فرارو- سال‌ها است که اقتصاددانان تاکید زیادی بر افزایش میزان شفافیت در نظام مالی کشور دارند و معتقدند این می‌تواند نه تنها مانع از رانت‌خواری شود بلکه نگاه منفی افکار عمومی به دولت‌ها را کاهش خواهدداد. حالا حسن روحانی بودجه‌ای تقدیم مجلس کرده است که به عقیده برخی از فعالان این حوزه گام بزرگی در راستای افزایش شفافیت برداشته است. اما او تنها کسی نبود که چنین اقدامی کرد و سید حسن خمینی نیز برای تنویر افکار عمومی ریز هزینه کرد موسسه حفظ و نشر آثار امام خميني را منتشر کرد که این می‌تواند تاثیرات بسیاری در اقتصاد و افکار عمومی داشته باشد.
به گزارش فرارو؛ بعد از ارائه لایحه بودجه 97 توسط دولت یک موج انتقادی در خصوص بخش‌های مختلف آن در شبکه‌های اجتماعی به راه افتاد و کاربران این شبکه‌ها عنوان کردند که برخی نهادها که در جدول شماره 17 بودجه حضور دارند نباید مبالغ هنگفتی دریافت کنند و برخی دیگر هم باید توضیح دهند که این بودجه در چه مواردی هزینه می‌شوند. در این میان نام موسسه حفظ و نشر آثار امام خميني نیز مطرح بود که موجب واکنش سیدحسن خمینی شد.
وی در واکنش به انتقادهای مطرح شده در صفحه اینستاگرام خود نوشت: از روزی که رئیس جمهور محترم بودجه را به مجلس تقدیم داشت نقدهایی از این امر در فضای مجازی منتشر شد و بخشی از آن هم متوجه بودجه‌ای بود که به چند موسسه که به نوعی زیر نظر من اداره می‌شوند، اختصاص داشت. این چند سطر را می‌خواستم همان موقع بنویسم ولی به ذهنم رسید پس از آنکه فضا اندکی آرامش یافت این مطلب را با شما در میان بگذارم .نخست؛ اینکه آنچه به مجموعه ما تعلق می‌گیرد در منظر همه شماست، یک گام بلند به جلوست. هر چه بیشتر شفافیت صورت پذیرد سلامت بیشتر می شود و اینکه نقدها و تخطئه های دوستان امکان بازگویی می یابد پدیده ای مبارک است. ممکن است چند نفری مرا بنوازند ولی شک نداشته باشیم که این مسیر به سلامت سیستم می انجامد و امثال من را نیز از خطا و خطر مصون می‌دارد. مسئولیت محتاج نظارت یکایک مردم است و به همین جهت حتی اگر تلخی هم کردید امیدوارم نرنجم و دیگران هم نرنجند.»
یادگار امام ادامه داد: «دوم اینکه دوستی به من پیشنهاد کرده بود که با 5% بودجه، سایت موسسه را مدیریت کند. از ایشان می‌خواهم حتما پس از اطلاع از جزییات آنچه در مجموعه پرتال در حال انجام است، نظر خود را به من بدهند. مطمئن باشید اگر در بخشی زیاده‌روی شده باشد جلوی آن را خواهیم گرفت و بخش آخر که از گفتنش لذت نمی‌برم آنکه، لازم است دوستان عزیز بدانید من و اعضاى بیت امام تا کنون از موسسه و حرم امام حقوق نگرفته ایم و ریالی از این بودجه جز در مسیر اهداف عمومی خرج نمی شود و ذره ای از آن به مصرف شخصی نمی رسد و دولت هاى مختلف و نهادهاى نظارتى با سلایق متفاوت همواره بر مصرف این بودجه ها نظارت داشته اند. ممکن است کسی با اختصاص بودجه ای به یکی از حوزه های مختلف موافق نباشد ولی مطمئن باشید هزینه شخصی در این میان وجود ندارد.»
