چرا با کاهش نرخ ارز، قیمت کالاها پایین نمی‌آید؟

فرارو- برداشت همیشگی و غالب مردم این است که وقتی قیمتی‌ کالایی افزایش یافت دیگر کاهش نمی‌یابند. چیزی که گران شد، دیگر ارزان نمی‌شود. این روز‌ها این برداشت بیشتر از همیشه در کوچه بازار شنیده می‌شود. آیا این تصور درست است؟ چرا اینگونه است؟

به گزارش فرارو، پس از افزایش قیمت ارز در یک سال اخیر قیمت همه کالا‌ها در کشور متناسب با آن افزایش یافت. قدرت خرید مردم به شدت کاهش یافت و بحران ارزی همه لایه‌های زندگی مردم را تحت تاثیر قرار داد.

حالا مدتی است قیمت ارز در مسیر کاهشی قرار گرفته است، به گونه‌ای که در مدت کوتاهی دلار نزدیک به ۵ هزار تومان ارزان شده است.

براساس آخرین گزارش‌ها قیمت دلار به کمتر از ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان رسیده است.

کارشناسان می‌گویند این روند ادامه خواهد یافت و ممکن است دلار به کمتر از ۱۰ هزار تومان هم برسد. طبیعتا در چنین شرایطی انتظار این است که قیمت کالا‌هایی که با افزایش نرخ ارز به سرعت افزایش یافتند، کاهش یابد.

اما شواهد نشان می‌دهد هر چند روند کاهش نرخ ارز محسوس است، اما روند کاهش قیمت کالا‌ها محسوس نیست و بسیار کند است.

سوال این است که موضوع ناشی است چیست؟

آلبرت بغوزیان در این باره به خبرنگار فرارو گفت: «وقتی که نرخ ارز بالا رفت قیمت کالا‌ها افزایش پیدا کرد. اما حالا چیزی که شاهد آن هستیم این است که با کاهش نرخ ارز قیمت‌ها کاهش نیافته است. حتی بعضی از کالا‌ها هم دوباره افزایش قیمت هم پیدا کرده اند.»

او افزود: «در واقع چند ماه اخیر ارز تبدیل به بهانه‌ای برای افزایش قیمت‌ها شده بود. این مسئله هم در مورد کالا‌های اساسی و مورد نیاز مردم صدق می‌کند و هم در مورد کالا‌های خارجی. در حال حاضر تغییر محسوسی در نرخ کالا‌های اساسی دیده نمی‌شود. قیمت کالا‌های خارجی هم کاهش پیدا نکرده است حتی با ممنوع شدن واردات و تحریم ها، علی رغم اینکه از نرخ ارز کاسته شده، اما به دلیل کمبود کالا‌های خارجی قیمت آن‌ها کم نشده است.»

این تحلیلگر مسائل اقتصادی افزود: «از سوی دیگر به نظر می‌رسد صاحبان کالا و فروشندگان کاهش نرخ ارز را موقتی می‌دانند و تصور می‌کنند این اقداماتی مقطعی از سوی بانک مرکزی باعث شده که ارز ارزانتر شود؛ بنابراین توصیه ما این است که بانک مرکزی باید سیاست کنونی برای کاهش نرخ ارز را ادامه دهد چرا که اگر این روند مخدوش شود سریعا اثر خود را خواهد گذاشت و آن زمان برداشت‌های کنونی درباره این که کاهش نرخ ارز موقتی است درست از آب در خواهد آمد.»

بغزیان گفت: «فعلا بانک مرکزی عزمش را جزم کرده که بازار ارز را کنترل کند در واقع نقشی که ماه‌ها پیش باید ایفا می‌کرد را تازه در حال اجرا کردن است. در حال حاضر هماهنگی بانک مرکزی با وزارت اقتصادی بسیار بهتر از گذشته است که این رویه باید ادامه یابد.»

