فرارو- در هفته جاری چند روز از داستان مائده نگذشته بود که حالا حاشیه دیگری در کنار نام صدا و سیما می‌درخشد. نام صدا و سیما در بین دریافت کنندگان ارز ۴۲۰۰ تومانی دیده میشود. این سازمان یکی از واردکننده‌های خوراک دام است. چیزی که ظاهرا هیچ ربطی به کارکرد صدا و سیما ندارد. این مطلب در حالی رسانه‌ای شده است که از شکل گیری موج واکنش به صدا و سیما در ماجرای مستند «بیراهه» یک هفته نمی‌گذرد.
اعتراف از مائده، سلبریتی اینستاگرامی صدا و سیما را دوباره در سیبل انتقادات قرار داده بود. البته پخش اعترافات تلویزیونی مساله تازه‌ای نیست. پیش از اعتراف گیری از مائده ۱۷ ساله، اعترافات برخی چهره‌های سیاسی از قاب تلویزیون پخش شده بود. اما داستان مائده و همنوعانش فرق می‌کرد.
کاربران شبکه‌های مجازی معرض به صدا و سیما هشتگ مائده را ترند کردند. خبر بازداشت مائده در سطح جهانی انعکاس پیدا کرد و تصویر او دیگر به جای اینستاگرام در صفحات رسانه‌های رسمی مشهوری مثل تایم، آسوشیتد پرس، تلگراف، ایندیپندنت، و بی‌بی‌سی دیده شد. داستان به همین جا ختم نشد.
واکنش‌ها در شبکه‌های مجازی فقط واکنش مردم عادی نبود. می‌شد کسانی که به نوع برخورد با مائده انتقاد داشتند دسته بندی کرد. دسته اول سیاسیون بودند. در بین آن‌ها محمود صادقی، نماینده مجلس خطاب به صدا و سیما نوشت: به رییس صداوسیما توصیه میکنم دستور دهد یک مصاحبه هم با قربانیان آزار‌های جنسی انجام شود. عبدالله رمضان‌زاده، سخنگوی دولت اصلاحات نیز گفت: فقط بگویید به کدام اتهام این دختران را بازداشت کرده‌اید و با کدام اجازه قانونی آنان را به اعتراف تلویزیونی وادار کرده‌اید؟ اولویت کار فرهنگی همین بود؟ واقعا به نتیجه کار خود اندیشیده‌اید؟
ورود روحانیون به موضوع مائده
دسته دوم هم تعدادی از روحانیون بودند. حجت الاسلام محمدتقی فاصل میبدی استاد دانشگاه مفید قم در گفت و گویی کار صداوسیما را مصداق اشاعه فحشا دانسته و گفته: این کار صداوسیما خلاف سیره پیامبر است و متاسفانه اثرات سوء بسیاری هم دارد. باید با مسئولان صدا و سیما و برنامه اعترافات این زن، برخورد حقوقی صورت بگیرد؛ در قانون داریم که اگر کسی اشاعه فحشا کرد و آبروی فردی را برد، باید با او برخورد حقوقی شود و در اسلام هم داریم که این عمل، گناه است. خیلی از کار‌هایی که در صدا وسیما انجام میشود خلاف سنت اسلام و پیغمبر است.
حجت‌الاسلام محمدرضا زائری روحانی در صفحه اینستاگرام خود نوشت: قرن‌ها ادبیات اباحی و جنسی آیا چیزی از اقتدار و صلابت فکر دینی کاست؟ غالب شعرا هزلیات دارند و غالب تصویرگران نقش‌هایی که قابل نشر نیست! قرن‌ها مردم رقصیدند و برهنه شدند و رفتند و آمدند، اما دین آسیبی ندید! چرا بزرگان مدعی، این نکته ساده و کوچک را نمی‌فهمند؟ آنچه دین و ایمان را متلاشی و نظام را نابود می‌کند لرزش کمر دختری نوجوان نیست، لغزش قلم قاضی کهنسال است! صدا و سیما حالا یک نوع واکنش دیگر هم به موضوع مائده ایجاد کرده و آن فیلم‌های رقصی است که بعضی از کاربران در حمایت از مائده از خود در شبکه‌های مجازی قرار می‌دهند.