با اینحال انتقادها فروکش نکرد تا اینکه اواخر هفته گذشته موسسه حفظ و نشر آثار امام گزارشی از هزینه‌کرد بودجه این موسسه منتشر کرد. در اين گزارش به قلم حميد انصاري، قائم‌مقام موسسه با تاکيد بر ضرورت نقد و پاسخگويي به نقد در جامعه آمده است: از مجموع بودجه فرهنگي کل کشور (با مأخذ سال ٩٦) که به دستگاه‌هاي مختلف فرهنگي اختصاص داده مي‌شود و حدود ١٠٠٠٠ (ده هزار) ميليارد تومان است بودجه تخصيص داده شده به موسسه مبلغ ٣٢ ميليارد (و دويست ميليون) تومان بابت کل هزينه‌هاي جاري و عمراني است. و از مجموع بودجه حدود ٤٧٠٠٠ (چهل و هفت هزار) ميليارد توماني مربوط به آموزش و پژوهش و تحقيقات کشور که به دستگاه‌هاي مربوطه و دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالي و پژوهشگاه‌ها اختصاص يافته است، بودجه پژوهشکده امام خميني و انقلاب اسلامي کمتر از ١١ ميليارد تومان (٩/١٠) است.
در ادامه متذکر شده بود که از مجموع بودجه‌هاي کلان عمراني و خدماتي و رفاهي کل کشور که به دستگاه‌هاي مختلف تخصيص مي‌يابد آنچه به عنوان بودجه آستان حضرت امام براي فعاليت‌هاي گسترده عمراني و خدماتي و بهداشتي و فرهنگي و مراسم تخصيص يافته است، مجموعا مبلغ ١٨ ميليارد تومان براي تمام هزينه‌هاي جاري و عمراني آستان امام و هزينه‌هاي اجراي مراسم سالگرد ارتحال است و مبلغ ١٠ ميليارد تومان از رقم ٢٨ ميلياردي که در ذيل عنوان آستان امام خميني در لايحه بودجه آمده است مربوط به بدهي دولت به بانک سپه بابت تسويه وام پرداختي در سال‌هاي گذشته است که اين مبلغ اصلا در اختيار آستان نبوده و توسط دولت به بانک مربوطه پرداخت مي‌شود.
اما جدا از اینکه اقدام موسسه حفظ و نشر آثار امام خميني برای نخستین بار در طول تاریخ 40 ساله جمهوری اسلامی انجام میشد و نهادی به ارائه گزارش به ملت ایران پرداخته است، نکته قابل توجه تاثیرات چنین اقدامی بر افکار عمومی بود. به هرحال این گام مثبتی در راستای افزایش شفافیت در نظام مالی محسوب می‌شود و می‌تواند اثرات بسیاری داشته باشد.
این حق مردم است که بدانند
در همین خصوص مهدی پازوکی کارشناس مسائل اقتصادی طی گفتوگو با فرارو عنوان کرد: «به عقیده من یکی از نیازهای اساسی که اقتصاد ایران دارد و از نان شب هم مهمتر است، شفاف‌سازی است. اصلا بطور کلی یکی از راه‌های عمده برای جلوگیری از رانت‌خواری، همین شفافیت است. بنابراین لازم تشکر ویژه از حاج حسن آقا انجام شود که گزارش ویژه و مفصلی در خصوص هزینه‌کرد بودجه که به نهاد زیر نظر ایشان تخصیص داده‌شده، منتشر کردند.»
وی افزود: «اتفاقا آقای رئیس‌جمهور طی نطقی که در مجلس و بعد از آن در اجلاس حقوق شهروندی داشتند، عاجزانه از همه خواستند انتقاد کنند تا میزان شفافیت بودجه افزایش پیدا کند. زیرا اصلا یکی از ویژگی‌های مهم بودجه97، شفافیت است. خیلی از نهادهای حاضر در جدول شماره 17 هستند، همانطور که آقای رئیس‌جمهور و رئیس سازمان مدیریت گفتند، نه تنها درباره هزینه‌کرد بودجه توضیح و گزارشی ارائه نمی‌دهند بلکه بعضا در راستای تخریب دولت هم از آن استفاده میکنند.»
او تصریح کرد: «بنابراین باید این نهادها هم مانند سیدحسن آقا، شفاف توضیح دهند که با این بودجه‌های کلان چه می کنند. باید توضیح دهند که به عنوان مثال بعد از دریافت این بودجه چه اقدامات فرهنگی انجام دادند که باعث ارتقای فرهنگ در جامعه شده‌است. لذا همانطور که آقای رئیس‌جمهور درخواست داشتند، همه باید به انتقاد و بررسی بودجه ادامه دهند. گام اول شفاف‌سازی را دولت برداشته و ملت را در جریان جزئیات بودجه قرار داده است و الان همه می‌دانند میزان وابستگی بودجه به نفت چقدر است. می دانند کدام نهادها به چه میزان از بودجه دریافت میکنند.»
