آمار ناباروری در ایران بالاست، آخرین نتیجه سرشماری جمعیت کشور نشان می‌دهد ٢٤میلیون و ٢٠٠هزار زوج در کشور زندگی می‌کنند که ٢٠درصدشان، یعنی حدود ٥میلیون زوج، نابارورند.
به گزارش شهروند، پیش از این، رئیس انجمن جنین‌شناسی ایران گفته بود که میزان ناباروری در ایران ٢٠,٢درصد است، یعنی از هر ٥ زوج ایرانی، یک زوج با مشکل ناباروری مواجه است. از آن طرف هم گفته می‌شود هر‌سال حدود ١٥٠هزار زوج، به زوج‌های نابارور اضافه می‌شود، این اعداد، اما میزان ناباروری در ایران را بالاتر از آمار‌های جهانی قرار داده است. با این‌که در سال‌های اخیر، آمار ٢٠درصدی ناباروری درکشور، به‌طور مرتب تکرار می‌شود، اما حالا با بالارفتن قیمت ارز و گران‌شدن داروها، نکته هزینه‌هایی است که زوج‌ها برای درمان ناباروری‌شان، پرداخت می‌کنند. تا قبل از افزایش قیمت‌ها، انجام آی‌وی‌اف یا لقاح مصنوعی، نزدیک به یک‌میلیون و ٦٠٠هزار تومان بود و میکرواینجکشن نزدیک به دو‌میلیون تومان. حالا، اما با افزایش قیمت‌ها، هزینه‌های درمان تقریبا دوبرابر شده است. همه این‌ها درشرایطی است که زوج نابارور، تنها برای یک مرحله از این روش‌ها باید هزینه‌های میلیونی را پرداخت کنند، اما بسیاری از زوج‌ها با توجه به شدت مشکلی که دارند، ناچارند در چندین مرحله تزریق‌ها یا لقاح‌های مصنوعی را تجربه کنند که همین موضوع هزینه‌هایشان را چندبرابر می‌کند. به این هزینه‌ها باید اضافه کرد، مخارجی که برای انجام آزمایش‌ها و سونوگرافی‌ها باید داده شود. در این میان دارو‌هایی هم هستند که پیش از هربار تزریق باید مصرف‌شان کرد و تحت پوشش بیمه نیستند.
«فریبا»، زنی ٤٢ساله است، او بیشتر از ٦سال برای بارداری تلاش کرده و در این مدت نزدیک به ١٥٠میلیون تومان هزینه کرده است. او حالا صاحب دوقلوی دختر و پسر یک‌ساله‌ونیمه است: «دو سقط جنین و یک بارداری خارج از رحم داشتم، باردار می‌شدم، اما بارداری‌ام تکمیل نمی‌شد، جزو موارد سخت بارداری بودم، همین هم شد تا درمانم نزدیک به ٦، ٧سال طول کشید، اوایل برای درمان به مراکز خصوصی مراجعه می‌کردم، اما درنهایت سر از رویان درآوردم، نزدیک به ٤، ٥سال آن‌جا درمان شدم و برای بارداری، از روش میکرواینجکشن استفاده کردند. این گران‌ترین روش بارداری است.» در روش میکرواینجکشن، اسپرم با استفاده از سوزن‌های میکروسکوپی به‌طور مستقیم به تخمک تزریق می‌شود. فریبا می‌گوید که به دلیل بالابودن سنش از روش ای‌وی‌اف و روش‌های مشابه استفاده نکرده‌اند، چراکه احتمال موفق‌نبودن تزریق، بالا بود. او درباره دلیل بالابودن هزینه بارداری‌اش می‌گوید که وقتی درمان را شروع کرده، خیلی از داروها برای باروری، مشمول بیمه نبودند، البته تقریبا تمام آزمایش‌هایی که پیش از بارداری انجام دادم هم، به صورت آزاد بود.
