به‌دنبال برخی نگرانی‌ها از آینده برجام، روحیه ریسک‌گریزی در بازارهای کشورمان تشدید شد. بنابراین فروش‌های هیجانی در بازار سهام، سنگین‌ترین افت شاخص بورس در چهار ماه اخیر را رقم زد؛ هرچند کارشناسان این رفتار را گذرا و به‌نوعی بیش‌واکنشی ارزیابی می‌کنند. در سوی دیگر، اقبال به سمت پناهگاه‌های امن مثل ارز و سکه افزایش یافت. به این ترتیب، نرخ دلار بیشترین رشد روزانه در سال ۹۶ را ثبت کرد و در یک‌قدمی چهار هزار تومان قرار گرفت. سکه تمام نیز جهش ۳۰ هزار تومانی را در معاملات دیروز تجربه کرد.
به گزارش دنیای اقتصاد، روز یکشنبه نبض بازار ارز در دست دو نوع قیمت بود. اولین نوع، قیمت‌گذاری در معاملات فردایی بود که رگه‌های هیجان در آن مشهود بود و بهای دلار در این معاملات چند بار از مرز ۴ هزار تومانی عبور کرد. دومین نوع، قیمت‌گذاری همیشگی و اصلی بازار بود که در معاملات نقدی مشاهده می‌شد. در این بخش فضای بازار آرام‌تر از معاملات فردایی بود، هرچند که شاخص ارزی در این معاملات نیز رکورد زد؛ به‌نظر می‌رسید روز یکشنبه قیمت دلار در معاملات نقدی به تبع تب معاملات فردایی روند قیمت خود را با احتیاط بیشتری تنظیم می‌کرد و در نهایت نیز زیر مرز ۴ هزار تومانی در خرید و فروش‌های عمده به کار خود پایان داد.
هیجان فرداییهااز همان ابتدای روز یکشنبه، شاخص بازار ارز معاملات فردایی را با هیجان آغاز کرد. در شانزدهمین روز مهرماه، معاملات فردایی با قیمت ۳ هزار و ۹۹۱ تومان کلید خورد که ۲۹ تومان بالاتر از بهای نقدی این ارز در روز شنبه بود. به گفته فعالان، تحرکات معامله‌گران فردایی بازار از بعدازظهر روز اول هفته آغاز شد که این دسته در غیاب بازارساز و تعطیلی صرافی‌های رسمی، قیمت را تا محدوده ۳ هزار و ۹۸۰ تومان بالا بردند و از این طریق قیمت در ابتدای روز یکشنبه را نیز تحت‌تاثیر قرار دادند. تحت‌تاثیر بالا رفتن تحرکات فردایی‌ها، قیمت دلار حدود ساعت ۱۲ ظهر از مرز ۴ هزار تومان عبور کرد و حتی در مقاطعی تا قیمت ۴هزار و ۱۵ تومان بالا رفت.
بازارسازی ارزی در واکنش به جو هیجانی معامله‌گران فردایی از طریق یکی از صرافی‌های بانکی اعلام کرد که تمام صرافی‌های مجاز، که تمایل به خرید اسکناس دلار دارند، می‌توانند با این شرکت صرافی تماس بگیرند. در پیام دیگری این صرافی رسمی از عرضه نامحدود دلار در کانال خود خبر داده بود. پس از این سیگنال و هم‌زمان با افزایش عرضه ارز از سوی بازارساز هیجان فردایی‌ها به سرعت فروکش کرد. یکی دیگر از متغیرهایی که در کاهش هیجان اثرگذار بود، پایین آوردن قیمت عرضه ارز از سوی صرافی‌های بانکی بود. به گفته برخی از بازیگران باتجربه بازار، افت دلار پس از اعلام بازارساز مبنی بر آمادگی برای عرضه ارز یکی از نشانه‌های هیجانی بودن معاملات آتی بود که به سرعت نیز تخلیه شد. دلار در کمتر از ربع ساعت از مرز ۴ هزار تومانی پایین آمد. با این وجود، پس از پایان کار صرافی‌های بانکی، هیجان در بازار آتی دوباره از ساعت ۳ بعدازظهر بالا رفت و معامله‌گران در غیاب بازارساز بهای این ارز در معاملات فردایی را بار دیگر از مرز ۴ هزار تومانی عبور دادند.
