فرارو- اصلاح‌طلبان می‌خواهند حاضر باشند. نمی‌خواهند به راحتی از صحنه کناره‌گیری کنند. خبرگان پنجم، ریاست جمهوری یازدهم، مجلس دهم، شورای پنجم و ریاست جمهوری دوازدهم چند انتخاباتی است که آنها فعالانه در آن شرکت کردند. حضورشان حتی به این صورت بود که پذیرفتند خود در صحنه رقابت حضور نداشته باشند و نقش حامی را ایفا کنند.
سال 92 اولین انتخاباتی بود که اصلاح‌طلبان پس از چهار سال، عزم حضور در رقابت کردند. آنها در انتخابات مجلس نهم وارد رقابت نشدند. فضای بعد از انتخابات سال 88 به گونه ای بود که خیلی نمی‌شد تصور کرد اصلاح‌طلبان برای 92 نامزد می‌شوند یا خیر. با این حال آنها نخواستند صحنه را ترک کنند. ثبت نام آیت الله هاشمی رفسنجانی در انتخابات روزنه‌ای از امید در این جریان سیاسی به وجود آورد اما با رد صلاحیت او همه چیز مبهم به نظر می‌رسید.
در بین نامزدهایی که معرفی شده بودند تنها محمدرضا عارف رنگ و نشان اصلاح‌طلبی داشت. اما این جریان سیاسی این بار معرفی نامزد جناحی را به صلاح ندانست. معلوم نبود اگر عارف در صحنه رقابت باقی می‌ماند، او و بعضی دیگر از اصلاح‌طلبان چه پاسخی برای جامعه هوادار خود داشتند. بعد از انتخابات ریاست جمهوری اصلاح‌طلبان که نتیجه مشارکت فعال خود در انتخابات را مشاهده کرده بودند انتخابات مجلس را نشانه گرفتند. آنها می گفتند باید گامی که در ریاست جمهوری 92 برداشته اند را در انتخابات مجلس تکمیل کنند.
آنها در این انتخابات هم با وجود ردصلاحیت بخشی از نیروهای خود در صحنه باقی ماندند و بخشی از نامزدهای خود را از اعتدالگرایان معرفی کردند. اما دلخوری‌هایی که اصلاح‌طلبان از طرف مقابل ائتلاف دارند این سوال را به وجود آورده که آیا ائتلاف به وجود آمده از 92 در انتخابات دو سال آینده مجلس و یا انتخابات 1400 ادامه خواهد داشت؟
دلیل ائتلاف چه بود؟
محمدرضا عارف، رئیس شورای عالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان اخیرا در اظهاراتی از احتمال پایان ائتلاف با اعتدالگرایان سخن گفت. او چندی پیش در مصاحبه ای با روزنامه ایران گفته بود در انتخابات مجلس آینده احتمالا ائتلافی بین اصلاح‌طلبان و اعتدالگرایان وجود نخواهد داشت.
او هفته گذشته هم با خبرگزاری ایلنا مصاحبه ای داشت و در این باره بیشتر توضیح داد. او در این مصاحبه می گوید دلیل اصلی ائتلاف اصلاح‌طلبان در سال 94 به خاطر ردصلاحیت‌ها نبود. به بیان او «ما پس از طی چندمرحله مقدماتی در تهیه لیست ۳۰ نفره تهران، به یک فهرست ۶۰ نفره تماماً اصلاح‌طلب رسیده بودیم و پس از آن بود که وارد ائتلاف شدیم. حتی به‌عنوان مثال نفر بیست‌وششم یا بیست‌وهفتم همان لیست ۶۰ نفره که یکی از جوانان فعال اصلاح‌طلب در یکی از احزاب نیز بود، از فهرست کنار گذاشته شد. البته چندنفر دیگر هم اعتراضاتی داشتند اما آنها در رده‌های بالاتر از ۳۰ و مابین ۳۱ تا ۳۵ بودند. بنابراین ما به‌خاطر فقدان نیروهای تایید صلاحیت شده، وارد ائتلاف نشدیم.»
