تأثیر مجتمع‌های تجاری چند منظوره بر جامعه پذیری شهروندان

جامعه شناسی را می توان به عنوان بررسی علم زندگی گروهی انسان ها تعریف کرد. انسان در درون اجتماع زندگی می کند ولاجرم بخشی از رفتارها و کنش هایی که از او سر می زند در ارتباط با تعاملات اجتماعی ست و یا به نحوی از سوی عوامل اجتماعی تحت تاثیر و تغییر قرار می گیرد به طوری که رفتار یک فرد در تنهایی متفاوت از رفتاری خواهد بود که در اجتماع از خود نشان می دهد. رفتار اجتماعی یعنی هر رفتار فرد متضمن کنش متقابل دو یا چند انسان باشد.

روان شناسی اجتماعی و اجتماعی شدن از دیرباز در جامعه بشری مطرح بوده است. نظریه های جامعه پذیری از زمان افلاطون با کتاب جمهوریتش و تئوری های فارابی در حوزه روان شناسی اجتماعی، تا به امروز که علوم اجتماعی رشد و توسعه قابل ملاحظه ای پیدا کرده و به شاخه های متعددی تقسیم شده مطرح بوده است.

در کشور های در حال توسعه با توجه به گسترش جمعیت و ارتقای تکنولوژی، نسبت معاملات فیزیکی افراد و حضورشان در فعالیت های گروهی به صورت چشم گیری کاهش یافته است. در کشور ما نیز فضاهایی که در آن معاملات اجتماعی شهروندان شکل می گیرد مانند فضا های عمومی که فرهنگ جامعه در بستر آن ارتقاء می یابد روز به روز در حال افول است.

افراد بیشتر زمان خود را صرف فعالیت ها و مشاغل اقتصادی و خانواده می کنند. از این روست که در سال های اخیر ارتباط میان افراد تغییر شکل داده و فضای مجازی نقش پر رنگی را در تعاملات اجتماعی ایفا کرده است. جامعه شناسان و روان شناسان به اتفاق معتقدند این امر ضربه جبران ناپذیری به بدنه جامعه و جامعه پذیری افراد وارد می کند .

اندیشمندان این حوزه معتقدند اگر در جامعه برای تفریح و گذراندن اوقات بیکاری مردم، برنامه ریزی های اجتماعی نشده باشد، زمینه مساعدی برای گرایش به انحرافات اجتماعی فراهم می شود. طیف های مختلف جامعه به ویژه جوانان به علت بیکاری، نداشتن هدفی خاص، از بین رفتن انگیزه، نبود فضایی برای تخلیه انرژی و تفریح به سمت شبکه های موبایلی، مواد مخدر و به طور کلی انحرافات اجتماعی گرایش پیدا می کنند.

در گذشته بازار ها نقش اساسی را در گذراندن اوقات فراغت و تعاملات اجتماعی مردم ایفا می کردند و استفاده از الگوی بازار و فضا های شهری در معماری سنتی ایران از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است. در این مکان ها مناسبات اجتماعی و فرهنگی به طور گسترده ای صورت می پذیرفته و افراد روابط اجتماعی و ارتباطات را به صورت تجربی می آموختند.

اجتماعی شدن انسان امروزی او را به سمتی سوق داده که بیشترین بهره را از امکانات موجود ببرد. در نتیجه بازار های سنتی تغییر شکل یافته و جای خود را به مجتمع های تجاری چند منظوره دادند.

مراکز خرید امروزی به صورت مجموعه های شهری طراحی گردیده و دستیابی به الگو های فضایی جدید، خلق اشکال و فرم های نو متناسب با خصوصیات اجتماعی و فرهنگی مراجعه کنندگان و روابط اجتماعی آنان مورد توجه قرار گرفته تا ضمن برطرف نمودن نیاز فضاهای تجاری، به تامین فضای ورزشی، تفریحی، فرهنگی و اجتماعی تغییر کاربردی داده و ایجاد بستری مناسب برای فعالیت های اجتماعی باشد. از سوی دیگر میزان موفقیت فضاهای شهری با میزان استفاده از فضا و حضور انسان رابطه دو سویه ای دارند و بر یکدیگر تاثیر گذار هستند. این موفقیت زمانی حاصل می شود که نیاز به کسب حمایت و امنیت به عنوان اولین نشانه نیازمندی فرد در تعامل با محیط بیرونی تامین گردد.

از این رو یکی از مهم ترین فضا های شهری که افراد جهت خرید و اوقات فراغت و حتی تفریح به آن رجوع می کنند مجتمع های تجاری هستند. با توجه به نظارت و امنیتی که در این محیط ها حاکم است افراد آرامش خاطر بیشتری در مال ها دارند.

ایجاد سالن های ورزشی، فضای سبز، مجتمع های تجاری، سینما و… در یک محیط مناسب به صورت منسجم راهی برای ایجاد موقعیتی مناسب برای سرگرمی و فعالیت است اما باید در نظر داشت فضا های عمومی شهری تنها برای بهره بردن از اوقات فراغت شهروندان مطرح نیست بلکه عنصر مهمی در زندگی محسوب می شود.

امروزه مجتمع های تجاری چند منظوره به عنوان بستر مهمی از تعاملات روزمره و اجتماعی فعال می باشند و افراد آگاهانه یا ناآگاهانه در طول شبانه روز با آن در ارتباط هستند. بناهای تجاری از جمله فضاهایی هستند که در درون بافت شهر قرار گرفته و به عنوان جزئی از شهر موجودیت آن را بقا بخشیده و با گذشت زمان به عنوان فضا هایی مهم و حیاتی احساس شده اند که می توانند بسیاری از نیازهای شهروندان را پاسخگو باشند.

این فضاها می توانند محیطی پویا و فعال در زمینه های اجتماعی، ورزشی و فرهنگی نیز باشد و در جهت رشد و فرهنگ خرید و فروش و تعاملات اجتماعی نقش موثری را ایفا کنند. بنا بر این ایجاد چنین فضایی نیاز جامعه امروز و از وظایف اصلی مسئولان است.