خودرضایتمندی صدا و سیما
با همه این‌ها صدا و سیما از عملکرد خود احساس رضایت دارد. این احساس رضایت در صحبت‌های محمدحسین رنجبران پیداست. رنجبران نامی آشنا برای منتقدین صدا و سیماست. برنامه دیروز، امروز فردا که بعد از انتخابات سال ۸۸ از تلویزون پخش می‌شد دو مجری داشت. مجری نخست وحید یامین پور عضو جبهه پایداری بود که بعد از مدتی جای خود را به محمدحسین رنجبران داد. رنجبران پله‌ها خبرنگاری تا مدیریت را باشتاب طی کرده و اکنون مدیر کل روابط عمومی صدا و سیماست. او با باشگاه خبرنگاران که خود یکی از رسانه‌های صدا و سیماست گفتگویی انجام داده و از عملکرد سازمانش دفاع می‌کند.
او می‌گوید: برخی خانواده‌ها با ما تماس می‌گیرند و به صراحت می‌گویند ما خانواده‌ای مذهبی نیستیم، اما به خانواده و حفظ حیا و حرمت خانواده اعتقاد داریم و همکاران ما را قسم می‌دهند که برنامه‌هایی بسازید تا جلوی این عرصه افسارگسیخته فضای مجازی را بگیرد و به خانواده‌ها آگاهی دهد. او همچنین با اشاره به سلبریتی‌هایی مثل مائده می‌گوید: برای این افراد حکم قضایی صادر شده بوده و حتی مقام قضایی درخواست کرده بوده است تا موضوع این افراد حتما رسانه‌ای شود.
واردات خوراک دام با ارز ۴۲۰۰ تومانی
اما برای صدا و سیما حاشیه پشت حاشیه می‌اید. روزنامه شرق در گزارشی از شغل جدید صدا و سیما رونمایی کرده است. بر اساس گزارش این روزنامه، جام جم برای فعالیت‌های غیرمرتبط با کار اصلی اش ارز ۴۲۰۰ تومانی دریافت می‌کند. شرق می‌نویسد: «شرکت جام جم بازرگانی پیشرو از آن دسته شرکت‌هایی است که دریافت ارز دولتی برایش آن‌قدر جذابیت داشته که عطای فعالیت اصلی خود را یعنی اخذ و اعطای نمایندگی و شعب در داخل و خارج از کشور، انعقاد قرارداد و ایجاد نمایشگاه‌ها و سرمایه‌گذاری در شرکت‌ها را به لقایش ببخشد و وارد کار دام شود. این شرکت با موجودی سرمایه چهار میلیاردتومانی، ۱۶۲هزار یوروی دولتی دریافت کرد و ذرت برای خوراک دام وارد کرده است.
درست هم که فکرشان را بکنیم، می‌بینیم منطقی است در دوره‌ای که اقتصاد ایران با احتمال تحریم و رکود اقتصادی و در مقابل بخت دریافت ارز دولتی آن هم به قیمت نصف ارز بازار مواجه است، بنگاه اقتصادی صداوسیما به جای مذاکره بر سر انعقاد قرارداد و مذاکره برای سرمایه‌گذاری، خود وارد سرمایه‌گذاری شود، ارز دولتی دریافت کند و از حاشیه سود مابه‌التفاوت چشمگیر ارز دولتی و آزاد بهره‌مند شود، حتی اگر این سرمایه‌گذاری به جای ادوات صوتی و بصری، ذرت برای خوراک دام باشد.
سازمان صداوسیما در لیست ارزی خودرویی‌ها نیز نامش موجود است. شرکت ایمن تجارت جام جم یکی دیگر از بنگاه‌های اقتصادی سازمان صداوسیما، شرکتی است که در سال ۱۳۹۳ با موضوع خرید و فروش و صادرات و واردات کالا‌های مجاز بازرگانی اعم از انواع آهن‌آلات شمش میلگرد و... به غیر از مسکوکات طلا تأسیس میشود. سرمایه این شرکت در زمان تأسیس ۲۰۰ میلیون تومان بوده، اما دوازدهم اسفندماه سال پیش (هم‌زمان با جهش قیمت ارز) به یک میلیارد تومان افزایش پیدا می‌کند و دو ماه بعد برای واردات خودرو چهاربرابر موجودی سرمایه خود، ارز دولتی دریافت می‌کند.
طبق جزئیات لیست ارزی، شرکت ایمن تجارت جام جم، یک‌میلیون‌و ۱۲هزار یورو معادل پنج‌میلیاردو ۶۰ میلیارد تومان ارز دولتی از سامانه نیما دریافت کرده تا خودرو‌های با حجم موتور بیستونی درون‌سوز جرقه‌ای احتراقی ۱۵۰۱ تا کمتر از ۲۰۰۰ سی‌سی بنزینی و هیبریدی وارد کشور کند. این شرکت از لحاظ حجمی، جزء هفت شرکتی است که در میان ۲۱ شرکت خودرویی ارز دریافتی بالای یک‌میلیون‌یورویی برای واردات خودرو داشته‌اند.»
