حسینعلی حاجی‌دلیگانی، نماینده عضو جبهه پایداری شاهین‌شهر اصفهان در مجلس نخسین کسی بود که از تهیه طرح استیضاح وزیر امور خارجه سخن گفت و در ادامه با جمع‌آوری امضا از ۲۳ نفر از دیگر همفکرانش در مجلس، این استیضاح را رسما کلید زد.
ترامپ در سخنانی شبیه به اعتراف، گفته که چگونه همتایان امریکایی ظریف در جریان مذاکرات هسته‌ای، مقهور توانایی و کاردانی وزیر امور خارجه ما شده‌اند. البته شکی نیست که سخنان ترامپ بیش از آنکه در تمجید ظریف باشد، کارکردی داخلی در مناسبات سیاسی حاکم بر روابط جناحی امریکا داشته و به منظور تحقیر و تضعیف جان کری، وزیر امور خارجه پیشین امریکا و حمله به دولت باراک اوباما ایراد شده، اما در عین حال نمی‌توان واقعیت نهفته بین سطور گفته‌های رییس‌جمهور عجیب این روز‌های ایالات متحده را نادیده گرفت.
به گزارش اعتماد، هرچند احتمالا آنچه در شرایط فعلی از اهمیتی بیش از دقت در بین سطور گفته‌های ترامپ برخوردار است، مداقه در انگیزه‌های پیدا و پنهان نمایندگانی است که پس از سال‌ها بهانه‌جویی و ابزار دلواپسی نسبت به هرگامی که ظریف و همکارانش در جهت تسهیل روابط خارجی با جامعه جهانی برداشتد، حالا اسب‌شان را برای اعمال فشار علیه ظریف زین کرده‌اند.
نمایندگانی که احتمالا به‌خوبی می‌دانند با توجه به جایگاه اقلیت‌شان در مجلس اعتدالی دهم و نیز پایگاه قابل اطمینان ظریف در میان اکثریت نمایندگان، بعید است بتوانند از طریق استیضاح و ساز و کار‌های دموکراتیک از این دست، مشکل خاصی برای ظریف ایجاد کنند، اما با این حال حاضر نیستند به این راحتی از کنار موقعیتی که به دست آورده‌اند، بگذرند.
اتهام‌زنی دلواپسان علیه ظریف
حسینعلی حاجی‌دلیگانی، نماینده عضو جبهه پایداری شاهین‌شهر اصفهان در مجلس نخسین کسی بود که از تهیه طرح استیضاح وزیر امور خارجه سخن گفت و در ادامه با جمع‌آوری امضا از ۲۳ نفر از دیگر همفکرانش در مجلس، این استیضاح را رسما کلید زد.
این نماینده مجلس با اشاره به آنچه ظریف به‌تازگی در یک گفت‌وگوی تصویری با «خبرآنلاین» درباره مفسده پولشویی در کشور به زبان آورده بود، بر لزوم استیضاح وزیر امور خارجه تاکید کرده و گفته بود که ظریف با بیان این مسائل مرتکب «تشویش اذهان عمومی» شده و اگر دادستان ورود نکند او را استیضاح خواهند کرد.
دادستان کل کشور وارد می‌شود
دادستان کل کشور البته برخلاف انتظار و در اقدامی کم‌سابقه وارد بحث شد و در نامه‌ای خطاب به وزیر امور خارجه، به ظریف ۱۰ روز مهلت داد تا مستندات خود درمورد پولشویی را در اختیار قوه قضاییه قرار دهد.
پیگیری قوه قضاییه نسبت به اظهارنظر ظریف البته صرفاً در سطح دادستانی کل کشور باقی نماند و همزمان رییس قوه قضاییه نیز در سخنانی به این ماجرا واکنش نشان داد. آنجا که آیت‌الله صادق آملی‌لاریجانی با اشاره به زمان تصویب قانون مبارزه با پولشویی در دهه ۸۰ گفت: «توقع نیست که برخی مسوولان سخنان مجمل و دوپهلویی بر زبان بیاورند که موجب سوءاستفاده دشمنان شود. باید حواس‌مان جمع باشد که دشمن حتی از حرف صحیح ما هم سوءاستفاده می‌کند. در چنین فضایی نباید زمینه سوءاستفاده دشمن را فراهم کرد.»
پاسخ ظریف به دستگاه قضا در ۱۲ صفحه
ظریف، اما آن‌چنان که بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه خبر داد، پیش از اتمام مهلتی که دادستانی برایش تعیین کرده بود، در حالی در نامه‌ای ۱۲ صفحه‌ای توضیحات تکمیلی خود را به استحضار دستگاه قضا رساند که اشاراتش به وجود مفسده پولشویی در کشور، باتوجه به تصویب قانون در این خصوص و تشکیل و فعالیت نهاد‌هایی برای مقابله با آن، بیش از آنکه به افشاگری شبیه باشد، ذکر بدیهیاتی غیرقابل‌انکار بود.
