درویش می‌گوید: «از حوالی میدان خراسان به سمت جنوب! مهرآباد جنوبی، دشت شهریار و دشت ورامین بیشترین میزان نشست را تجربه می‌کنند. البته در شمال انقلاب و پاستور شیبی وجود دارد که میزان نشست زمین را نشان می‌دهد. اما چاله‌ها و موارد نقطه‌ای به خاطر حفاری مترو و نشست آب است. البته شبکه فاضلاب نقش مهمی در این زمینه دارد؛ چرا که حالا همان مقدار آب جذبی که از طریق خانه‌ها وارد سفره‌های آب زیرزمینی می‌شود، به فاضلاب می‌ریزد. یا روددره‌هایی که کف آنها سیمان شده و آب را وارد آبخوان تهران نمی‌کند.»
یک فعال محیط زیست درباره احتمال فرونشست زمین در تهران معتقد است، مهم‌ترین کار در درازمدت توزیع عادلانه ثروت و امکانات در ایران است. ظرفیت زیستی در تهران تکمیل شده، اما نمی‌توان مردم را به اجبار از تهران خارج کرد. باید تمرکززدایی کرد.
روزنامه ایران نوشت: بارندگی‌های اخیر تا چه اندازه توانسته خطر فرونشست‌های زمین را در تهران کاهش دهد؟ برخی معتقدند بارندگی‌ها اگر چه خسارات زیادی به شهر‌های مختلف کشور وارده کرده، اما توانسته خطر خشکسالی و کاهش سطح آب زیرزمینی را بر طرف کند. اما عده‌ای بر خلاف آنها، می‌گویند که نباید به این بارش‌های سیل‌آسا دلخوش کرد و همچنان خطر فرونشست زمین، تهران را تهدید می‌کند.
محمد درویش، فعال محیط زیستی اعتقاد دارد این بارش‌ها نمی‌تواند به نقطه امیدوارکننده‌ای برای فرونشست‌ها تبدیل شود. علتش را هم این طور توضیح می‌دهد: «هم‌اکنون در غرب تهران، سطح آب زیرزمینی ۱۲۰ متر کاهش یافته است. ما به ازای هر متر بارندگی انتظار داریم تا یک چهارم آن به سفره‌ها نفوذ کند. البته در منطقه‌ای که عاری از پوشش آسفالت و سیمان باشد؛ بنابراین برای جبران این ۱۲۰ متر، باید ۴۸۰ متر بارندگی داشته باشیم. این در حالی است که هم‌اکنون ذخیره آب هزار ساله ایرانیان مصرف شده و با این توصیف، ۲ هزار سال دیگر زمان می‌برد تا این سفره‌ها احیا شود. سرریز شدن تالاب‌ها هم اگر چه اتفاق مثبتی محسوب می‌شود، اما زمان زیادی لازم است تا دشت‌ها پر شده و میزان برداشت و تغذیه برابر شود.»
با این وضعیت چه باید کرد؟ درویش تأکید دارد که در نقاط پرخطر نباید بارگذاری شود: «الان در منطقه ۲۲ بحران جدی است. اغلب برج‌ها در آب هستند. مهم‌ترین کار در دراز مدت، توزیع عادلانه ثروت و امکانات در ایران است. ظرفیت زیستی در تهران تکمیل شده، اما نمی‌توان مردم را به اجبار از تهران خارج کرد. باید تمرکززدایی کنیم. ۲۵ میلیون تردد روزانه در تهران باید اصلاح شود.»
او ادامه می‌دهد: «اولین مطالبه ما از سازمان زمین‌شناسی و نقشه‌برداری و همین‌طور آب منطقه‌ای این است که نقشه‌های دقیق میزان نشست زمین و افت آب‌های زیرزمینی را در دسترس پژوهشگران قرار دهند. ما در مطالعه‌ای که در سال ۹۱ در باغ گیاه‌شناسی تهران در منطقه ۲۲ انجام دادیم، متوجه شدیم که شرایط بسیار نگران‌کننده است. از ۴ تا ۶ حلقه چاهی که باغ از طریق آنها آبیاری می‌شد، در سال ۴۵ در ۸۰ متری به آب می‌رسیدیم، اما الان در ۲۰۰ متری هم خبری از آب نیست. این یعنی ۱۲۰ متر سطح آب زیرزمینی در این ناحیه کاهش یافته است. از طرفی در طول یک دهه، سطح آب زیر زمینی منطقه غربی تهران از دریاچه استادیوم آزادی تا وردآورد بین ۷ تا ۱۷ متر پایین آمده است. این در حالی است که هنوز ساخت و ساز‌های دریاچه چیتگر کامل نشده و در آینده میزان بارگذاری و فشار به مراتب بیشتر می‌شود.»
