برنامه دونرخی‌شدن بنزین دوباره قوت گرفته است. هرچند در برنامه ششم توسعه، به دولت اجازه داده شده قیمت حامل‌های انرژی را افزایش دهد، اما دولت تاکنون در استفاده از این مجوز دست‌به‌عصا حرکت کرده و حالا برخی اعضای کمیسیون انرژی مجلس از احتمال دونرخی‌شدن بنزین تا دو هفته آینده خبر داده‌اند.
به گزارش شرق، برمبنای صحبت‌های این اعضا قرار است بنزین با دو نرخ آزاد و سهمیه‌ای عرضه شود؛ نرخ سهمیه‌ای با قیمت فعلی یعنی هزار تومان به میزان ۶۰ تا ۸۰ لیتر در اختیار مصرف‌کنندگان قرار بگیرد و نرخ دوم با قیمت آزاد عرضه شود. هنوز مسئولان به نرخ توافقی برای عرضه آزاد بنزین نرسیده‌اند. اکنون چهار سال متوالی است که هر لیتر بنزین به قیمت هزار تومان در اختیار مصرف‌کنندگان قرار می‌گیرد و حالا با این اقدام باید منتظر بنزین گران‌تر، اما مصرف کمتر بود؛ راهکاری که مدت‌هاست از سوی کارشناسان برای کاهش میزان قاچاق مطرح میشود.
۶۰ تا ۸۰ لیتر بنزین سهمیه‌ای برای هر مصرف‌کننده
هر لیتر بنزین در حالی برای چهارمین سال متوالی به قیمت هزار تومان عرضه میشود که برنامه دونرخی‌شدن بنزین قوت گرفته و به گفته یکی از اعضای کمیسیون انرژی مجلس تا دو هفته آینده بنزین با دو نرخ سهمیه‌ای و آزاد عرضه خواهد شد. عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه سامانه هوشمند کارت سوخت آماده است، گفت: احتمالا پس از اربعین حسینی؛ یعنی دو هفته آینده شاهد اعمال دونرخی‌شدن بنزین باشیم.
آن‌چنان که اسدالله قره‌خانی توضیح داده، بر این اساس احتمالا ۶۰ تا ۸۰ لیتر بنزین سهمیه‌ای با قیمت فعلی یعنی هزار تومان در اختیار مصرف‌کنندگان قرار می‌گیرد و نرخ دوم با قیمت آزاد عرضه میشود. تعیین نرخ دوم هنوز قطعی نشده، درباره آن گمانه‌زنی‌های مختلفی وجود دارد و مسئولان ذی‌ربط به جمع‌بندی نهایی نرسیدند.
عضو کمیسیون انرژی مجلس در پاسخ به این پرسش که افرادی که به هر دلیل کارت سوخت ندارند یا کارت سوخت آنها مفقود شده چه اقدامی باید انجام دهند، تصریح کرد: کسانی که به هر دلیل کارت سوخت ندارند، می‌توانند به مراکزی که اعلام میشود مراجعه و کارت سوخت خود را دریافت کنند. جای هیچ‌گونه نگرانی در این زمینه وجود ندارد.
به هرحال اسدالله قره‌خانی سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس از بررسی فعال‌شدن سامانه کارت سوخت و دونرخی‌شدن بنزین در جلسه امروز این کمیسیون خبر داده است. جواد نوفرستی، کارشناس انرژی درباره منطق اجرای تصیم بنزین دونرخی توضیح داد: موضوع الزام احیای کارت سوخت مدت‌هاست که مطرح بوده است.
دولت بعد از اینکه در خرداد ۹۴ بنزین را تک‌نرخی کرد و زمزمه حذف کارت سوخت جدی شد، با سقوط جهانی قیمت سوخت همراه شد، اما همان زمان هم گفته میشد، پایین‌آمدن قیمت مقطعی است. نگاهی به آمار مصرف بنزین نشان میدهد، راه‌اندازی سامانه کارت سوخت و بعد حذف آن تا چه حد در میزان مصرف تأثیرگذار بوده است. رشد مصرف بنزین (مصرف واقعی و قاچاق) در سال ۹۳ و ۹۴ به ترتیب ۱.۶ درصد و دو درصد بود.
زمانی که قرار شد کارت سوخت حذف شود، یکی از مهم‌ترین ادله کنترل مصرف بنزین بود و به رشد زیر دو درصد مصرف بنزین استناد میشد، اما چه اتفاقی افتاد؟ مصرف بنزین در سال ۹۴ حدود ۷۲ میلیون لیتر در روز بود، قاچاق هم قدری کاهش پیدا کرده بود و قابل صرف‌نظرکردن بود، اما به محض اینکه کارت سوخت حذف شد، رشد مصرف و قاچاق اتفاق افتاد. رشد مصرف بنزین به جای دو درصد در سال ۹۴ به پنج درصد در سال ۹۵، سال گذشته هشت درصد و امسال هم در شش‌ماهه اول به ۱۱ درصد رسید.
