و مهمونیاشون می‌بردن و بعدا برای فروشگاه‌ها و برندهاشون ازم می‌خواستن فلان لباس و فلان ساعت رو استفاده کنم یا اینکه وقتی تعداد لایک و شِیرشدن عکس‌هام از یه اندازه‌ای بالاتر رفت، پیشنهاد می‌دادن براشون بدون پول یا در ازای بن خرید محصولاتشون تبلیغ کنم و... . شاید این عمومی‌ترین شکل ورود یک جوان به عرصه مدلینگ بوده باشد که بسیاری دیگر از جوان‌ها را به این فضای جذاب ترغیب کرده است.
فضایی که برای مدلینگ در ایران طراحی شده، آن‌قدر فضای مبهم و نامعلوم و پر‌آشوبی است که نمی‌توان حتی برای یک بخش آن هم تعریف و تعهدی را به شکلی قطعی اعلام کرد و از یک جایی به بعد همه چیز نفی می‌شود و کسی مسئولیت کار یا چیزی را قبول نمی‌کند، از یک جایی به بعد، کسی که وارد این فضا شده، حتما مجرم است. تعداد دستگیری‌ها و برخوردهای انتظامی و قضائی که در سال‌های اخیر و به‌ویژه سال گذشته درباره مدل‌ها شاهد بودیم و خبرهای آن در بیشتر استان‌ها وجود داشت، تنها بخشی از حجم برخوردها در این عرصه بود.
واقعیت این است که تعداد اندکی از همه تذکرها و هشدارها و اطلاعیه‌ها و... در این عرصه جذاب و پرخطر و آسیب به مرحله برخورد قضائی و انتظامی می‌رسد، اما آیا همین اندازه هم کارگشا و مؤثر بوده است؟ آیا با دستگیری و تعطیلی چنین کانال‌ها و شبکه‌هایی در فضاي مجازی یا حتی فضاهای واقعی در محیط رسمی و غیررسمی شهری، حجم این اقدامات و تجارت گسترده کم یا قطع می‌شود؟ آیا جوانانی که گرایش به مدل‌شدن دارند، بالاخره راهشان را درست یا نادرست به سمت این جریان‌ها پیدا نمی‌کنند؟ آیا با غیرقانونی‌کردن یک اقدام جلوی گسترش آن را می‌گیریم؟
مدل‌های معروفی در سال‌های گذشته سرنوشت و زندگی‌شان برای دختران و پسران جوان و سایر گروه‌های سنی علنی و خبری شده است. خانم مدلی که در برنامه ماه عسل آمد و اظهاراتی حاکی از نوعی پشیمانی در مقابل رسانه‌ها داشت، مدل‌های جوانی که اگرچه در نهایت در ایران نماندند و حالا آواره کشورهای همسایه هستند یا مدل‌هایی که در ایران هستند و زندگی پنهانی و دوگانه دارند؛ اما در همه این موارد آنچه در صفحه‌های مجازی از خودشان نشان می‌دهند، شرایطی ایده‌آل، رضایت‌بخش و البته زیبا و جذاب است که درست به‌همین‌دلیل مخاطب جوان به این نتیجه می‌رسد که این کار با همه سختی‌هایش ارزش دارد.
زنان و مردان مدل زیادی در اظهاراتشان بارها گفته‌اند که این وادی بسیار سخت و پرخطر است و حتی درباره بسیاری از آسیب‌هایش هم حرف زده و آنها را صراحتا یاد کرده‌اند؛ اما چرا مخاطبان این مدل‌های معروف به این راه پر از چاه این‌قدر نگاه ساده‌انگارانه‌ای دارند؟
سیده راضیه ابراهیمیان، طراح لباسي است که سال‌هاست با همه بایدها و نباید‌های موضوع، کارش را در حوزه مد و لباس شروع کرده و دستی هم به تربیت و معرفی مدل داشته است.
او می‌گوید که نمی‌توان جلوی این روحیه جوانان را گرفت؛ اما می‌توان برای آنها الگوسازی‌های درست و ضابطه‌مند داشت. او می‌گوید تا قبل از متوقف‌شدن کارمان درباره تربیت و آموزش مدل با بیش از هزار مدل دختر و پسر درباره این کار و آداب و قواعد واجب و لازم در آن مصاحبه و آموزش میدانی داشتم و ورودم به این حوزه کاملا پژوهش‌محور بود.
او می‌گوید از نتیجه همه پیگیری‌ها درحال‌حاضر دو مدل خانم را به مرحله مقبولی از کار مدلینگ ایرانی و اسلامی رسانده‌ام که می‌توانم بگویم در صورت داشتن مجوز آنها می‌توانند بهترین الگوهای مدل باحجاب زنانه باشند.
ابراهیمیان دو مدل دست‌پرورده خود را سفیران پوشش اسلامی می‌داند و در معرفی آنها می‌گوید: دخترانی از خانواده‌های مذهبی تهرانی هستند که یکی از آنها فرزند شهید است و پایبندی درونی به مسائل اخلاقی و مذهبی دارند و حجاب را تنها در مقابل دوربین ندارند.