عارف دلخور است
عارف در مقابل دلیل ائتلاف سال 94 اصلاح‌طلبان را اینگونه روایت می‌کند: «باتوجه به فضایی که پس از انتخابات سال ۹۲ ایجاد شده بود و از آن‌جا که شعار ما «اخلاق، عقلانیت و خردجمعی» بود، معتقد بودیم باید همراهی با نزدیکان دولت در ادامه راه لحاظ کنیم. البته این ائتلاف رسمی نبود اما در انتخابات مجلس دهم در سال ۹۴ به‌صورت نانوشته در یک ائتلاف با جریان «اعتدال» قدم به عرصه گذاشتیم و در انتخابات هم موفق شدیم اما مشکلی که در ادامه پیش آمد، این بود که مؤتلف ما این ائتلاف را صرفاً تا درب بهارستان می‌خواست.» او البته در همان مصاحبه گفت که اصلاح‌طلبان هنوز وارد تصمیم‌گیری برای انتخابات نشده اند. اما آنچه معلوم است این است که عارف از کسانی که با اسم اصلاح‌طلبان وارد مجلس شدند و رسم دیگری انتخاب کردند دلخور است.
عارف در مصاحبه اخیرش البته این را اضافه کرده است که «آنچه اخیراً مطرح کردم این بود که اولاً ما در هر شرایط ابتدا به ائتلاف و شرایط آن می‌اندیشیم اما این احتمال نیز وجود دارد که با رویکرد ائتلافی وارد اقدام و عمل نشویم که البته برخی دوستان، بخش اول گفته بنده را نادیده گرفتند.» عارف تاکید می کند که در انتخابات شوراهای شهر ائتلافی بین اصلاح طلبان و اصولگرایان شکل نگرفت. به بیان او «در انتخابات مجلس دهم ما بخشی از ظرفیت خود را در ائتلافی که انجام دادیم، به غیراصلاح‌طلبان اختصاص دادیم و این مسئله برایمان هزینه‌هایی به‌همراه داشت. بنابراین بعد از انتخابات مجلس، باید تصمیم می‌گرفتیم که آیا در گام سوم نیز حفظ این ائتلاف ضرورت دارد یا خیر. در نهایت در انتخابات شورای شهر در سال ۹۶ وارد ائتلاف نشدیم و درواقع آنچه به نوعی برای آینده مطرح کردم، در انتخابات اخیر عملی شده است!»
تجربه ائتلاف تلخ بود
فقط عارف نیست که از رفتار اعتدالگرایان بعد از ائتلاف با اصلاح‌طلبان گلایه دارد. محمدرضا تابش اصلاح‌طلب مجلس نیز درباره ائتلاف اصلاح‌طلبان در آینده گفته: ائتلاف در بسیاری موارد اثرات خوبی داشته، اما در جاهایی هم حوادثی اتفاق افتاده است. از جمله این سوال را ایجاد می کند که موتلفین ما الان کجا هستند، چه می‌کنند و چه موضعی دارند؟ این‌ها باید رصد شود و اگر قرار است ائتلافی انجام شود، همه باید صفر تا صد پای آن بایستند و تنها برای رای آوری ائتلاف نکنند، بلکه به اصول آن پایبند باشند و پیامدهای بعد از آن را هم بپذیرند.
علیرضا رحیمی، عضو هیئت رئیسه فراکسیون امید نیز تجربه ائتلاف در انتخابات مجلس دهم را تلخ می داند. او گفته تجربه تلخ ائتلاف در انتخابات مجلس دهم به خصوص در تهران باعث شد که این احتمال وجود داشته باشد اصلاح طلبان در انتخابات مجلس یازدهم با هیچ گروه و جناح دیگری ائتلاف نکنند. رحیمی درباره ائتلاف اصلاح طلبان در انتخابات مجلس یازدهم با معتدلین و مستقلین گفت: ائتلاف در انتخابات موضوع شناخته شده و غریبی نیست. ائتلاف زمانی شکل می گیرد که حداقل‌هایی از وجوه مشترک به وجود آمده یا طرفین به وجه مشترکی برسند.