او می‌گوید هزینه‌ای که برای بارداری پرداخت کرده، خیلی بالا بود: «برای من که از روش میکرواینجکشن استفاده کردم، هزینه‌ها خیلی بالا رفت. چهار مرحله از این روش استفاده کردم تا درنهایت باردار شدم، بین هربار تزریق حداقل ٦ماه توقف وجود داشت، در مرحله چهارم بود که باردار شدم.» فریبا می‌گوید زمانی که برای درمان مراجعه می‌کرد، برای داروی گونال‌اف، که یکی از دارو‌هایی است که برای درمان ناباروری بکار می‌رود، نزدیک به دو‌میلیون و ٨٠٠هزار تومان پول پرداخت کرده، اما حالا نزدیک به ٩٠درصد قیمت این دارو مشمول بیمه شده است: «یکی از دلایل اصلی بالارفتن هزینه‌های درمانم، مراجعه به مراکز خصوصی برای درمان بود، البته آن زمان خیلی از دارو‌های این بخش، تحت پوشش بیمه نبود و از دولت یازدهم، بیمه‌ها گسترده شدند، قبل از آن هزینه‌های زیادی برای خرید داروها، پرداخت می‌کردیم.» پیش از این متخصصان ناباروری اعلام کرده بودند که خدمات پاراکلینیکی و اتاق عمل، با توجه به مشکل زوج‌ها، بین ٢,٥ تا ٥میلیون تومان هزینه دارد. درشرایطی که هر زوج برای درمان باید ٣ تا ٤ دوره درمانی را پشت‌سر بگذارند، یعنی اگر متوسط قیمت انجام آی‌وی‌اف ٥.٢ تا ٥میلیون تومان باشد، این عدد را باید سه تا چهار برابر کرد، بنابراین یک دوره چهار مرحله‌ای نزدیک به ٢٠میلیون تومان برای یک زوج نابارور، خرج دارد. پیش از ورود به مرحله اصلی درمان، مجموعه‌ای از سونوگرافی‌ها و آزمایش‌های مختلف هم انجام می‌شود که حتی با درنظرگرفتن بیمه، بالای ٥٠٠هزار تومان باید هزینه شود، داروها را هم باید به لیست این هزینه‌ها اضافه کرد. البته نباید فراموش کرد که هزینه روش‌های لقاح مصنوعی در انواع مختلف در مقایسه با روش‌های دیگر باروری، مثل استفاده از اهدای تخمک یا اسپرم یا حتی جنین، کاملا متفاوت است. در بازار غیررسمی، خرید تخمک یا جنین از یک‌میلیون و ٥٠٠هزار تومان شروع می‌شود و به ١٠میلیون تومان هم می‌رسد. وجود واسطه، قیمت‌ها را بالاتر هم می‌برد.
مهمترین روش‌های درمان ناباروری را بشناسید
لقاح درون و خارج رحمی یا همان لقاح مصنوعی (آی‌یو‌آی): درطول IUI، اسپرم سالم به‌طور مستقیم در رحم قرار می‌گیرد، درحالی که تخمدان زن یک یا چند تخمک را آزاد می‌کند تا بارور شود. در روش IUI، مقدار زیادی اسپرم از همسر را به‌طور مستقیم به داخل رحم می‌فرستند. در این روش، احتمال چندقلوزایی وجود دارد و شانس ابتلا به سندرم تحریک‌پذیر تخمدان را افزایش می‌دهد. برای زوج‌هایی که مشکل خاصی ندارند، این روش ٦ تا ٧درصد احتمال بارورشدن وجود دارد.
لقاح مصنوعی با استفاده از روش آی‌وی‌اف (IVF): در این روش، تخمک از تخمدان خارج می‌شود و در محیط آزمایشگاه با اسپرم خارج‌شده ترکیب می‌شود. اگر عمل لقاح با موفقیت انجام شود، رویان را به داخل رحم مادر انتقال می‌دهند. در این روش، اگر بیش از یک رویان منتقل شود، احتمال دو یا چندقلوزایی ٩ تا ٢٩درصد افزایش می‌یابد. از روش IVF در صورت انسداد لوله‌های رحمی، چسبندگی‌های حفره لگنی، تعداد کم اسپرم و تحرک پایین اسپرم و درهمه شرایطی که اسپرم به تخمک در رحم نرسد، استفاده می‌کنند. به علت پایین‌بودن کیفیت تخمک‌های زن میزان بارداری در زنان بالای ٤٠سال کاهش می‌یابد.