کاهش ۱۰ میلیون لیتر روزانه در قاچاق
او اضافه کرد: حال اگر درصد تغییر میزان مصرف با همان سقف دو درصد ادامه پیدا می‌کرد، امسال باید به ۷۸ میلیون لیتر در روز می‌رسیدیم. در حالی که به ۹۸ میلیون لیتر مصرف بنزین در روز رسیدیم. دیگر کسی تردیدی ندارد که حجم زیادی از این میزان مصرف، قاچاق است. بنا بر استدلال خود وزیر نفت قاچاق روزانه بنزین حداقل ۱۰ میلیون لیتر است.
با این واقعیت ناچار هستیم تمهیداتی برای مدیریت عرضه و تقاضا بیندیشیم. در حال حاضر نیاز به سامانه نظارتی با کارت سوخت وجود دارد تا بتوان جلوی قاچاق را گرفت. سال ۸۵ را به یاد بیاوریم که مصرف بنزین حدود ۷۳ میلیون لیتر در روز بود، اما بعد از راه‌اندازی سامانه کارت سوخت میانگین مصرف روزانه به ۶۴ میلیون لیتر رسید و ۱۰ میلیون لیتر از مصرف روزانه بنزین کاهش پیدا کرد.
تجربه سال ۸۶ نشان میدهد با ایجاد سامانه کارت سوخت مصرف روزانه ۱۰ میلیون لیتر کم شد. ما اکنون با این حجم قاچاق چاره‌ای جز احیای کارت سوخت نداریم. در واقع دو گزینه پیش‌روست؛ یا قیمت داخل را به قیمت مرز برسانیم که به طور میانگین با دلار آزاد ۱۰ هزار تومان است یا باید به سمت کارت سوخت حرکت کنیم. گزینه اول را که اساسا دولت و مجلس سمت آن نخواهند رفت و جامعه نیز کشش آن را ندارد. بنابراین تنها گزینه رفتن به سمت احیای کارت سوخت است.
به گفته نوفرستی، اعلام دونرخی‌کردن بنزین از دو هفته قبل بسیار خطرناک است؛ چراکه مردم را به سمت ذخیره سوخت و خطرات آتش‌سوزی در نبود ایمنی کافی برای نگهداری سوخت می‌کشاند.
گمانه‌زنی‌ها بر سر نرخ بنزین آزاد
به‌هرحال سهمیه‌بندی مصرف سوخت یکی از راهکار‌هایی است که از سوی کارشناسان برای کنترل مصرف به آن اشاره میشود. اما این روش با وجود استفاده از سیستم کارت سوخت فساد‌هایی به‌همراه دارد؛ برای مثال اخیرا گزارش‌هایی از خرید و فروش کارت سوخت در جایگاه‌ها مشاهده شده است.
بر اساس این گزارش‌ها، از آنجا که پایش فعالیت جایگاه‌ها بر اساس مانیتورینگ است و میزان کارت‌های وارد‌شده به دستگاه‌ها بررسی میشود، قاچاقچیان برای قاچاق نیازمند کارت سوخت به تعداد زیاد هستند تا بتوانند سوخت بیشتری را دریافت و سپس قاچاق کنند. در چنین شرایطی خرید و فروش کارت سوخت رونق گرفته و در خلأ نظارتی چرخه‌ای شکل گرفته است که در نهایت به قاچاق سوخت می‌انجامد. نوفرستی در‌این‌باره و درباره توضیح نرخ عرضه آزاد گفت: سامانه کارت سوخت لزوما به معنای دو نرخی نیست.
مردم باید ملزم شوند فقط با کارت سوخت خود سوخت‌گیری کنند. هرچند بدیهی است که اگر مصرف از یک میزانی بیشتر شود، نشانه قاچاق است. او ادامه داد: اگر هزینه یک لیتر بنزین را چهارهزارتومان فرض کنیم، یارانه پنهان بیشتر به سمت خودرو‌های پرمصرف می‌رود و با سهمیه‌بندی یارانه پنهان پرمصرف‌ها کمتر میشود. نرخ بنزین چهارسال ثابت ماند که اصلا درست نبود، حالا زمزمه دونرخی‌کردن بنزین مطرح شده است. پیشنهاد ما این است که نرخ پایه را دوهزارو ۲۰۰ تومان کنند و نرخ آزاد را هم تا دو هزارتومان تعیین کنند.
نرخ آزاد مدنظر دوستان احتمالا بالاتر از دوهزارتومان است؛ چون فاصله هزینه تولید با نرخ قاچاق خیلی عمیق است. اما اگر می‌خواهیم تصمیم درستی بگیریم، باید راه‌اندازی کارت انرژی را در دستور کار قرار دهیم؛ یعنی ۸۰ میلیون ایرانی سهم برابر از حامل‌های انرژی داشته باشند.
بنزین می‌تواند به قیمت آزاد تعیین شود تا قاچاق معنایی نداشته باشد. به این ترتیب هر ایرانی در ماه ۲۰ لیتر سهم داشته باشد و در کارت اعتباری که در اختیار همه ایرانی‌هاست، شارژ شود. اگر به‌دنبال عدالت در توزیع یارانه هستیم باید به سمت کارت انرژی حرکت کنیم.