این اقتصاددان تاکید کرد: «اقدامی که آقای سید حسن خمینی انجام دادند یک گام بزرگ در این راستا است و خیلی هم تاثیر مثبت در افکار عمومی خواهد داشت. لذا به عقیده من مجلس باید در این مسئله ورود کند و طرحی را تصویب کند که تمامی نهادهایی که دریافتی از بودجه دارند، موظف به ارائه گزارش هزینه هایشان شوند. اینجوری می توانیم رانت‌خواری در کشور را تا حدود زیادی کاهش بدیم. اما متاسفانه یکی از کارکردهای مجلس که شدیدا ضعیف شده همین مسئله نظارت است. البته این مشکل صرفا مختص مجلس دهم نیست. آنها باید اقداماتی انجام دهند که شفافیت در کشور افزایش پیدا کند و بودجه می‌تواند نقطه آغاز این ماجرا باشد.»
پازوکی ادامه داد: «به عقیده من هرچقدر بودجه را به سمت شفافیت ببریم و همه نهادها به خصوص نهادهای جدول 17 را در اتاق شیشه ای قرار دهیم و نورافکن‌ها را روشن کنیم، جدا از اینکه رانت‌خواری را کاهش دادیم، وضعیت دخل و خرج کشور را هم مشخص کردیم. مردم و قانون‌گذاران باید بدانند که این بودجه های کلان کجا خرج می‌شود که اصلا ضروری است یا خیر یا اصلا در جایی گفته شده هزینه می‌شود یا خیر.»
وی افزود: «جالب اینجاست که امسال لایحه نسبت به سال‌های قبل شفاف‌تر شده و به عنوان مثال وابستگی به نفت حدود 13هزار میلیارد تومان کاهش پیدا کرده‌است و در چنین شرایطی برخی از همین نهادهایی که بودجه دریافت میکنند، سعی در تخریب کامل بودجه دارند. واقعیت این است نهادهایی که بودجه خود را صرف مواردی میکنند که در اهداف بودجه‌شان وجود ندارد، به شدت در مقابل شفافیت مقاومت میکنند. بنابراین اگر ما می‌خواهیم با فساد مبارزه کنیم باید سه قوه همکاری کنند و نهادهای به خصوص فرهنگی را موظف کنند گزارش بدهند با بودجه چه میکنند.»
این استاد اقتصاد گفت: «باید مشخص شود که به عنوان مثال بنیاد سعدی بودجه ای که در اختیارش قرار می‌گیرد را چه میکند و چه ثمره‌ای دارد. یا مثلا هیئت رزمندگان از بودجه عمومی پول دریافت میکند، با این بودجه چه میکند؟ ضمن اینکه ما در کشور هزاران هیئت مذهبی داریم که همه با کمک‌های مردمی تشکیل شده‌اند چرا باید هیئت رزمندگان بودجه دریافت کند؟! خروجی آن چیست؟! به نظر من حداقل 70درصد بودجه فرهنگی را می‌توان حذف کرد و به عنوان مثال در حوزه آموزش و پرورش هزینه کرد. این هم به نفع فرهنگ عمومی است و هم سطح آگاهی، بهداشت و... را افزایش می‌دهد.»
او عنوان کرد: «من فکر می‌کنم این میزان شفافیت که در بودجه رخ داده‌است و بعد هم سیدحسن آقا گزارش هزینه های نهاد زیر نظر خود را منتشر کردند به دلیل گسترش شبکه‌های اجتماعی و افزایش سطح آگاهی و معلومات جامعه است. این هم یک اتفاق بسیار خوب است که در کشور رخ داده. زیرا مردم الان می‌دانند که بودجه به چه نهادهایی اختصاص داده شده و در حال نظارت بر این بودجه و نهادها هستند. به هرحال ملت باید بدانند که پول مالیاتی که می‌دهند یا پول نفت که برای کل کشور است، کجا خرج می‌شود.»