اهدای جنین: اهدای جنین در دو مورد انجام می‌شود؛ یکی زمانی که مرد مشکل ناباروری دارد و قادر به تولید اسپرم نیست. دوم، در زوج‌هایی که روش‌های درمان ناباروری به هر دلیلی به‌طور مکرر با شکست روبه‌رو شده باشد، اما زن از نظر سن و فیزیک، می‌تواند جنین اهدایی را در رحم خود پرورش دهد. حالا سوال اینجاست که این اقدام چگونه انجام می‌شود؟ زوج‌ها پس از مراجعه به مرکز ناباروری و اطلاع از موفق نبودن روش‌های درمان ناباروری، نامه‌ای از دادگاه خانواده و پزشکی قانونی می‌گیرند. پزشکی قانونی و دادگاه پس از بررسی‌های لازم مجوز اهدای جنین را صادر می‌کند. با این مجوز، زوج‌ها می‌توانند به مرکز نگهداری جنین بروند یا این‌که اهدا‌کننده جنین را خودشان معرفی کنند.
تحریک تخمک‌گذاری با دارو‌های باروری: دارو‌های باروری یک درمان اصلی برای زنانی است که اختلالات تخمک‌گذاری دارند. این داروها قانون تخمک‌گذاری را تعدیل می‌کنند.
اهدای تخمک یا اسپرم: بیشتر لقاح مصنوعی با استفاده از تخمک‌های خود زن و اسپرم همسرش انجام می‌شود. اما اگر مشکلات شدیدی در تخمک یا اسپرم وجود داشته باشد، می‌توانید از تخمک، اسپرم یا جنین از یک اهدا‌کننده شناخته‌شده یا ناشناس استفاده کنید. این اتفاق بیشتر برای زنانی رخ می‌دهد که با وجود سالم‌بودن ارگان‌های باروری به دلیل سن بالا، یائسگی زودرس یا نداشتن تخمک، امکان باروری ندارند. در این روش، تخمک را در محیط آزمایشگاه توسط اسپرم‌های همسر گیرنده تخمک، لقاح می‌دهند و جنین به وجود آمده از این لقاح را در رحم زن نابارور قرار می‌دهند.
جراحی احیای باروری: مشکلات رحمی مثل پولیپ آندومتر، سپتوم رحم یا بافت اسکار داخل رحمی را می‌توان با جراحی هیستروسکوپی درمان کرد.
دارو‌های باروری: اولین قدم در درمان ناباروری، دارو‌های باروری است که کلومیفن و گنادوتروپین رایج‌ترین دارو‌های مصرفی برای درمان ناباروری‌اند. این داروها، هورمون‌های جنسی را تنظیم می‌کنند و باعث آزادشدن یک یا چند تخمک در هرماه از تخمدان شما می‌شوند. البته نباید فراموش کرد که این داروها می‌تواند احتمال دو یا چند قلوزایی را افزایش دهند.
روش ICSI: در این روش اسپرم مرد باید از داخل بیضه با نیدل‌های میکروسکوپی یا جراحی بیوپسی خارج شود که معمولا بیهوشی موضعی دارد و با درد و ناراحتی همراه است. مرد ٥ تا ١٠روز نمی‌تواند فعالیت شدید داشته باشد. در این روش، معمولا ٥٠ تا ٨٠درصد امکان بارورشدن سلول تخمک وجود دارد. استفاده از این روش، درست مانند ای‌وی‌اف است و به همان میزان شانس بارورشدن وجود دارد.
١٠ عاملی که باعث ناباروری می‌شوند
اضافه وزن: مطالعات زیادی نشان داده‌اند که اضافه‌وزن در زنان باعث کاهش عملکرد تخمدان می‌شود و تولید هورمون‌ها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. زنانی که در سنین پایین ١٨سال دچار اضافه‌وزن هستند، بیشتر احتمال دارد دچار سندرم تخمدان پلی‌کیستیک شوند و در آینده ناباروری را تجربه کنند. این سندرم شایع‌ترین اختلال هورمونی در زنان و در سنین باروری است. آمار‌ها نشان می‌دهد زنانی با شاخص توده بدنی بین ۲۵ تا ۳۹ دوبرابر بیش از سایرین در معرض ابتلا به ناباروری قرار دارند.
