در مهرماه سال ۱۳۹۶ در کل کشور بالغ بر ۹.۹میلیون فقره چک به‌ارزشی حدود ۶۱۵هزار میلیارد ریال مبادله شد که از این تعداد حدود ۱.۶میلیون فقره چک به‌ارزشی حدود ۱۳۱هزار میلیارد ریال برگشت داده شده است.
به گزارش روابط عمومی بانک مرکزی، سهم ارزشی چک‌های برگشتی در مهرماه سال جاری نسبت به ماه قبل از 21.8 درصد به 21.3 درصد کاهش و سهم تعدادی آن از 15.6 درصد به 15.7 درصد افزایش یافت.
جدول (1): تعداد و ارزش چک‌های عادی مبادله‌ای و برگشتی در مهرماه سال 1396
به این ترتیب، 15.7 درصد از تعداد و 21.3 درصد از ارزش کل چک‌های مبادله‌ای مهرماه سال جاری را چک‌های برگشتی تشکیل می‌دهد که سهم ارزشی این چک‌ها نسبت به ماه قبل کاهش و نسبت به مهرماه سال گذشته افزایش یافته است. سهم تعدادی چک‌های برگشتی نیز نسبت به ماه قبل و مهرماه سال گذشته افزایش داشته است (جدول شماره 2).
جدول (2): سهم چک‌های برگشتی از کل چک‌های عادی مبادله‌ای
طبق آمار موجود، بخش عمده‌ای از چک‌ها به‌دلیل فقدان یا کسری موجودی برگشت داده شده است، به‌طوری که در مهرماه سال جاری 97.2 درصد از تعداد و 96.4 درصد از ارزش کل چک‌های برگشتی به‌دلیل کسری یا فقدان موجودی بوده است (جدول شماره 3).
جدول (3): تعداد، ارزش و سهم چک‌های برگشتی به‌دلیل کسری و یا فقدان موجودی در مهرماه سال 1396
چک به‌عنوان یکی از ابزارهای مهم نظام پرداخت همواره نقش قابل توجهی در تسویه مبادلات خرد و کلان جامعه داشته است. لیکن طی دو دهه اخیر به‌دلیل تداوم توسعه سامانه‌ها و تجهیزات پرداخت الکترونیکی، تراکنش‌های پردازش‌شده از طریق این ابزارها و سامانه‌ها رشد متناسبی داشته و ابزارهای پرداخت الکترونیکی به‌مرور زمان جایگزین ابزارهای پرداخت سنتی نظیر اسکناس و مسکوک و انواع چک شده است، با وجود این، به‌دلیل اهمیت کارکرد و امتیاز چک و به‌خصوص جایگاه اعتباری چک در مبادلات کشور، این ابزار پرداخت هنوز هم از مهم‌ترین ابزارهای نظام پرداخت کشور محسوب می‌شود.
بانک مرکزی در راستای مقاوم‌سازی اقتصاد، کنار تکمیل زیرساخت پردازش و پذیرش الکترونیکی چک، پیاده‌سازی کامل سامانه‌های نظارتی مرتبط نظیر سامانه چک برگشتی، سامانه مرکز کنترل و نظارت اعتباری (مکنا) و به‌خصوص سامانه صدور یکپارچه الکترونیکی دسته‌چک (صیاد) را با هدف ایجاد زمینه نظارت مؤثر بر سازوکار صدور دسته‌چک در دستور کار قرار داده است. در سامانه صیاد علاوه بر مواردی نظیر ایجاد شفافیت اطلاعاتی و ایجاد محدودیت برای صدور چک‌های بلامحل، تدابیری جهت ارتقای ضرایب امنیتی چک نیز در نظر گرفته شده است.
ضمن آن‌که بررسی صلاحیت دارنده دسته‌چک و همچنین ایجاد شفافیت اطلاعاتی و جلوگیری از سوءاستفاده به‌منظور اختصاص دسته‌چک به متقاضیان فاقد صلاحیت از دیگر قابلیت‌های سامانه‌های نظارتی مرتبط بوده و عملیاتی شدن کامل این سامانه‌ها می‌تواند موجب ایجاد شفافیت اطلاعاتی از طریق برپایی نظام استعلام همگانی شده و انتظار می‌رود با تکمیل سامانه مزبور، سهم چک‌های برگشتی در نظام پرداخت کشور به‌طور قابل ملاحظه‌ای کاهش یابد.