این استاد دانشگاه معتقد است: "قیمت ارز باید در مدت زمانی طولانی تثبیت شود و بعد انتظار کاهش قیمت کالا‌ها را داشت. از طرف دیگر باید دولت به نحوه عرضه و قیمت کالا‌هایی که عرضه می‌شود نظارت مستمری وجود داشته باشد تا با کاسته شدن از نرخ ارز قیمت کالا‌های متاثر از نرخ ارز نیز به همان نسبت کاهش یابد. "

پدیده چسبندگی قیمت‌ها
وحید شقاقی کارشناس اقتصادی هم در گفت‌وگویی با فرارو در پاسخ به این سوال که چرا با کاهش نرخ ارز قیمت کالا‌ها کاهش نیافته است، گفت: «ما دو نوع کالا داریم، یک نوع کاملا وارداتی هستند مثل خودرو‌های وارداتی، یا لوازم خانگی وارداتی و. این‌ها با کاهش قیمت دلار از قیمتشان کاسته می‌شود و سریع هم خود را با شرایط تطبیق می‌دهند. یعنی ظرف یک ماه پس از کاهش یا افزایش نرخ دلار قیمتشان تغییر می‌کند. طبیعتا باید منتظر باشیم تا دو هفته آینده قیمت کالا‌های وارداتی خود را با دلار ۱۱ هزار تومانی تطبیق دهند.»

او افزود: «دسته دوم کالا‌ها اینگونه نیستند. این کالا‌ها بخشی از قطعات آن‌ها وارداتی بوده و در تولید کالای نهایی استفاده شده است. در ایران بسیاری از کالا‌ها در داخل تولید می‌شود، اما قطعات و مواد اولیه آن‌ها وارداتی است. این دسته متاسفانه دچار پدیده چسبندگی قیمت در برابر کاهش قیمت دلار هستند. مسکن از این دسته از کالاهاست. وقتی قیمت دلار بالا می‌رود قیمت مسکن نیز به تناسب افزایش می‌یابد، اما وقتی قیمت دلار کاهش یافت قیمت مسکن به شکل محسوسی کاهش نمی‌یابد. زمان می‌برد که این کالا‌ها خودشان را با قیمت دلار کاهش یافته تطبیق دهند.»

این کارشناس مسائل اقتصادی در توضیح دلیل این پدیده گفت: "فرض کنید سازنده‌ای با دلار ۱۵ هزار تومان و یا بیشتر مواد اولیه خریداری کرده و یا قطعاتی وارد کرده است. کالای نهایی ساخته و عرضه شده است. حالا قیمت دلار از ۱۵ هزار تومان به ۱۱ هزار تومان رسیده است، چون تولید کننده مواد اولیه را پیشتر و با دلار گرانتر خریداری کرده است تطبیعتا دربرابر کاهش قیمت مقاومت می‌کند و اجازه نمی‌دهد قیمت کالا متناسب با کاهش قیمت دلار کاهش یابد، چون حاشیه سودش کم می‌شود. "

شقاقی افزود: «وقتی یک خودرو وارد کشور می‌شود به سرعت در بازار به فروش می‌رسد، اما کالای داخلی اینگونه نیست. مسکنی که ساخته می‌شود چند ماه طول می‌کشد ساخته شود ودر این پرسه مواد اولیه با قیمت‌های مختلف دلار خریداری شده است، اما حالا که دلار کاهش قیمت پیدا کرده سازنده مسکن به راحتی تن به کاهش قیمت نمی‌دهد چرا که مواد اولیه را با قیمت بالاتری خریداری کرده است. اینجاست که مسکن دچار پدیده چسبندگی قیمت می‌شود و با کاهش نرخ ارز مسکن دچار تغییر نمی‌شود.»

این تحلیلگر مسائل اقتصادی گفت: «چسبندگی قیمت‌ها همیشه روبه پایین است و این پدیده هنگام افزایش قیمت وجود ندارد. وقتی قیمت دلار بالا می‌رود قیمت همه کالا‌ها چه وارداتی و چه تولید داخل افزایش می‌یابد، اما وقتی که نرخ دلار کاهش می‌یابد قیمت کالا‌های تولید کاهش نمی‌یابند، اما کالا‌های وارداتی خود را با قیمت‌های جدید تطبیق می‌دهند.»