اسماعیل گرامی‌مقدم، سخنگوی حزب اعتماد ملی در این رابطه به ایرنا با بیان اینکه «بهترین سند برای اثبات سخنان ظریف نظام بانکی کشور است»، گفته است: «هرکس در هر بانکی می‌تواند هر مقدار پولی که می‌خواهد را منتقل کند، بدون آنکه از منبع این پول از او سوالی شود، آیا این پولشویی نیست؟ مخالفان اظهارات وزیر امور خارجه پاسخ دهند اگر شخصی تقاضای انتقال پول داشت آیا از او درمورد منشأ پول‌ها سوالی می‌شود؟»
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب همچنین می‌گوید: «در بسیاری از کشور‌ها حتی نمی‌توان ۱۰ هزار دلار را به آسانی منتقل یا سپرده‌گذاری کرد، مگر اینکه مشخص شود منشأ این پول کجاست، اما در ایران به راحتی مبالغ بالایی جابه‌جا می‌شود بدون آنکه منبع آن مشخص شود.»
۲ پرسش مهم در یک استیضاح
تمامی این مسائل، اعم از بدیهی بودن آنچه ظریف درباره پولشویی گفته بود و پیگیری جدی قوه قضاییه و دادستانی کل کشور، نتوانست نمایندگان نزدیک به جبهه پایداری را از صرافت استیضاح بیندازد و آنها را قانع کند که به همین راحتی از کنار این فرصتی که به دست آورده‌اند، بگذرند.
این پایداری و پافشاری چند نماینده اصولگرای مخالف دولت و برجام بر استیضاح ظریف بود که از سویی این پرسش بنیادی را پیش می‌کشید که «انگیزه واقعی استیضاح‌کنندگان از این اقدام چیست؟» و از دیگر سو، ناظران را با این سوال اساسی و جدی روبرو می‌کرد که «وقتی از استیضاح ظریف حرف می‌زنیم، از چه سخن می‌گوییم؟»
انگیزه دلواپسان از استیضاح ظریف
در پاسخ به پرسش نخست البته بسیار گفته شده و همین‌جا نیز اشاراتی داشتیم. اسماعیل گرامی‌مقدم در رابطه با علل و انگیزه حقیقی استیضاح‌کنندگان، گفته است: «برخی ثروتمندان برای آنکه اسنادی برای دارایی خودشان ندارند، از تصویب مقررات پولشویی واهمه و نگرانی دارند. درکل به نظر نمی‌رسد استیضاح‌کنندگان دارای استدلال قوی و منطقی به نفع مردم داشته باشند.» وقتی این بودجه‌های هنگفت صرف فضاسازی علیه اقدامات دستگاه دیپلماسی یا مقابله با تصویب لوایحی همچون لوایح چهارگانه مربوط به FATF می‌شود، طبیعتا امکان مقابله برای وزارت امور خارجه و مجموعه دولت وجود ندارد.
در اهمیت استیضاح ظریف
فارغ از انگیزه‌های پیدا و پنهان اقلیت نزدیک به جبهه پایداری در مجلس که حالا این‌چنین با تمام قوا دست به کار استیضاح وزیر امور خارجه شده، آنچه شاید بیش از این حائز اهمیت باشد، یافتن پاسخ پرسش دوم درباره اهمیت این استیضاح است و صحبت درباره اینکه استیضاح ظریف، به چه معنایی است.
شاید عمده ناظران در این قول هم‌نظر باشند که ظریف را وزیر خارجه متفاوت یا «آقای خاص دستگاه دیپلماسی» درطول ۴ دهه گذشته بخوانیم و شاید بیراه نباشد اگر او را از این حیث، حتی در سال‌های پیش از انقلاب نیز مورد نظر قرار دهیم.
ظریف اولین وزیر امور خارجه در این ۴ دهه است که این‌چنین در معرض استیضاح قرار می‌گیرد و آن‌چنان که الیاس حضرتی، نماینده اصلاح‌طلب تهران گفته، او همچنین «نخستین وزیر خارجه‌ای است که پیوند تاریخی اروپا و امریکا در دشمنی با ایران را از هم گسسته و به همدستی آنها در پرونده هسته‌ای ایران پایان داده است.» ظریف علاوه بر اینها، مرد اول کابینه حسن روحانی است، به این اعتبار که برجام، مهم‌ترین دستاورد دولت تدبیر و امید بوده و است. برجامی که اگرچه امروز عده‌ای داخل کشور، به دلیل بدعهدی امریکا و خروج ترامپ از آن، از شکستش سخن می‌گویند، اما همچنان مهم‌ترین سند رسمی و بین‌المللی در بحث هسته‌ای ایران است که علاوه بر حمایت ۵ قدرت جهانی، به تایید سازمان ملل و شورای امنیت این سازمان نیز رسیده و همزمان سازمان انرژی اتمی نیز آن را به رسمیت می‌شناسد.
سندی که عملا نقطه پایان تمامی تحریم‌های مربوط به پرونده هسته‌ای ایران بود و هنوز هم با وجود خروج امریکا از این توافق، می‌تواند روابط اقتصادی ایران و جامعه بین‌الملل را تضمین کند.