او می‌گوید به دلیل فضای اجتماعی و محدودیت‌های قانونی و البته دریافت بازخوردهای مردمی، به همراه این مدل‌ها در فضاهای عمومی جامعه به شکلی میدانی حضور می‌یافتیم و انواع پوشش‌ها را آزمون و خطا مي‌كرديم.
او می‌گوید: نمی‌توان این عرصه را کنار گذاشت؛ چراکه با این کار فقط فضا را برای گسترش آسیب‌ها باز می‌گذاریم. مدل‌ها با برندهایشان تعریف می‌شوند؛ به‌همین‌دلیل شخصیت و نیازهای جامعه هدف اهمیت زیادی دارد. وقتی قرار است ما برای جامعه ایرانی- اسلامی کار کنیم، باید قواعد آن را هم در نظر بگیریم. دخترانی که ما انتخاب کردیم، قواعد اخلاقی و رفتاری و اجتماعی را به‌خوبی دارند و درعینحال الزاماتی را درباره رفتار در فضای مجازی و حد و حدود حجاب و پوشش و آرایش را هم به آنها هشدار داده‌ایم که همه اینها به شکلی عینی و میدانی در کنار مردم برایشان ملموس شده است و درحال‌حاضر هم کارگروه مد و لباس به طور کامل روی عملکرد ما و این مدل‌ها نظارت دارد.
او می‌گوید در شرایط فعلی جامعه ما که قواعد و قوانین مشخصی هم در حوزه مدلینگ نیست، مدل‌بودن کار بسیار سختی است و دقیقا به دلیل نبود قانون باید از هر نظر مراقب باشیم. ابراهیمیان می‌گوید به عنوان فعال حوزه مد و لباس اسلامی که سال‌ها در این عرصه بوده، نبود مدل‌های حرفه‌ای و متعهد را احساس کرده و کاملا معتقد است همان‌طور که نیاز به طراح برتر داریم، نیاز به مدل برتر هم وجود دارد.
اما حمید قبادی، دبیر کارگروه ساماندهی مد و لباس کشور نظر بسیار صریحی درباره مدلینگ در ایران دارد و یک کلام می‌گوید: مدلینگ در ایران غیرقانونی است و جرم محسوب می‌شود و ما این موضوع را بارها در اطلاعیه و بیانیه‌های مکرر اعلام کرده‌ایم. او می‌گوید چند وقت قبل تلاش کردیم به شکلی رسمی و قانونی در حوزه مدلینگ و آموزش رسمی مدل‌ها کاری را شروع کنیم، اما آن‌قدر کار گره خورد و به حاشیه‌های پر‌ماجرا رفت که پشیمان شدیم و دامن از این ورطه پس کشیدیم.
قبادی نسبت به ورود به این عرصه و پرداختن به چنین موضوعاتی حساسیت دارد و چند بار تأکید می‌کند که آسیب‌شناسی این حوزه خودش حساسیت زیادی دارد و می‌گوید: خبرهایی که درباره بگیر‌وببندها و دستگیری‌ها منتشر و پخش می‌شود حواشی زیادی دارد و متأسفانه تحریف می‌شوند. او می‌گوید در مراحل اولیه این سایت‌ها و کانال‌ها و افراد تذکر و هشدارهایی را دریافت می‌کنند و معمولا در شرایطی که عمل مجرمانه‌ای اتفاق می‌افتد یا شکایتی حقیقی و حقوقی دارند، دستگاه قضائی و انتظامی مداخله کرده و سکوت نمی‌کند.
او می‌گوید کارگروه مد و لباس از سال گذشته رسما و در چند اطلاعیه رسمی به عموم جامعه و همه فعالان مد و لباس اعلام کرده است مدل‌شدن و فعالیت‌های مدلینگ غیرقانونی است و در توضیحی می‌گوید: این فعل مدل‌شدن در هر شکلی غیرقانونی است و اساسا قانون و ضابطه‌ای برای آن تعریف نشده و به همین دلیل نمی‌توان درباره آن تفاوتی قائل شد. او می‌گوید اگر ضوابطی هم وجود داشته باشد، برای عدم انجام این کار است، نه انجام آن.
قبادی می‌گوید بارها در اطلاعیه و اخبار و برنامه‌ها اعلام شده و از افراد خواسته شده وارد وادی مدلینگ نشوند و پیشنهادهای مؤسسات و افراد را قبول نکنند و در صورت قبول این کار، باید بدانند مجرم هستند.
او در پاسخ به این سؤال که در چنین شرایطی که همه مصادیق مدلینگ جرم است، آیا زنان و مردان مدلی که در تبلیغات تجاری داخل شهر هستند و به شکلی انبوه تصاویرشان وجود دارد هم مدل هستند و تکلیف آنها چه می‌شود، گفت: برخی از این موارد در زمره تبلیغات محسوب می‌شوند و درباره مصادیق احتمالی تخلفشان بررسی صورت می‌گیرد. او از نظام تبلیغاتی برای مدل و لباس صحبت می‌کند که به‌زودی و شاید تا نیمه اول سال ٩٦ تهیه و منتشر شود و می‌گوید: با این دستورالعمل تحولی در تبلیغات ایجاد می‌شود و بسیاری از این چارچوب‌های تبلیغات برای لباس یا هر کالای دیگری مشخص می‌شود.