زمین در تهران سالانه چقدر پایین می‌رود؟ در این باره آمار‌های متناقض و متفاوتی اعلام می‌شود. درویش، اما به استناد گزارش‌های زمین‌شناسی رقم ۳۶ سانتیمتر را به صورت نقطه‌ای در جنوب غربی تهران اعلام می‌کند. در ورامین ۲۵ سانتیمتر مطرح شده که ظاهراً برخی دکل‌های برق هم به خاطر همین فرونشست‌ها کج شده‌اند!
با این همه باید پرسید که نگران‌کننده‌ترین مناطق تهران کجا قرار دارند؟ درویش می‌گوید: «از حوالی میدان خراسان به سمت جنوب! مهرآباد جنوبی، دشت شهریار و دشت ورامین بیشترین میزان نشست را تجربه می‌کنند. البته در شمال انقلاب و پاستور شیبی وجود دارد که میزان نشست زمین را نشان می‌دهد. اما چاله‌ها و موارد نقطه‌ای به خاطر حفاری مترو و نشست آب است. البته شبکه فاضلاب نقش مهمی در این زمینه دارد؛ چرا که حالا همان مقدار آب جذبی که از طریق خانه‌ها وارد سفره‌های آب زیرزمینی می‌شود، به فاضلاب می‌ریزد. یا روددره‌هایی که کف آنها سیمان شده و آب را وارد آبخوان تهران نمی‌کند.»
انتقال آب برای ساخت و ساز از میناب به بندرعباس!
اسماعیل کهرم، فعال محیط زیست البته راوی شکل دیگری از فرونشست‌ها در کشور است. او می‌گوید حالا از ۶۵۰ دشت در کشور، حدود ۳۵۰ دشت در حال فرونشستند. اما فرونشست همچنان خطر اول تهران نیست! شاید به این دلیل که فرونشست‌ها نه یکباره که به تدریج و آهسته‌آهسته اتفاق می‌افتند و البته پیش از آمدن، حتماً اخطار خواهند داد. فرونشست در واقع زمانی اتفاق می‌افتد که آبی که همچون ستون در زیر خاک قرار گرفته، بیش از اندازه برداشت شود. خطر فرونشست‌ها به‌گفته کهرم، در شهریار و ورامین شدت بیشتری می‌گیرد. فروچاله‌ها البته داستان متفاوتی از فرونشست‌ها دارند، یکدفعه ظاهر می‌شوند و البته آن طور که او می‌گوید، هنوز در تهران دیده نشده‌اند. این در حالی است که پیش از این، خطر فروچاله‌ها چندین بار در تهران هشدار داده شده بود. «کبودر آهنگ همدان» و «میناب بندرعباس»، دو شهر مهمی هستند که شدت فروچاله‌ها در آنها بالاتر است.
کهرم می‌گوید: «در میناب شاهد آن بودیم که زمینی به وسعت ۱۰ در ۲۰ متر به قطر ۳ متر نشست و یک شتر در آن سقوط کرد.» علت چیست؟ «برداشت وحشتناک آب‌های زیرزمینی و البته انتقال آب از میناب به بندرعباس برای ساخت و ساز!»، اما در تهران وضعیت فرونشست‌ها چگونه توصیف می‌شود؟ کهرم در این باره به میدان و برج آزادی تهران به‌عنوان خطرناک‌ترین نقاط اشاره می‌کند. اگر چه از چهارراه مولوی و میدان شوش هم نباید غافل شد. فرودگاه امام چطور؟ «فرودگاه امام به دشت قم نزدیک‌تر است تا به دشت تهران! چون در دو قدمی دریاچه نمک حوض سلطان قرار دارد.»
