فرارو- ترمیم تیم اقتصادی یکی از مطالبات پیش روی حسن روحانی است. چندی پیش نمایندگان مجلس در نامه‌ای به روحانی از او خواستند تیم اقتصادی خود را تغییر دهد. آنها گفته بودند اگر دولت تیم اقتصادی اش را تغییر ندهد، مجلس از اختیارات قانونی خود استفاده می‌کند. حالا تعداد زیادی از نمایندگان مجلس بدون در نظر گرفتن جریان سیاسی خود استیضاح مسعود کرباسیان، وزیر اقتصاد را در دستور کار خود قرار داده اند.
محمود واعظی، رئیس‌دفتر رئیس‌جمهور بعد از آخرین جلسه هیات دولت در همین باره اعلام کرد: امروز با شرایط جدیدی مواجه هستیم که بعد از خروج آمریکا از برجام و برخی تحریم های به وجود آمده و مهم‌تر از آن جنگ روانی که به ملت ایران تحمیل میشود. رئیس جمهوری در حال بررسی اسامی مختلف هستند تا در فرصت مناسب برخی تغییرات انجام شود. او افزود: نیازمند آن هستیم اعضای کابینه با شرایط جدید وضعیت را تنظیم کنند؛ رئیس‌جمهور برخی از اعضای کابینه را که در شرایط عادی انتخاب کردند بررسی می‌کنند تا برخی از تغییرات انجام شود. اسامی و تعداد تغییرات در دولت را شخص آقای رئیس جمهور اعلام خواهد کرد. رئیس دفتر رئیس جمهور در پاسخ به این سوال که آیا تغییر در تیم اقتصادی دولت خواهد بود، گفت: تغییر در تیم اقتصادی هم خواهد بود.
فرزندان آنها در بالای شهر سوار بر خودرو‌های چندمیلیارد تومانی می‌شوند و تفریحاتشان سفر برای تماشای مسابقات رئال مادرید و بارسلوناست. در مقابل عده‌ای برای فروش کلیه و قرینه چشم خود و عده‌ای نیز برای تن‌فروشی صف کشیده‌اند
حسین راغفر
در این میان، اما برخی خواهان تغییر محمدباقر نوبخت از سازمان برنامه و بودجه شده اند. به عنوان نمونه عباس عبدی در توییتر خود نوشت: به نظر می‌رسد که در روز‌های آینده تغییراتی در سطح مسئولین و وزرای اقتصادی انجام خواهد شد. اگر اولین نفر آنها رئیس برنامه و بودجه نباشد، هیچ اثر مثبتی در تغییرات مترتب نخواهد بود. البته کسی که جایگزینش میشود باید بطور روشنی استقلال فکری داشته باشد والا جابجایی صوری فایده ندارد.
عبدی از لزوم تغییر در سازمانی سخن می‌گوید که اگر رئیس جمهور نخواهد رئیس آن را تغییر دهد، نمایندگان مجلس اختیار تغییر او را ندارند. نمایندگان طبق قانون اساسی می‌توانند وزرای دولت را با استیضاح برکنار کنند، اما در ارتباط با روسای بانک مرکزی، سازمان برنامه و بودجه و معاونان و مشاورین اقتصادی رئیس جمهور توانایی ایفای نقش ندارند. با این حال این سوال مطرح میشود که تغییر نوبخت چقدر ضروری است؟
تیم اقتصادی بر همه نظرات رئیس جمهور مهر تایید زده است
جعفر خیرخواهان، اقتصاددان به فرارو می‌گوید: هر رئیس جمهوری برای موفقیت باید از تیم کارشناسان مجرب و با دانش کافی استفاده کند. اما متاسفانه کسانی که در راس قدرت قرار می‌گیرند به تدریج به سمت خودمحوری می‌روند. نظرات این افراد در بعضی موارد با واقعیات جامعه و مبانی علمی همخوانی ندارد. نمونه واضح آن را می‌توان در نرخ ارز مشاهده کرد. آقای روحانی به درستی فهمیده بود یکی از مشکلات کشور در چند دهه بعد از انقلاب تورم بالاست. او وعده تک رقمی شدن نرخ تورم را داده بود. با این حال این موضوع نیازمند انضباط مالی و توجه به بحران بانکی بود که متاسفانه به این موضوعات توجهی نشد. حجم نقدینگی به شدت بالا رفت و طبیعتا در این شرایط تورم قابل کنترل نیست.
