در حالی که بینندگان تلویزیون این روز‌ها زیر بمباران کد‌های دستوری مربع و ستاره قرار دارند، حق آنان است که از سازوکار و درآمد‌های حاصل از این تبلیغات آگاه شوند؛ درخواستی که صداوسیما هنوز به آن پاسخی نداده و شفاف‌سازی نکرده است.
خبرآنلاین نوشت:
از نوروز ۹۷ شروع شد؛ حدود یک سال پیش که به یک‌باره اپلیکیشنی به نام روبیکا تمام باکس‌های خوب تبلیغاتی تلویزیون را به خود اختصاص داد و هر شبکه‌ای را که می‌زدی، با تبلیغات این اپلیکیشن روبه‌رو می‌شدی. پس از آن، روبیکا به یک‌باره تمام برنامه‌های تلویزیون را از آن خود کرد، از جمله پیش از سریال «پایتخت»، ارسطو و نقی را می‌دیدیم که برای این اپلیکیشن با چند سناریوی مختلف تیزر تبلیغاتی بازی می‌کردند.
بعدتر، یکی‌یکی برنامه‌های مهم و پرمخاطب تلویزیون پر شد از نام روبیکا، برنامه‌هایی هم که نمی‌توانستند با این شرکت کار کنند، یکی‌یکی تعطیل شدند؛ مثل «دورهمی» که مهران مدیری اصرار داشت با اسپانسر اختصاصی‌اش یعنی اول مارکت کار کند، اما تلویزیونی‌ها نپذیرفتند و مهران مدیری هم آن برهه از ساخت فصل دیگری برای «دورهمی» انصراف داد. اما «خندوانه»، «ماه عسل»، «بیست هجده»، «فوتبال برتر»، «فرمول یک»، «کودک شو» و ... برنامه‌هایی بودند که یکی پس از دیگری با استفاده از روبیکا ساخته شدند. در ادامه، برنامه‌هایی مثل «عصر جدید» احسان علیخانی هم با این اپلیکیشن روی آنتن رفتند. اما این نام خاص چیست که این همه این روز‌ها از آن می‌شنویم؟
پیوند توسکا و صداوسیما چگونه رخ داد؟
سال ۹۶، صداوسیما از طریق یک مناقصه -که به گفته برخی از فعالان حوزه تبلیغات، درباره آن هیچ اطلاع‌رسانی اتفاق نیفتاده بود- تمامی تبلیغات سرویس‌های ارزش افزوده (VAS) و شرکت‌های حوزه صنعت پرداخت خود را با رقمی چند صد میلیاردی به شرکتی به نام توسکا داد. در حقیقت این شرکت به واسطه همان مناقصه، پیمانکار تبلیغات سازمان صداوسیما در این حوزه شد. پس از این اتفاق، شرکت‌های PSP که تا پیش از آن سهم مهمی در ساخت برنامه‌های مشارکتی در تلویزیون داشتند از سوی سازمان نامه‌ای دریافت می‌کنند که: «من‌بعد کلیه برنامه‌ها و طرح‌های مشارکتی در حوزه خدمات ارزش‌افزوده VAS و کلیه سرویس‌های پیرامون آن، می‌بایست به شرکت توسکا ارجاع و پس از دریافت مجوز همکاری و نامه تأییدیه آن شرکت نسبت به مشارکت فی‌مابین اقدام شود. بدیهی است کلیه قرارداد‌ها و مصوبات قبلی از تاریخ ۹۶/۷/۲۶ کان لم یکن تلقی می‌شود.» معنای این جملات و این اتفاق این بود که صداوسیما تبلیغات شرکت‌های سرویس‌های ارزش افزوده و اپلیکیشن‌های موبایلی را منحصرا به شرکت توسکا واگذار می‌کند. اما توسکا چه شرکتی است؟
سلطه روبیکا بر همه برنامه‌ها
توسکا یکی از شرکت‌های زیرمجموعه شرکت همراه اول است که در قسمت معرفی آن در سایتش آمده: «شرکت توسعه کسب‌وکار ایرانی با برند توسکا، فعال در زمینه برپایی کارزار‌های تبلیغاتی بر بستر فناوری‌های دیجیتال است. توسکا پاسخی به تمام نیاز‌های شما در زمینه تبلیغات گسترده بر بستر تمامی رسانه‌های دیجیتال اعم از شبکه‌های رسمی رادیو و تلویزیون، اینترنت، تلفن همراه و شبکه‌های اجتماعی است.»
