فرارو- بهروز غریب‌پور هشتمین اپرای عروسکی خود را از یکشنبه 25 تیرماه روی صحنه می‌برد. غریب‌پور برای هشتمین اجرای خود، زندگی شاعر بزرگ ایرانی خیام را در نظر گرفته است. این اپرای عروسکی که در 13 اپیزود طراحی شده است، مراحل مختلف زندگی این شاعر و تاثیری که اشعارش بر جهان داشته را به تصویر می‌کشد.
تمرینی برای اجرابه گزارش فرارو؛ چند روز بیشتر تا اجرا باقی نمانده، قرار یک ساعت پیش از زمانی است که برای اجرا درنظر گرفته شده. تالار رودکی سالن فردوسی قرار ما برای دیدن نمایش و گفت‌وگو با بهروز غریب‌پور است. ترافیک پایتخت باز هم دلیل بدقولی می‌شود و یک ربع دیرتر از قرار به تالار رودکی می‌رسیم. گروه همراه را رها می‌کنی و خودت را به سرعت به سالن فردوسی می‌رسانی. در سالن باز است، فرصت گپ ابتدایی با کارگردان را از دست داده‌ای. وارد سالن می‌شوی، سه نفر در بالاترین ردیف صندلی‌ها نشسته‌اند، ردیف میانی صندلی وسطی را انتخاب می‌کنی و به تماشای «اپرای خیام» می‌نشینی.
پرده نخست، خیام تا جنگ جهانی دومپرده نخست، ملغمه‌ای از تصاویر مختلف جنگی است و معرف جنگ جهانی دوم. خیام بر صحنه می‌آید، در رصدخانه‌اش و با خوانش اشعارش این نمایش آغاز می‌شود. اشعاری که می‌شنوی کم و بیش به گوشت آشناست. شناخت تو از خیام آنقدر زیاد نیست که همه آنچه روی صحنه اتفاق می‌افتد را بتوانی پیش‌بینی کنی؛ پس دقیق به صحنه خیره می‌شوی و به داستانی که بهروز غریب‌پور روایت می‌کند چشم می‌دوزی. اپرای خیام تنها گوشه‌ای از زندگی این شاعر را به تصویر می‌کشد تا تاثیر تفکرات او را بر اتفاقات عصر خود نمایان کند.
اپرایی به پنج زباناشعاری که خوانده می‌شوند تنها متعلق به خیام نیست، مجموعی از شعرهای شاعران بزرگ است به همراه اشعاری که نویسنده متن آنها را تصحیح کرده و بحر طویلی که برای پیشبرد داستانش سروده است. اشعار به جز فارسی، به زبان انگلیسی، فرانسوی، آلمانی و کردی روی صحنه ادا می‌شوند.
تقدیر در اپرای خیام هم تاثیرگذار بودصدای خیام آشناست، محمد معتمدی خواننده سنتی که حالا پنجمین تجربه همکاری خود را با بهروز غریب‌پور پشت سرمی‌گذارد. او پیش‌تر در «اپرای عاشورا»، «اپرای مولوی»، «اپرای حافظ»، «اپرای سعدی» خوانندگی کاراکترهای اصلی اپراهای غریب‌پور را برعهده داشته است.
هرچند قرار بر این بوده که در «اپرای خیام» همایون شجریان خوانندگی نقش خیام را انجام دهد اما باز هم قرعه به نام معتمدی می‌خورد. غریب‌پور این تغییر را سرنوشت می‌داند. او در توضیح چرایی این جابه‌جایی و عدم همکاری با همایون شجریان می‌گوید: «تقدیر نبود که با او کار کنیم».
او از تداوم این همکاری راضی‌تر از معتمدی است. «از همان ابتدا به محمد معتمدی نقش خیام را پیشنهاد دادم. او ابتدا قبول نمی‌کرد، معتقد بود تکرار حضورش باعث شباهت نقش‌ها می‌شود؛ من می‌دانستم که اینطور نمی‌شود اما معتمدی می‌خواست که حضور نداشته باشد. به همین خاطر پیشنهاد را با همایون شجریان مطرح کردم. اما تقدیر اینطور نبود که با او کار کنم. من به تقدیر اعتقاد دارم».