صدا و سیما کارکردش را از دست داده است؟
اما آیا می‌توان واردات خوراک دام و عملکرد رسانه‌ای صدا و سیما را به هم مرتبط دانست؟ فیاض زاهد، جامعه شناس درباره کارکرد صدا و سیما به فرارو می‌گوید: مدت زیادی است که صدا و سیما کارکرد خود را از دست داده است. افرادی مثل آقای رنجبران که معلوم نیست در کدام مکتب رسانه‌ای درس خوانده است یا کامران نجف زاده که بدون هیچ گونه پشتوانه علمی و تنها با استفاده از رانت بر روی سلسله اعصاب مردم راه می‌رود، به نور چشمی‌های صدا و سیما بدل شده‌اند؛ بنابراین نباید انتظار داشته باشیم که آن‌ها درک درستی از مفهوم مخاطب، انتقال پیام، تولید بار ارزشی و اجتماعی در جهت صیانت فرهنگ و مناسبات جامعه داشته باشند. متاسفانه این رسانه مدت هاست که به تریبون و بلندگوی افراطی‌ترین بحش نظام سیاسی ایران تبدیل شده است.
این جامعه شناس ادامه می‌دهد: تا همین چند شب پیش کسی مائده هژبری را نمی‌شناخت. اما او حالا هم شهرت داخلی دارد و هم شهرت بین المللی. صدا و سیما استاد این قهرمان پروری هاست. این باعث تاسف برای سیستمی است که دزدها، مفسدین و غارتگران بیت المال در آن امنیت دارند، اما می‌خواهد با اعتراف گرفتن از یک دختربچه ساختار ارزشی خود را به تصویر بکشد. البته سیستم در به تصویر کشیدن این ساختار ارزشی هم امر نیز ناموفق بوده است. مائده‌ها اگر خطا رفته اند حاصل همین سیستم بوده اند. این روش‌ها نه تنها باعث گسترش بار ارزشی در نظام جمهوری اسلامی نشده، بلکه باعث شده است که نظام روز به روز از اهداف اولیه خود فاصله بگیرد.
صدا و سیما فکر می‌کند بهتر است یونجه وارد کند
این استاد داشنگاه در پاسخ به اینکه صدا و سیما از چه زمانی کارکرد خود را از دست داد می‌گوید: تجربه شاه به ما گفته بود که ما صدا و سیما را باید به نهادی بسپاریم که منجر به رفتار استبدادی و خودکامه نشود. اما این به ضدخودش تبدیل شد. صدا و سیما اکنون ساختاری دارد که نه نظارت لازم بر آن اعمال میشود و نه متناسب با خواست و افکار عمومی و مردم عمل می‌کند. ریشه‌های این موضوع به ابتدای انقلاب برمی گردد. اساسا ما تصمیم درستی درباره نهاد‌هایی که هیچ گونه نظارتی بر آن‌ها نمی‌شود نگرفتیم.
زاهد معتقد است: اگر می‌خواهیم اعتماد عمومی شکل بگیرد در حوزه‌هایی مثل صدا و سیما نیازمند بازبینی جدی هستیم. به نظر می‌رسد صدا و سیما از نظر قانون اساسی و از نظر ساختار مدیریتی دچار مشکل است. آنطور که می‌دانیم صدا و سیما به صورت جزیره‌ای عمل می‌کند. چه بسا رئیس صدا و سیما از بخش‌هایی بی اطلاع باشد یا نتواند جلوی آن‌ها را بگیرد. مثلا بخش سیاسی صدا و سیما توسط افراطی‌ترین لایه سیاسی کشور اداره میشود. از طرف دیگر می‌شنویم که رسانه ملی خوراک دام وارد می‌کند. خب معلوم است که صدا و سیما از نظر درآمد دچار مشکلی جدی است. یک بخش این کمبود درآمد به وضعیت تولید کشور برمی گردد، اما بخش دیگر آن است که موسسات اقتصادی به برند صدا و سیما خیلی اعتماد ندارند و به همین خاطر به صدا و سیما تبلیغات نمی‌دهند. صدا و سیما هم برای آنکه بتواند این دستگاه عریض و طویل را سرپا نگه دارد مجبور است به چنین اقداماتی دست بزند. یعنی بخش اقتصادی سازمان می‌گوید نمی‌توانم از طریق رسانه درآمد داشته باشم بنابراین بهتر است که یونجه وارد کنم!