این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد: اینکه هم اتفاقات ناجور در حوزه پولی و بانکی اتفاق بیفتد و از سمت دیگر انتظار داشته باشیم تورم پایین بماند و نرخ ارز بالا نرود با عقل و منطق جور در نمیاد. اینجاست که نقش مشاورین و تیم اقتصادی اهمیت پیدا می‌کنند. آنها باید در برابر رئیس جمهور بر اصول اقتصادی پافشاری کنند، هشدار دهند و حتی استعفا دهند که جلوی اتفاقات چند ماه اخیر را بگیرند. با این حال آنها در عمل استقلال رای ندارند. البته شاید آنها بی‌تقصیرند، چرا که متاسفانه به درستی انتخاب نشده‌اند و از این افراد انتظار نمی‌رفت که متوجه حساسیت اوضاع شوند. آنها بر همه تصمیمات رئیس جمهور مهر تایید زدند و به این صورت در آشفته بازار بحران دقیقا معکوس عمل شد.
انتخاب نوبخت از ابتدا اشتباه بود
او در ارتباط با اهمیت سازمان برنامه و بودجه می‌گوید: سازمان برنامه ریزی باید یک بازوی فکری و اندیشه ساز باشد. اما آقای نوبخت شایسته سازمان برنامه ریزی و مدیریت نیست و انتخاب او از ابتدا اشتباه بود. باید فردی در راس سازمان برنامه و بودجه قرار بگیرد که به دانش اقتصاد آگاه باشد. اما آقای نوبخت از ابتدا چنین ویژگی را نداشته است. رئیس سازمان برنامه خواه ناخواه به خاطر آنکه منصوب رئیس جمهور است نمی‌تواند استقلال داشته باشد. در ادامه نوبخت هم سیف و کرباسیان برای هدایت اقتصاد کشور شایسته نبودند. شاید تنها شخصی که بر اوضاع شناخت کافی داشت، مسعود نیلی بود. با این حال صدای او که شدت بحران را متوجه شده بود نیز شنیده نشد و او تصمیم به استعفا گرفت.
خیرخواهان با بیان اینکه نیرو‌های کنونی کشور کسانی هستند که از قدیم مشغول فعالیتند ادامه می‌دهد: باید در بین نیرو‌های کارشناس با تجربه دنبال جوانانی بگردیم که به این اوضاع اقتصادی آشناتر باشند. رئیس جمهور باید بداند که با دستور و تصمیمات از بالا به پایین نمی‌توان اقتصاد را هدایت کند بلکه باید اجازه دهد سیاست‌های درست اقتصادی به اجرا در آیند.
راغفر: تغییر افراد یعنی منحرف کردن افکار عمومی از واقعیت‌ها
حسین راغفر، دیگر اقتصاددان و استاد دانشگاه، اما نظری متفاوتی دارد. او معتقد است منحرف کردن افکار عمومی از مسائل واقعی است. او در ارتباط با استقلال عمل رئیس سازمان برنامه و بودجه به فرارو می‌گوید: استقلال یعنی چه؟ فرد یا یک تیم در مجموعه‌ای کار می‌کند که آن مجموعه تصمیم گیر است. به این ترتیب نفر در یک دستگاه اقتصادی به تنهایی نمی‌تواند تصمیمی بگیرد که مغایر تصمیم‌گیری دستگاه اقتصادی دیگری باشد. قاعدتا باید یک هماهنگی در بین نیرو‌ها وجود داشته باشد. نمی‌شود رئیس سازمان برنامه تصمیمی بگیرد مخالف نظر وزیر اقتصاد باشد. اما در دولت یازدهم از این اتفاقات رخ داده است.