کاهش شدید چربی در بدن: درحالی که اضافه‌وزن می‌تواند روی باروری اثر منفی بگذارد، کمبود وزن هم خود عاملی برای این خطر است. کاهش چربی بدن به ١٠ تا ١٥درصد کمتر از حد طبیعی می‌تواند روند تولیدمثل را مختل کند. درواقع نبود تعادل هورمونی و اشکال در فرآیند طبیعی تخمک‌گذاری طبیعی ناشی از وزن بیش از حد پایین است.
داروها: بررسی‌ها نشان داده برخی داروها ازجمله دارو‌های ضدسرطان یا شیمی‌درمانی، دارو‌های ضدقارچ، دارو‌های ترمیم‌کننده زخم، روی باروری مردان موثرند. دارو‌های حاوی موادمخدر هم می‌تواند روی تولید تستوسترون تأثیر بگذارد.
سیگارکشیدن: انجمن پزشکی ناباروری آمریکا با صراحت اعلام کرده که کاهش نرخ باروری در زنان و مردان سیگاری، دوبرابر غیرسیگاری‌هاست، حتی این نظریه هم وجود دارد که مردان سیگاری باعث ناباروری همسرانشان می‌شوند.
استرس: انجمن ملی ناباروری در آمریکا اعلام کرده که تحمل اختلالات عاطفی نقش مهمی در ناباروری دارد. این اختلالات می‌تواند شامل افسردگی یا استرس روزمره در محیط کار خانه یا سایر محیط‌ها باشد. درشرایط استرس زا، کورتیزول، مانند آدرنالین، شدت سوخت‌وساز را افزایش می‌دهد و فشارخون را در حد بالایی نگه می‌دارد، همچنین باعث اضافه‌وزن می‌شود و به مشکلات بهداشتی دیگری هم می‌انجامد.
قرارگرفتن در معرض عوامل محیطی: قرارگرفتن در معرض اشعه ایکس، شیمی‌درمانی و آفت‌کش‌ها از عوامل خطر شناخته‌شده در بهداشت باروری هستند. علاوه براین، عوامل محیطی خاص که تحت عنوان سموم باروری شناخته شده‌اند، می‌توانند منجر به نقایص هنگام تولد و سقط جنین شوند.
میدان‌های الکترومغناطیسی: مایکروویو، کامپیوتر و حتی دستگاه‌های گوشی می‌توانند شما را در معرض میدان‌های الکترومغناطیسی قرار داده و روی باروری تأثیر منفی بگذارند.
حرارت زیاد: درجه حرارت بیضه‌ها باید ۵ درجه کمتر از حرارت بدن مرد باشد تا تمام اسپرم‌ها زنده بمانند؛ بنابراین درشرایطی که حرارت بیشتری به دلیل محیط و نوع کار (مثلا نانوایی) به بیضه‌ها می‌رسد، می‌تواند در روند باروری مردان تأثیر بگذارد.
اختلال در تخمک‌گذاری: مهمترین علت ناباروری در زنان، اختلال در تخمک‌گذاری است، به‌طوری که ٣٩درصد از علل ناباروری را به خود اختصاص داده است.
مشکلات دستگاه ایمنی و ژنتیک: علت مهم ناباروری در زنان، مشکلات دستگاه ایمنی بدن است که نقش مهمی در ایجاد ناباروری دارد؛ به‌گونه‌ای که این افراد باردار می‌شوند، اما دچار سقط جنین می‌شوند.
چه کسی نابارور است؟
افرادی که پس از یک‌سال مقاربت بدون استفاده از هر وسیله پیشگیری از بارداری و با وجود رابطه جنسی منظم، نتوانند صاحب فرزند شوند، در گروه زوج نابارور قرار می‌گیرند. علت ناباروری تقریبا به صورت مساوی به زن و مرد مربوط می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهند که ٤٠درصد از مشکلات ناباروری مربوط به زن، ٤٠درصد به مرد و حدود ١٠درصد هم مربوط به هر دونفر می‌شود. در حدود ١٠درصد هم علت ناباروری مشخص نیست.