پس از انعقاد قرارداد میان توسکا و صداوسیما، این شرکت، اپلیکیشن روبیکا را با عنوان رسانه اول یا در حقیقت یک VOD معرفی کرد و همان‌طور که گفته شد از ایام نوروز ۹۷ مهمترین باکس‌های تبلیغاتی فضای دیجیتال خود را به آن اختصاص داد.
حدود دو تا سه ماه پس از اعلام صداوسیما برای واگذاری تبلیغات به شرکت توسکا، شرکت‌های PSP تلاش‌هایی داشتند برای این که متحد شوند و از صداوسیما برای این اتفاقات شکایت کنند، اما این اتفاق هیچ‌وقت رخ نداد و این شرکت‌ها کم‌کم با شرکت توسکا و شرایط عجیب آن کنار آمدند و با آن همکاری کردند؛ نکته‌ای که در برنامه‌های «ماه عسل»، «خندوانه»، «بیست هجده» رخ داد. اینکه دائم در این برنامه‌ها، هم‌زمان روبیکا، هفت‌هشتاد و آپ تبلیغ می‌شدند، نشان از همکاری این اپلیکیشن‌های پرداخت موبایلی با شرکت توسکا داشت.
صد‌ها میلیارد تومان درآمد و چند پرسش ساده
در حالی که به یکمین سالگرد حکومت فراگیر توسکا و روبیکا بر تبلیغات صداوسیما نزدیک می‌شویم و در این مدت صد‌ها میلیارد تومان پول از برنامه‌های پُربیننده تلویزیون به جیب این شرکت ریخته شده است، وقت آن رسیده تا مسئولان صداوسیما و مدیران توسکا، تن به شفافیت بدهند و در این زمینه اطلاع‌رسانی کنند. در چند ماه گذشته، خبرآنلاین چندین بار با روابط عمومی و اداره‌کل بازرگانی صداوسیما تماس گرفته تا در این زمینه اطلاعاتی را کسب کند که همیشه با در‌های بسته روبه‌رو شده و پاسخی جز سکوت دریافت نکرده است.
متاسفانه هیچ‌یک از زیرمجموعه‌های سازمان صداوسیما به سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات نپیوسته‌اند و پاسخ‌گوی مردم هم نیستند. در صفحه نخست این سامانه خطاب به مردم آمده است: «شما حق دارید از هر موسسه عمومی و خصوصی ارائه دهنده خدمات عمومی (موسسات مشمول بند چ. و ح. و خ. ماده ۱ آیین نامه اجرایی قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات) درخواست اطلاعات نموده و پاسخ را دریافت کنید.» که با استنکاف صداوسیما از پیوستن به این سامانه، چنین حق مسلمی از مردم سلب شده است.
با توجه به بن‌بست رسیدن راه‌های قانونی و رسانه‌ای کسب اطلاعات از صداوسیما درباره عملکرد شرکت توسکا و اپلیکیشن روبیکا، پرسش‌های زیر را مطرح می‌کنیم تا شاید یکی از مدیران و مسئولان ذی‌ربط، در این‌باره توضیحاتی را برای روشن شدن اذهان عموم مردم که این روز‌ها از کد‌های دستوری اعلام شده و بازی با مربع و ستاره و اعداد در برنامه‌های مختلف سرگیجه گرفته‌اند، ارائه کنند:
۱- چرا قرارداد توسکا با صداوسیما برای در انحصار گرفتن تبلیغات فضای دیجیتال شفاف‌سازی نمی‌شود؟
۲- گردش مالی یک‌ساله تبلیغاتِ فضای دیجیتال صداوسیما چقدر و درآمد توسکا از این بابت چه میزان بوده است؟
۳- ارتباط مالی توسکا با برنامه‌های پر بیننده‌ای مثل «خندوانه»، «عصر جدید»، «فرمول یک» و ... چگونه و بر چه اساس است؟
۴- بهمن ۱۳۹۶، بانک مرکزی ابلاغیه‌ای منتشر کرد که هدف آن برچیدن بساط کد‌های دستوری موبایلی بود. استدلال هم این بود که این کدها، امنیت اطلاعات حساب کاربران را تامین نمی‌کنند. مدیران صداوسیما چگونه می‌توانند تضمین کنند این ستاره مربع‌هایی که افسار گسیخته در حال جولان در فضای تلویزیون هستند، به امنیت کاربران صدمه نزنند؟ به‌ویژه که چند روز پیش، در نظرسنجی جشنواره جام‌جم برای انتخاب بهترین برنامه‌های تلویزیونی هم یک مشکل امنیتی بزرگ، همه آمار و آرا را زیر سوال برد.
۵- ...
اما چون نفت داریم کسی فکری نمیکنه!