از دبیر کارگروه مد و لباس کل کشور پرسیدم این تفکیکی که شما می‌گویيد به نظر چندان ملموس نیست؛ مثلا تبلیغات یک شرکت چرم که در تبلیغاتش زن و مردی حضور دارند با یک شرکت تولیدی مانتو که خانمی با ضوابط اسلامی حضور دارد چه چیزی است که یکی مجوز دارد و یکی ندارد؟ او می‌گوید: از نظر ما چنین تبلیغاتی مدلینگ نیستند و روش تبلیغات، وضع فرد حاضر در آن، چهره، شخصیت و مشخصات آن فرد و برند و موقعیت‌های به کار گرفته شده، ملاک‌هایی برای ما هستند که می‌توانیم این موارد را شناسایی کنیم.
قبادی در پاسخ به این سؤال که «پس این ضوابط تا حد زیادی منعطف و متناسب با افراد و شرکت‌ها و سلیقه‌ها هستند؟» گفت: ما بسیاری از مدل‌ها و شرکت‌ها و فعالان این عرصه را می‌شناسیم و می‌توانیم قضاوت کنیم. ضمن اینکه با نظام تبلیغاتی که تدوین می‌شود می‌توان بسیاری از این مسائل را بر‌طرف کرد.
او خیلی صریح می‌گوید فعالیت در حوزه مدلینگ قانونی و مجاز نیست و افرادی از مردم عادی یا افراد معروف و حتی هنرمندان که وارد این عرصه می‌شوند، باید بدانند حوزه پر‌آسیب و غیرمجازی است، او ادامه داد: قطعا اگر درباره این مسائل و هشدارها بی‌توجهی شود، افراد باید منتظر واکنش‌های قانونی مراجع مربوطه باشند. قبادی می‌گوید ورود قبلی این کارگروه به مقوله مدلینگ به‌شدت آنها را ترسانده و پشیمان کرده است و در توضیح بیشتر می‌گوید: ما بیشتر به دنبال صیانت از حوزه مد و لباس اسلامی و ایرانی هستیم و به نظر ما میزان تأثیر مدلینگ در این حوزه زیاد نیست و به همین دلیل ترجیح می‌دهیم بیشترین تلاش و انرژی را برای مقوله اصلی بگذاریم. در ورودی که یک‌بار داشتیم، آن‌قدر گروه‌های غیرقانونی وارد جریان اصلی و رسمی شدند که کار را به انحراف کشاندند و می‌توان گفت افراد و گروه‌هایی هدفشان همین انحراف بود.
شبکه‌ها و جریان‌های انحرافی به وجود آمد که اصل پوشش و کرامت انسانی را نشانه گرفته بودند و حتی به انسان‌ها نمره و امتیاز می‌‌دادند. ما هم احساس کردیم اگر زودتر این روند جمع‌آوری نشود آسیب‌های بیشتری خواهد داشت. او بر این نکته تأکید دارد که در شرایط فعلی نمی‌توان حتی قانونی مدلینگ را در ایران اجرا کرد. او می‌گوید پول و کسب درآمد در این عرصه در درجه دوم و بعدتر است و در درجه اول مسائل اخلاقی و انسانی هدف قرار می‌گیرد و باید در این موارد آموزش و آگاه‌سازی داشته باشیم و خانواده و جوانان خودشان متوجه عمق این کار و الزامات آن شوند.
با این حال، جست‌وجویی کوتاه در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی گویای شکل دیگری از قوانین نانوشته در فضای مدلینگ است که کاری با بود و نبود قانون رسمی در کشور ندارد و راه خودش را می‌رود و مشتری‌های خودش را هم دارد. درعینحال بسیاری از مؤسسه‌های مدل و لباس، فروشگاه‌های اینترنتی یا مزون‌ها به شکلی رسمی در فضای مجازی محصولات خود را بر تن مدل‌ها به نمایش می‌گذارند و فعالیتشان هم متوقف نمی‌شود و این یعنی آنچه به عنوان «نبود قانون برای فعالیت رسمی» و «غیرقانونی‌بودن فعالیت مدلینگ» گفته می‌شود راه‌دروهای زیادی دارد.به نظر می‌رسد این قاعده که «جلوی هر چیزی را بگیرید، طرفدارانش بیشتر می‌شود»
درباره حوزه مدلینگ کاملا وجود دارد و بگیر و ببندهای بسیار و البته لازم درباره آن هم نتوانسته طرفداران و مشتاقان به این عرصه را کم کند و باید به جای محدودیت‌ها الگوها و راه‌های مجاز و قانونی را به آنهایی که مشتاق و بی‌اطلاع هستند نشان داد.