این نماینده اصلاح طلب مجلس درباره تاثیر تجربه ائتلاف فراکسیون امید در انتخابات مجلس دهم و اقدامات مشترک در مجلس گفت: فراکسیون امید دو تجربه تلخ را در مجلس پشت سر گذاشت. تجربه اول ورود افراد با پرچم اصلاحات و برند امید به مجلس بود که بلافاصله فراکسیون مستقلین را تشکیل داده و با خروج از فراکسیون امید در بسیاری از موارد راه دیگری را در پیش گرفتند. رحیمی درباره تجربه تلخ دوم فراکسیون امید یادآور شد: فراکسیون امید تلاش کرد تعاملی با فراکسیون‌های دیگر در انتخابات هیئت رئیسه مجلس و برخی از موارد قانون‌گذاری داشته باشد که این تلاش نتیجه روشنی نداشت. این موارد نشان می دهد عملا این ائتلاف نتایج درخشان مورد انتظار جریان اصلاحات را به دنبال نداشته است.
بی‌تفاوتی کاظم جلالی به ائتلاف در دوران نمایندگی
با اینکه هنوز تا انتخابات مجلس فرصت زیادی باقی مانده است و اصلاح‌طلبان با وجود گلایه از موتلفین خود تاکید می‌کنند که به صورت سازمان یافته وارد بحث ائتلاف شده اند اما بعضی از اعتدالیون فعلا نگرانی ائتلاف در آینده را ندارند. کاظم جلالی نماینده اصولگرای مجلس است که در میتینگ های انتخاباتی سال 94 در کنار اصلاح‌طلبان می‌نشست اما حالا که نماینده مجلس است، حمایت یا حمایت نکردن اصلاح‌طلبان از او و هم‌سویانش برای او فرقی ندارد. او دو روز پیش گفت: اختیار جریان‌های سیاسی با خودشان است، ائتلاف‌ها در یک مقطع شکل می‌گیرند اما هیچگاه ماندنی نیستند. جلالی همچنین منکر قول و قرار اعتدالیون با اصلاح‌طلبان می‌شود و می گوید: بنده نمی‌دانم چه قول و قراری گذاشته‌اند، خودشان باید توضیح دهند و آن را روشن کنند.
نگرانی یک فعال سیاسی اعتدالگرا از پایان ائتلاف
غلامعلی دهقان، فعال سیاسی و سخنگوی پیشین حزب اعتدال و توسعه اما ظاهرا برعکس کاظم جلالی نگران ائتلاف نکردن با اصلاح‌طلبان است. او در مصاحبه با روزنامه ایران از طیف جمنایی اصولگرایان ابراز نگرانی می کند و می گوید ظرفیت آنها را نمی توان نادیده گرفت. «این جریان توانست نزدیک به ۱۷ میلیون رأی کسب کند. ائتلاف تا اینجا منافع ملی را تأمین کرده است ولو همه منافع جناحی را تأمین نکرده باشد.ما همچنان با تهدید ثالثی رو به رو هستیم. ضمن اینکه انتخابات ۸۴ برای اضلاع ائتلاف درس عبرت و الگو شده است که اگر رقیب را دست کم بگیریم، گسل‌های سیاسی خود را فعال کنیم و آینده نگر نباشیم، تکرار پدیده احمدی‌نژاد دور از ذهن نیست. رقابت های درون گفتمانی طبیعی است اما معتقدم تهدید ثالث و داستان ۸۴ همچنان زمینه ساز ائتلاف‌های بعدی خواهد بود.»