رکوردهای بازار نقدیدر دومین روز هفته، قیمت دلار در معاملات نقدی نیز راه صعودی را در پیش گرفت، ولی این افزایش آرام‌تر از معاملات فردایی بود. روز یکشنبه، شاخص ارزی که با قیمت ۳ هزار و ۹۸۷ تومان معاملات خود را آغاز کرده بود، در نهایت با قیمت ۳ هزار و ۹۹۹ تومان به کار خود پایان داد. این قیمت که ۳۷ تومان بالاتر از روز شنبه بود، بیشترین افزایش دلار از اوایل فروردین سال‌جاری بود و موجب شد که دلار به بیشترین بهای خود از اواخر دی سال ۹۵ برسد. برخی معامله‌گران در واکنش به افزایش نوسان دلار معاملات خود را متوقف کردند و ترجیح دادند پس از عادی شدن فضا وارد بازار شوند. این در حالی است که عده‌ای از هراس جا ماندن از نوسانات بیشتر، خریدهای خود را افزایش دادند. به این ترتیب می‌توان گفت روز یکشنبه بازار ارز از فضای عادی روزهای پیشین خارج شد؛ عوامل مختلفی برای افزایش قیمت دلار در بازار ذکر شد که می‌توان آنها را در دو دسته عوامل روانی و واقعی طبقه‌بندی کرد.
عوامل روانییکی از مهم‌ترین عواملی که در جوسازی معامله‌گران فردایی نقش داشت، بحث‌های سیاسی روزهای اخیر بود، در واقع وزن عوامل سیاسی در هیجانات روانی بازار سنگین بود. به گفته شماری از فعالان، صحبت‌های میان مسوولان آمریکایی و ایرانی یکی از عواملی بود که بازار به آن توجه می‌کرد. در روزهای اخیر و پس از افزایش احتمال واکنش ترامپ به برجام، فضای انتظاری بازار ارز تا حدی تغییر کرد. با این حال، عوامل روانی و انتظاری دیگری نیز وجود داشت که در دیدگاه معامله‌گران اثر داشت. بحث همه‌پرسی کردستان عراق و واکنش‌های همسایگان به همه پرسی یاد شده یکی دیگر از عواملی بود که انتظارات برای افزایش تقاضای دلار از بازار داخلی را بالا برده است. به گفته فعالان، پیش از این، معامله‌گران منطقه سلیمانیه عراق از بازار ایران بخشی از خریدهای ارزی را انجام می‌دادند. از نظر فعالان، افزایش محدودیت بر آن منطقه جغرافیایی، تقاضای غیررسمی معامله‌گران سلیمانیه عراق را بالا خواهد برد. سومین اتفاقی که معامله‌گران ارزی به آن توجه داشتند، روند شاخص بورس بود که در ۲ روز ابتدایی هفته روند منفی را پشت سر گذاشت. به گفته فعالان، بازار بورس و ارز رابطه مخالف با یکدیگر دارند؛ در واقع معامله‌گران دلار انتظار دارند، با کاهشی شدن شاخص بورس، معامله‌گران این بازار سرمایه‌های خود را به بازارهای موازی مانند بازار ارز منتقل کنند و زمینه را برای بالا رفتن دامنه نوسان دلار فراهم کنند.