پازوکی در پایان افزود: «مثلا مردم باید بدانند که صدا و سیما بودجه کلانی دریافت میکند و نباید متعلق به یک طیف خاص که اقلیت هم هسنند، باشد. یا مثلا مردم باید بدانند که قانونا دولت می تواند یک خبرگزاری داشته باشد در حالی چندین خبرگزاری درحال دریافت بودجه از دولت هستند و علیه دولت هم فعالیت می کنند. در حالی که میشد با این بودجه‌ها، دولت چندین خبرگزاری برای خود تاسیس کند. مردم باید بدانند که این خبرگزاری‌ها ساختمان‌های چند صد میلیاردیشان را از کجا آورده‌اند. اما تندروها مانع از این شفافیت می‌شوند. اصلا رابطه آنها با شفافیت، مثل رابطه جن و بسم الله است.»
شفاف‌سازی را روحانی آغاز کرد
همچنین اسماعیل گرامی مقدم فعال سیاسی در این خصوص به فرارو گفت: «بودجه هر کشوری در حقیقت برنامه دخل و خرج یک کشور است برای اینکه نظام مالی آن به اطلاع عموم مردم برسد. وگرنه اصلا نیازی نبود که بودجه یک کشور به این صورت برای دولت هزینه ایجاد کند و وقت نمایندگان مجلس را بگیرد تا ان را مورد بررسی قرار دهند. بنابراین برای دخل و خرج کشور که تخصیص‌هایی برای آنها پس تعیین درآمدها، صورت می‌گیرد قاعدتا آنچه که پس از کسب درآمد بسیار مهم است هزینه‌کرد آن است.»
وی ادامه داد: «به نظر می‌رسد قبل از آنکه اهمیت داشته باشد که چه نهادی چه مبلغی دریافت میکند، مهم این است که این مبالغ را کجا خرج میکند. اگر پیرو تخصیص هزینه‌ها به صورت شفاف اطلاع رسانی شود، موجب می‌شود جامعه اطمینان بیشتری به نظام مالی کشور و همچنین دولت و نهادهای وابسته پیدا میکند.»
او تاکید کرد: «آنچه که برای مردم مبهم و البته بسیار مهم است، عدم پاسخگویی مسئولان و نهادها در خصوص همین بودجه‌های دریافتی است. به نظر من اقدامی که حاج حسن خمینی در اعلام همه هزینه‌ها انجام دادند نه تنها باید الگوی دیگر نهادها قرار گیرد بلکه قطعا تاثیر بسیار مثبتی بر افکار عمومی خواهد داشت. الان تقریبا خیال مردم تا حدودی راحت شده است که یکی از نهادهایی که از بودجه عمومی دریافتی دارد به صورت واضح و شفاف هزینه‌کرد خود را اعلام کرده تا نگرانی‌های موجود درباره خود را برطرف کند.»
وی درخصوص اینکه بعد از چهل سال این نخستین بار است یک نهاد در خصوص هزینه کرد خود به مردم گزارش می‌دهد چرا باقی نهادهایی که از بودجه عمومی دریافتی دارند، چنین اقدامی انجام نمی‌دهند، گفت: «این نقص همیشه در کشور وجود داشته و به عقیده من مقصر اصلی نهادهای نظارتی به خصوص مجلس شورای اسلامی است. این نهاد که مصوب کننده بودجه است اگر بتواند نظارت خود را به درستی انجام دهد، دستگاه‌ها ملزم خواهند بود که گزارش دهند. اما متاسفانه برخی از این نهادها که بودجه دریافت میکنند هیچ نظارتی بر روی آنها نیست گزارشی هم به ملت نمی دهند که این مبالغ هنگفت را کجا خرج میکنند. بنابراین مشکل اصلی فقدان دستگاه نظارتی و قوانین لازم در کشور است.»
گرامی مقدم عنوان کرد: «به عقیده من تصمیم سید حسن خمینی در امتداد شفاف‌سازی دولت بود. زیرا آقای روحانی به عنوان رئیس جمهور به نظر می‌رسد در راستای برنامه ها و مطالبات مردم که یکی شفاف‌سازی در تمامی امور(به خصوص نظام مالی) برای نخستین بار به صورت شفاف بودجه را در معرض عموم قرار داد تا ضمن اینکه مجلس در جریان جزئیات باشد، مردم هم بدانند که پول مالیات و نفت کجا خرج می‌شود. این راه را آقای روحانی آغاز کردند و بعد از ایشان آیت الله سید حسن خمینی هم با یک اقدام شجاعانه و منطقی ان را ادامه دادند.»