اقتصاد باید در خدمت مردم باشد
این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد: سه دهه است که جامعه و اقتصاد کشور از حاکمیت یک تفکر اقتصادی در درون دولت متضرر شده است. هرگاه یک بحران پیش می‌آید آن را به عوامل خیلی فرعی حواله می‌دهند و آنها را برجسته می‌کنند. تغییر آدم‌ها خیلی اهمیت ندارد، بلکه دیدگاه‌ها هستند که باید تغییر کنند. سپس باید افرادی بر سر کار بیایند که به آن دیدگاه‌ها معتقد و پایبند باشند. در غیر این صورت این تغییرات هیچ اتفاق ملموسی در اقتصاد کشور ایجاد نخواهد کرد. متاسفانه در ۴۰ سال گذشته ۵۰۰-۶۰۰ نفر صرف نظر خطاهایشان از مسئولیتی به مسئولیت دیگر جابه جا شده‌اند. مادامی که یک نظارت مردمی و مدنی بر عملکرد دولت و حاکمیت وجود نداشته باشد انتظار شکل گرفتن یک تغییر جدی و ماهوی را داشت. دیدگاه‌ها و جهت گیری‌ها باید به سمت یک اقتصاد مردمی باشد، البته نه به این معنا که عده‌ای به اسم کشور را غارت کرده‌اند، بلکه به این معنا که اقتصاد باید در خدمت مردم و جامعه باشد.
او می‌گوید: مسئولان از شکاف‌های طبقاتی فاحش و بی‌سابقه کشور اطلاع ندارند. نه درباره مناطق دوردست کشور بلکه درباره پنج شش کیلومتری پاستور صحبت می‌کنم. مسئولین می‌توانند به منطقه دروازه غار بروند و نحوه زندگی مردم و مهاجرین را در این مناطق ببینند. البته اگر جرات این کار را داشته باشند چرا که مناطق بسیار خطرناک، اعتیادزده و پر از جرم و جرایم است.
دوزخیان بخش قابل توجهی از جمعیت را به دوزخیان زمین تبدیل کرده‌اند
راغفر در توصیف پیامد‌های رویکرد کنونی اقتصادی می‌گوید: دوزخیان بخش قابل توجهی از جمعیت را به دوزخیان زمین تبدیل کرده اند. فرزندان آنها در بالای شهر سوار بر خودرو‌های چندمیلیارد تومانی می‌شوند و تفریحاتشان سفر برای تماشای مسابقات رئال مادرید و بارسلوناست. در مقابل عده‌ای برای فروش کلیه و قرینه چشم خود و عده‌ای نیز برای تن‌فروشی صف کشیده‌اند. چنین جامعه‌ای نمی‌تواند ثبات سیاسی داشته باشد، چه برسد به آینده‌ای روشن در تداوم حیات اقتصادی. به این ترتیب در این وضعیت حرف زدن درباره اینکه آقایی برود و آقای دیگری جای او را بگیرد حرف بی‌ربطی است. ما باید نگاهمان نسبت به جامعه و آن چه که به اسم خصوصی سازی، آزادسازی و اقتصاد بازار آزاد تولید کرده‌ایم را عوض کنیم؛ اقتصادی که تنها چیزی که در آن نیست خصوصی سازی و آزادسازی است و در مقابل مافیای قدرت و ثروت بوده در آن رونق گرفته است. یک اقتصاد شبه دولتی در کنار دولت آنقدر بزرگ شده است که دولت را می‌بلعد؛ بنابراین اینکه فردی بیاید و فرد دیگری جای او را بگیرد منحرف کردن افکار عمومی از مسائل واقعی است.
