فوکویاما: ایران به سمت انفجار درونی پیش می‌رود

«نشست جهانی حکومت» (World Government Summit) که هر سال در ماه فوریه به میزبانی دولت امارات متحده عربی و در دبی برگزار می‌شود، امسال شاهد حضور ۱۴۰ سخنران و بیش از ۴ هزار شرکت‌کننده از سراسر جهان بود. «فرانسیس فوکویاما» نظریه‌پرداز ۶۵ ساله‌ی ژاپنی-آمریکایی و استاد علوم سیاسی دانشگاه استنفورد که به خاطر نظریه‌ی خود درباره‌ی «پایان تاریخ» مشهور است از جمله سخنرانان این نشست ۳ روزه بود.

به گزارش شفقنا، او در این رویداد طی یک جلسه‌‌ی پرسش و پاسخ با عنوان «بازنویسی تاریخ: آینده‌ی حکمرانی جهانی و حکومت‌های شبکه‌ای» به همراه «انور بن محمد قرقاش» وزیر امور خارجه‌ی امارات متحده‌ی عربی حضور یافت. او اظهار داشت که نظم بین‌الملل لیبرال که سابقا در دنیا برقرار بود هم‌اکنون جای خود را به یک جهان چندقطبی می‌دهد که چین ممکن است به زودی بازیگر پیشروی آن بشود. او اشاره کرد ارتقای جایگاه نهادهای اقتصادی چین در بخش‌های جهانی بر این فرضیه تاکید می‌گذارد.

در رابطه با توازن ژئوپلیتیک قدرت، فوکویاما اظهار داشت ایالات متحده در بحران اقتصادی ۲۰۰۸-۲۰۰۹ شاهد پایان دوره‌ای از هژمونی خود بود که از فروپاشی دیوار برلین آغاز شده بود. او اظهار نگرانی کرد که تغییر به سمت جهان چندقطبی، و حضور چین در رأس آن، بی‌ثبات‌کننده خواهد بود. او به علاوه اظهار داشت احتمال تحقق یک سیستم حکمرانی که از چندجانبه‌گرایی فراتر برود و یک سطح جهانی را شامل بشود، دور از دسترس است. او دلیل بدبینی خود را چنین توضیح داد: «مشکل بزرگ در حکمرانی جهانی این است که واقعیت اجتماعی بنیادین با سرعتی بسیار سریع در حال پیش‌روی و دگرگونی است و نهادها در حال تلاشند تا خود را با آن منطبق کنند.» او ظهور پوپولیسم، مهاجرت، و فناوری را از جمله مصادیق این واقعیت دگرگون‌شونده دانست. فوکویاما ظهور پوپولیسم را «پاشنه آشیل بسیاری از دموکراسی‌ها» در غرب دانست، چرا که مردم احساس می‌کنند ارزشی برای نظام سیاسی ندارند.

او بزرگترین خطر برای نظم لیبرال جهانی را از درون کشورهای غربی دانست که احساسات پوپولیستی، ضد جهانی شدن، و مهاجرستیزی منجر به ایجاد طبقه‌ای از رهبران «قلدر» در این کشورها شده است و آنها نهادهای کشورهایشان را تضعیف می‌کنند. این نظریه‌پرداز آمریکایی مدعی شد «قطب‌های قدیمی» سرمایه‌داری در مقابل کمونیسم مرده‌اند، و جای خود را به «سیاست‌های هویت‌گرایانه» داده‌اند، یعنی جنگ بین قومیت‌ها و ادیان، که مصالحه‌ در این جنگ‌ها سخت‌تر است. فوکویاما اظهار داشت «اسلام سیاسی» در خاورمیانه «مشکلاتی را حربه‌ی خود می‌کند که بر اثر مدرنیزاسیون برای هویت‌ها به وجود آمده است».

بخشی از سخنان فرانسیس فوکویاما که رخدادهای اخیر ایران را شامل می‌شد، در رسانه‌های عرب‌ زبان همچون «عرب نیوز» و «العربیه» بازتاب یافت. او ادعا کرد ایران به خاطر تنش‌های اجتماعی که بین نسل‌های این کشور وجود دارد به سمت یک بحران در سمت حرکت است.

این عضو ارشد اندیشکده‌ی «رند» همچنین مدعی شد: «در ایران، یک انقلاب اجتماعی زیر پوست جامعه در حال گسترش است. یک جمعیت جوان و تحصیل‌کرده وجود دارد، خصوصا در بین زنان، که با ساختار قدرت محافظه‌کار و روستایی که بر کشور حاکم است سر سازگاری ندارد. ایران به سمت نوعی انفجار در حرکت است و من مطمئن نیستم نتیجه‌اش چه می‌شود، ولی وضعیت ایران وضعیت باثباتی نیست».

فوکویاما آشفتگی‌های اخیر در ایران را تا حدی ناشی از عوامل آب و هوایی همچون خشک‌سالی و کمبود آب دانست، که اغلب خشونت به بار آورده است و با دیگر عوامل بحران‌زا تداخل پیدا کرده است. او اظهار داشت: «بسیاری از ناآرامی‌های اخیر ایران ریشه‌های محیط زیستی داشت. منابع آب زیرزمینی بیش از حد استفاده شده است که خشکسالی ایجاد کرده است. بسیاری از خشونت‌ها در جهان به خاطر تغییرات آب و هوایی است».

او در کنار تحلیل‌ خود از مسائل ناخوشایند جهانی، در گفتگو با «انور قرقاش» گفت کشورهای حاشیه خلیج [فارس] نشان داده‌اند «امکان تاسیس مدل‌های اقتصادی و سیاسی معتبر بدون تاثیر نهادهای لیبرال دموکراسی غربی وجود دارد.» فوکویاما افزود: «خلیج [فارس] بخش «لیبرال» را خوب اخذ کرده است. هم امنیت دارد و هم سلطه‌ی قانون و حقوق مالکیت. و شاید نشان داده‌اند که جنبه‌ی دموکراسی آن قدر هم ضرورت ندارد. خلیج [فارس] هم‌اکنون به دنیا نشان می‌دهد که چطور چنین کاری ممکن است. مشکل جهان عرب این بوده است که قادر به تاسیس دولت‌های باثبات نبوده است.» او تونس را تنها دموکراسی دانست که از دل خیزش‌های بهار عربی ۲۰۱۱ بیرون آمده است، «ولی این کشور رونق اقتصادی به ارمغان نیاورده است. این دموکراسی فرو نخواهد پاشید ولی هم‌اکنون به تار مویی بند است».