نگرانی عمده کهرم در تهران البته به مناطق ۲۲ و ۱۹ برمی‌گردد. او معتقد است که اگر اتفاق خطرناکی بیفتد، قطعاً در این دو منطقه خواهد بود. کیفیت ضعیف ساخت و ساز در این دو منطقه علت اصلی این نگرانی‌هاست. به گفته کهرم، تراز آب زیرزمینی در تهران منفی اعلام می‌شود که تنها در صورت برداشت کمتر و کاشت پوشش گیاهی و علوفه در دشت‌ها، می‌توان این تراز را مثبت کرد. این فعال محیط زیست تأکید می‌کند که نباید گودبرداری‌های غیر منطقی را به حساب فرونشست زمین گذاشت؛ چرا که این ساخت و ساز‌ها اصولی و مهندسی شده نیست و از این نظر ربطی به فرونشست ندارد. نمونه اخیر آن هم می‌توان به گودبرداری غیر اصولی و ریزش یک ساختمان در جوار متروی نواب آزادی اشاره کرد. او بر خلاف درویش، اتفاقاً سیلاب اخیر را مفید برای پر شدن دریاچه پشت سد‌ها و سفره‌های آب زیرزمینی می‌داند و معتقد است که ۴ سد امیرکبیر، لار، لتیان و ماملو به خاطر همین بارندگی‌ها، سیراب شده‌اند.
نگران نباشید فرونشستی در کار نیست!
با این‌همه شهردار منطقه ۲۲ هر نوع فرونشست یا خطر بارگذاری جمعیتی در سال‌های آینده را تکذیب می‌کند. علی نوذرپور در این زمینه به طرح تفصیلی جدید منطقه ۲۲ که اخیراً در کمیسیون ماده ۵ مصوب و به شورای عالی معماری و شهرسازی کشور ارسال شده است، اشاره کرده و می‌گوید: در طرح تفصیلی جدید، اختیارات شهردار منطقه حذف و مواردی مثل بلند مرتبه‌سازی هم لغو شده است. در تهیه این طرح از نظر مهندسین مشاور استفاده شده و آنها نیز اگر مورد خاصی بود را حتماً گزارش می‌دادند. به هر حال در این طرح، مسائل زیست محیطی و اجتماعی مورد مطالعه قرار گرفته است. به گفته وی تاکنون هیچ گزارشی مبنی بر فرونشست زمین در منطقه ۲۲ نداشته‌ایم.
جنوب تهران آسیب‌پذیر در برابر سیل
رئیس شورای شهر در همین زمینه در حاشیه جلسه دیروز گفت: در حوزه زیرساخت‌ها در جنوب تهران آسیب‌های جدی در مقابل سیل وجود دارد و در صورت وقوع بارندگی‌های فراتر از میزان پیش‌بینی‌شده در جنوب تهران خسارات سنگینی رخ خواهد داد که در این باره باید موضوع را از طریق همکاری نهاد‌های مسئول پیگیری کرد تا اقدامات حفاظتی از مناطق فرورفته تهران پیش‌بینی شود. محسن هاشمی با بیان این که باران‌های کم‌سابقه اخیر به‌اندازه بارش‌های کل سال ۹۶ بود و این میزان بارندگی منجر به آسیب‌دیدگی و سیلاب می‌شود، افزود: خشکسالی در دهه‌های گذشته موجب شده بود در بسیاری از نقاط کشور به مسیل‌ها، سیستم جمع‌آوری و جذب آب‌های سطحی بی‌توجهی شود، علاوه بر این بستر رودخانه‌ها و مسیر عبور آب نیز تصرف شده بود. وی با بیان این که پروژه‌های کلیدی آبخیزداری که عامل جذب و ذخیره روان‌آب‌ها در سفره‌های زیرزمینی است نیز با کمبود منابع به رکود رسید و نتیجه این غفلت با خسارت سنگین امسال که بالغ بر ده‌ها هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود همراه بود.»