همه چیز آن بالاست، در تاریکی مطلقدر صحنه‌‌های متعدد نمایش، عروسک‌های زیادی می‌آیند و می‌روند و جز چند کاراکتر باقی عروسک‌ها در صحنه‌ها تکرار نمی‌شوند. علی پاکدست دستیار کارگردان می‌گوید شما 100 عروسک روی صحنه دیده‌اید! او که سرپرست بازی‌دهندگان هم هست می‌گوید: «بیش از 30 نفر مسئول بازی دادن عروسک‌ها هستند».
شنیده‌ای که بالای صحنه کوچک نمایش اپرای عروسکی تاریکی مطلق است؛ پاکدست قبول دارد: «می‌شود گفت تاریکی مطلق اما نه برای بازی‌دهندگان، اگر شما آنجا بیابید هیچ‌چیز نخواهید دید». در اپیزودهایی که تراکم حضور عروسک‌ها روی صحنه زیاد است، نزدیک به 25 نفر همزمان آن بالا حضور دارند و مشغول هستند، آنها اما شبیه تو نیستند که به تاریکی مطلق بالای صحنه عادت نداشته باشند؛ البته پاکدست تاکید می‌کند: «راه به گونه‌ای طراحی شده که بازی‌دهندگان بتوانند به راحتی حرکت کنند و حتی نورهای ضعیفی هم تعبیه شده است؛ اما این فقط برای آنها که به فضا آشنا هستند کمک می‌کند».
13 اپیزود برای زندگی شاعری که مرتد خوانده شدشعر و موسیقی و بازی عروسک‌ها که در نورهای موضعی حرکت می‌کنند، خیره‌کننده است، آنقدر که گاهی داستان را رها می‌کنی و مسخ این رقص‌های مینیمال و اشعار می‌شوی که با موسیقی امیر بهزاد شگفت‌انگیز شده‌اند.
غریب‌پور می‌داند که شگفتی صحنه ممکن است مخاطب را از داستان دور کند؛ بخشی از هدف همین است، اعجاب شعر و موسیقی. غریب‌پور که پژوهش این نمایش را نیز خود عهده‌دار بوده، دلیل اصلی انتخاب خیام به عنوان سوژه هشتمین اپرای عروسکی‌اش را اینطور بیان می‌کند: «خیام شاعر بزرگی است که با تفکراتش که در اشعارش بیان شده تاثیرات فراوانی بر جهان گذاشته است. نقش مهمی که خیام در تحولات قرن بیستم داشته را نمی‌شود انکار کرد. متاسفانه خیام پژوهان در پژوهش‌های خود هیچ‌گاه زندگی و اشعار این شاعر را در جریان اتفاقات زمانه بررسی نکرده‌اند؛ از سوی دیگر برخی تعبیرهای نادرست درخصوص این شاعر وجود دارد تا جایی که برخی حتی او را مرتد خوانده‌اند. انتخاب خیام برای نشان دادن تصویر درست از این شاعر در بستر زمانی که زندگی می‌کرده است بود، و همین دلیلی شد که اپرا به 13 اپیزود تبدیل شود».
اپیزود آخراپیزود پایانی نمایش، بازگشت خیام به رصدخانه‌اش است؛ جایی که سفر او و شعرهایش در جهان به پایان می‌رسد و این انتخاب کارگردان برای پایان داستان اشاره‌ای به تاثیر خیام به واسطه سفر اشعارش در گوشه گوشه جهان دارد. پرده نمایش بسته می‌شود، درهای کناری صحنه باز می‌شوند و بازی‌دهندگان یکی یکی بیرون می‌آیند و مقابل و پایین صحنه کوچک نمایش می‌ایستند. تمرین گروه «آران» به پایان رسیده و از 25 تیرماه 20 شب اجرا اپرای عروسکی خیام در تالار فرودسی آغاز می‌شود.