حالا ۲۴ نماینده متعلق به اقلیت جبهه پایداری در فراکسیون نمایندگان ولایی مجلس خود را برای استیضاح محمدجواد ظریف آماده می‌کنند و با این همه هم خود این ۲۴ نماینده اصولگرا، هم ۲۶۶ نماینده دیگر مجلس، هم دولتی‌ها و هم فعالان و ناظران عرصه سیاست داخلی و خارجی به‌خوبی می‌دانند که برکناری وزیر امور خارجه درپی این استیضاح تقریبا غیرممکن است.
مجلس دهم اگر چه هنوز هم برای دلواپسانی همچون حاجی‌دلیگانی و کریمی‌قدوسی جا دارد و اگرچه هنوز هم چند کرسی از ۲۹۰ کرسی پارلمان در اختیار این دلواپسان نابرجامی است، اما واقعیت حاکم بر این مجلس اعتدالی، بیش از آنچه دلواپسان می‌پندارند بر منطق و خردورزی متکی است و با این حساب، بعید است طرحی همچون استیضاح ظریف طرفدار چندانی داشته باشد.
عبور سبز ظریف از بهارستان
ظریف در این سال‌ها البته به دلیل همین دلواپسی‌های گاه و بی‌گاه، بار‌ها و بار‌ها به صحن علنی آمده و پاسخگوی سوالات برجامی و غیربرجامی اقلیت نزدیک به جبهه پایداری بوده، اما حتی یک بار هم از این مجلس کارت زرد نگرفته و هر بار، با وجود تلاش دلواپسان، توانسته صحن را با خود همراه کند و با آرایی مطمئن، بهارستان را ترک بگوید.
این نوبت هم بعید است اتفاقی متفاوت بیفتد و به احتمال قوی، باز هم ظریف با سری سبز از بهارستان خارج خواهد شد، اما آنچه همچنان در هاله‌ای از ابهام باقی مانده، انگیزه دلواپسان است. آن هم در شرایطی که حتی آیت‌الله مکارم شیرازی، مرجع تقلید عالیقدر شیعه که گهگاه زبان به نقد دولت و حتی عملکرد وزارت خارجه گشوده، این نوبت تاکید کرده که اکنون زمان مناسبی برای استیضاح ظریف نیست.
آیت‌الله مکارم شیرازی ازقضا به همین شرایط خاص حاکم بر روابط ایران و امریکا و اوضاع وخیم ناشی از «جنگ اقتصادی» اشاره کرده و معتقد است که نمایندگان در این شرایط بهتر است به جای استیضاح وزیر ابهامات خود را در قالب سوال با ظریف در میان بگذارند. هرچند با وجود این سخنان صریح، هنوز دلواپسان متقاضی استیضاح ظریف واکنشی نداشته و در این خصوص سکوت کرده‌اند. سکوتی که علی‌القاعده دیری نخواهد پایید.
زمان می‌گذرد و بالاخره نوبت به جلسه استیضاح خواهد رسید و طبیعتا آنگاه دیگر امکان تداوم این سکوت برای دلواپسان نخواهد بود. هرچند آنگاه که دلواپسان سکوت‌شان را بشکنند، قطعا ظریف هم ساکت نخواهد نشست و آنجاست که توان این سردار دیپلماسی در خطابه و سخنوری برگ برنده ظریف خواهد بود. زمانی که شاید بالاخره از سطح بیان بدیهیات مربوط به بحث پولشویی عبور کنیم و حقایقی در این فقره برای ملت آشکار شود.
تمامی این مسائل، اعم از بدیهی بودن آنچه ظریف درباره پولشویی گفته بود و پیگیری جدی قوه قضاییه و دادستانی کل کشور، نتوانست نمایندگان نزدیک به جبهه پایداری را از صرافت استیضاح بیندازد و آنها را قانع کند که به همین راحتی از کنار این فرصتی که به دست آورده‌اند، بگذرند. این پایداری و پافشاری چند نماینده اصولگرای مخالف دولت و برجام بر استیضاح ظریف بود که از سویی این پرسش بنیادی را پیش می‌کشید که «انگیزه واقعی استیضاح‌کنندگان از این اقدام چیست؟» و از دیگر سو، ناظران را با این سوال اساسی و جدی روبرو می‌کرد که «وقتی از استیضاح ظریف حرف می‌زنیم، از چه سخن می‌گوییم؟»
آیت‌الله مکارم شیرازی، مرجع تقلید عالیقدر شیعه که گهگاه زبان به نقد دولت و حتی عملکرد وزارت خارجه گشوده، این نوبت تاکید کرده که اکنون زمان مناسبی برای استیضاح ظریف نیست. آیت‌الله مکارم شیرازی ازقضا به همین شرایط خاص حاکم بر روابط ایران و امریکا و اوضاع وخیم ناشی از «جنگ اقتصادی» اشاره کرده و معتقد است که نمایندگان در این شرایط بهتر است به جای استیضاح وزیر ابهامات خود را در قالب سوال با ظریف در میان بگذارند. هرچند با وجود این سخنان صریح، هنوز دلواپسان متقاضی استیضاح ظریف واکنشی نداشته و در این خصوص سکوت کرده‌اند.
