فرارو- در نوزدهم آگوست سال ۱۹۵۳ دستگاه‌های اطلاعاتی آمریکا و انگلیس برای تامین منافع نفتی‌شان در ایران، در یک عملیات سری، علیه نخست وزیر وقت این کشور کودتا کردند.
به گزارش فرارو، دوایت آیزنهاور، رئیس‌جمهور اسبق آمریکا، با تغییر رویه سیاست قبلی آمریکا، به سازمان جاسوسی سیا مجوز داد تا در ۱۸ آگوست ۱۹۵۳ (۲۸ مرداد ۱۳۳۲) در تهران علیه محمد مصدق و دولتش کودتا کند.
به گزارش نشریه آمریکایی پالتیکو، پیامد‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی حذف مصدق از قدرت، تاثیر عمیقی روی روابط ایران و آمریکا گذاشت که تا به امروز در منطقه قابل رویت است.
در بخشی از یک تاریخچه داخلی سیا تحت عنوان "جنگ برای ایران" که در سال ۲۰۱۳ منتشر شد، آمده: "کودتای نظامی که مصدق و جبهه ملی‌اش را سرنگون کرد، تحت هدایت سیا به عنوان یک اقدام سیاست خارجی انجام شد و در بالاترین سطوح دولت (آمریکا) طراحی و با آن موافقت شد".
راهپیمایی حامیان مصدق در خیابان های تهران. 16 آگوست
این اسناد که طبق پروتکل‌های آزادی اطلاعات، روی وبسایت آرشیوی سیا منتشر شد، با جزئیات چگونگی مهندسی کردن کودتا توسط آمریکا - با کمک بریتاینا- را توصیف می‌کند. کودتایی که سیا اسم رمز TPAJAX را برای آن انتخاب کرد و ام آی سیکس بریتانیا آن را عملیات چکمه نامید.
پس از اینکه مصدق شرکت نفتی آنگلو-ایرانی (بی‌پی کنونی) را ملی اعلام کرد، آنتونی ایدن، وزیر خارجه بریتانیا، او را برای منافع اقتصادی و استراتژیک غرب یک تهدید دانست.
ساقط کردن مجسمه رضاشاه پهلوی توسط حامیان دکتر مصدق در میدان سپه تهران. 18 آگوست
حامیان سیا ادعا می‌کنند که کودتا ضروری بود، اما منتقدان می‌گویند این طرح غیرقانونی، بدبینانه و غیراخلاقی بود. مادلین آلبرایت، وزیر خارجه آمریکا، در سال ۲۰۰۰ خاطرنشان کرد: "دولت آیزنهاور معتقد بود که اقداماتش به دلایل استراتژیک، موجه بود". اما او افزود: " واضح است که این کودتا برای توسعه سیاسی ایران یک شکست بود. فهمیدن اینکه چرا بسیاری از ایرانیان همچنان از این مداخله آمریکا متنفر هستند، آسان است".
پس از به توپ بستن خانه مصدق حدود ساعت 6 بعد از ظهر جمعیتی حفاظ خانه را در هم شکسته و به داخل خانه ریختند؛ آنها همه چیز حتی قاب عکس‌ها را نیز به تاراج بردند و ساختمان را به آتش کشیدند. 19 آگوست
سرنگونی مصدق، حکومت محمد رضا پهلوی، شاه ایران، را برای ۲۶ سال بعد یکپارچه کرد. تا اینکه او در انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷ سرنگون شد. به لحاظ استراتژیک، هدف کودتا این بود که تضمین کند پادشاهی ایران از منافع نفتی غرب در ایران محافظت می‌کند.
پس از کودتا، برخی از حامیان و دستیاران سابق مصدق، محاکمه و شکنجه و به زندان افکنده شدند. در ۲۹ اکتبر ۱۹۵۳، حسین فاطمی، وزیر خارجه مصدق، با حکم دادگاه نظامی شاه، تیرباران شد.
در ۲۱ دسامبر ۱۹۵۳، مصدق به سه سال حبس انفرادی در یک زندان نظامی محکوم شد. او به هنگام شنیدن این حکم، گفت:" حکم این دادگاه، شکوه تاریخی من را افزایش داده است. من بسیار متشکرم که من را محکوم کردید. امشب ملت ایران واقعا معنای مشروطه را درک کرد". او تا زمان مرگش در ۵ مارس ۱۹۶۷ در سن ۸۴ سالگی، در اقامتگاهش در احمدآباد در حصر خانگی باقی ماند.
به گفته پالتیکو، در جریان انقلاب ۱۹۷۹ ایران، براندازی مصدق توسط آمریکا، به عنوان یک مسئله متحدکننده در اعتراضات ضدآمریکایی عمل کرد. مصدق تا به امروز، یکی از محبوب‌ترین شخصیت‌های تاریخ ایران باقی مانده است.