عوامل واقعی رشد دلارمهمترین عاملی که به‌صورت واقعی قیمت دلار در بازار داخلی را تحریک می‌کرد، افزایش نرخ حواله درهم بود. به گفته فعالان، روز یکشنبه نرخ حواله درهم به میانه محدوده هزار و ۹۰ تومان رسید. نرخ حواله درهم و دلار در بازار داخلی با یکدیگر رابطه مستقیم دارند و به‌طور سنتی افزایش یکی منجر به رشد دیگری می‌شود. به گفته فعالان، به‌طور معمول افزایش درهم را می‌توان نشانه‌ای از افزایش تقاضای تجاری یا تداخل در عرضه ارز برخی صرافی‌های رسمی در دبی در نظر گرفت. از همین سو، معامله‌گران بازار داخلی توجه ویژه‌ای به روند نرخ حواله درهم دارند. دیگر عاملی که روز یکشنبه بازار نقدی ارز را تحت‌تاثیر قرار داد، افزایش تقاضا در بازار سکه و رفتار سکه‌بازان بود. به گفته فعالان، از بعدازظهر روز یکشنبه قیمت سکه در مسیر افزایشی قرار گرفت؛ چراکه جو هیجانی در بازار بالا رفته بود. تحت‌تاثیر این اتفاق معامله‌گران دلار نیز تقاضای ارزی خود را بالا بردند و هم‌زمان بخشی از سکه‌بازان برای بالا بردن بیشتر دامنه نوسان اقدام به خرید دلار کردند.
سبک‌های مدیریت نوسانبه گفته فعالان، بازارساز ارزی برای مدیریت نوسانات با توجه به عوامل اصلی افزایش قیمت نیاز است که به دو متغیر توجه کند. اولین موضوع، توجه به انتظارات بازار است که می‌تواند با صحبت و اخبار جدید تغییر کند. در واقع، بازارساز در مرحله اول می‌تواند از طریق درک انتظارات فعلی موجود در بازار به آنها پاسخ‌های مناسبی ارائه دهد تا رفتار بازیگران ارزی را پس از آن تحت‌تاثیر قرار دهد. در این شرایط، تقاضای هیجانی و احتیاطی می‌تواند از بازار ارز تا حدی خارج شود. از نظر فعالان، راه‌حل دوم در مدیریت نوسانات، افزایش عرضه حواله درهم است؛ چراکه یکی از متغیرهای اصلی بالا رفتن قیمت دلار، رشد این ارز بوده است.
با این وجود، برخی از کارشناسان پیشنهاد می‌دهند که بازارساز جا‌به‌جایی سطح قیمتی را بپذیرد و بیشتر سعی کند که دامنه نوسانات را مدیریت کند. به گفته آنها، شاخص دلار در بازارهای جهانی نیز در مسیر افزایشی قرار دارد و به تبع آن رشد قیمت در بازار داخلی نیز طبیعی است. از سوی دیگر، به باور آنها، مرز روانی ۴ هزار تومانی باید روزی در ذهن معامله‌گران ارزی شکسته شود. از نظر آنها، تلاش برای حفظ این مرز تنها منجر به از دست دادن ذخایر ارزی خواهد شد. این در حالی است که عمده فعالان بازار پیش‌بینی می‌کردند که قیمت دلار در اوایل آبان ماه از مرز ۴ هزار تومانی عبور کند و باور داشتند قیمت پتانسیل عبور از سطح یاد شده را دارد. در واقع، اگر وقایع سیاسی روزهای اخیر نبود، به احتمال زیاد قیمت بار دیگر در اواخر مهر از سطح ۴ هزار تومانی عبور می‌کرد. در این شرایط، طناب کشی بازارساز با بازار تنها به دست از دادن ذخایر ارزی منجر می‌شود.
گروهی از کارشناسان نیز پیشنهاد می‌دهند که بازارساز ارزی نظام ارزی میخکوب منعطف را در بازار پیاده کند. نظام ارزی، زمانی میخکوب منعطف نامیده می‌شود که نرخ ارز در کوتاه‌مدت توسط دخالت در بازار میخکوب می‌شود، اما این دخالت در بازار مداوم نیست و نرخ‌ها با توجه به عوامل بنیادین و نیروهای بازار سریعا تعدیل می‌شوند. در این حالت هیچ تعهدی در مورد نرخ ارز اسمی و حقیقی برای مقام ارزی وجود ندارد. در حقیقت بانک مرکزی فقط نوسانات کوتاه‌مدت را کاهش می‌دهد.