او ادامه داده: من اکنون یک چند قطبی را پیش رو می‌بینم، بویژه چون رقیب تاکنون چهره کاریزمای پرقدرتی نداشته است، امکان دارد شرایط ۸۴ تکرار شود. البته وضعیت سال ۹۲ هم همین گونه و انتخابات چند قطبی بود که در نهایت براساس نظرسنجی‌ها، آقای عارف کنار رفت اما با فرض فعلی، قطعاً سه ضلع ائتلاف می‌توانند نامزدهایی داشته باشند و جریان رقیب هم نامزد خواهد داشت، اما پیش‌بینی من این است که در ۴۰ سالگی انقلاب، همه چهره های سه ضلع ائتلاف با پختگی ای که به دست آوردند و احساس خطر جریان ثالث، باز هم مانند انتخابات ۹۲، در نهایت به یک گزینه خواهند رسید.»
شورای نگهبان چه می‌کند؟
بعضی دیگر از فعالان سیاسی معتقدند موضوع ائتلاف را باید در زمان دیگری بررسی کرد. به اعتقاد آنها معلوم نیست شرایط دو سال آینده چگونه باشد. یکی از شرایطی که این جریان سیاسی باید با آن را در معادلات خود برای ورود به بحث ائتلاف ها در نظر بگیرد چگونگی بررسی صلاحیت ها در انتخابات است.
هرچند محمدرضا عارف می‌گوید دلیل ائتلاف با اعتدالگرایان ردصلاحیت نیروهای اصلاح طلب نبوده است اما ظاهرا بعضی دیگر از اصلاح‌طلبان این موضوع را یکی از عوامل تاثیرگذار در ادامه یا پایان ائتلاف می‌‌دانند. محمد عطریانفر در مصاحبه با خبرآنلاین گفته: «تصمیم گروه هاى فعال دو جناح سیاسی كشور که با هم در رقابت اند، تحت تاثیر رفتارحقوقى و شیوه احرازصلاحيت داوطلبان توسط هیات های نظارت و شورای نگهبان است. اگر شخصیت‌های کلیدی، توانمند و مطرح در اصلاحات که می توانند در پارلمان تاثير ملى داشته باشند در بحث احراز صلاحیت ها دچار مشکل نشوند، طبعا بهترین شکل این است که یک رقابت گفتمانی مستقل براى اصلاحات صورت بگیرد و به تبع آن انتخابات هم باشکوه هرچه تمام برگزار شود. نفس این رقابت ها می تواند در گسترش بیشتر حضور مردم مؤثرباشد. اما اگر تایید صلاحیت ها مثل دوره های پیشین با سیاست های انقباضی روبرو باشد و در ردصلاحیت ها به طور فراگير شاهد حذف گسترده باشيم، چه بسا اصلاح طلبان باید تدبیر دیگرى اتخاذ کنند. علت طرح موضوع هم این است که ما هیچ وقت نباید صحنه انتخابات را ترک کنیم. پایه مردمسالاری نظام حکم می کند در هر شرایطی صندوق رای را ترک نکنیم.»
از طرفی هم اصلاح‌طلبان برای جلوگیری از تکرار ردصلاحیت‌هایی که در انتخابات مجلس دهم وجود داشت از حالا پیشنهاد گفت وگو و مذاکره با اعضای شورای نگهبان را در دستور کار خود قرار داده‌اند. محمدرضا عارف خود در این باره می‌گوید: از برنامه‌های ما بحث تعامل و گفت‌وگو با شورای نگهبان در جریان تایید صلاحیت‌هاست و ان‌شاءالله سعی خواهیم کرد فضا را به‌سمتی ببریم که شورای نگهبان به‌طور کامل در چارچوب قانون عمل کند و از اقدامات و رویکرد سلیقه‌ای و جناحی در این رابطه پرهیز کند. هم‌اکنون هم تعامل بسیار خوبی را آغاز کردیم و فرصت خوبی نیز در آینده داریم.
