مزاج شناسی علمی بسیار وسیع و گسترده برای تشخیص و درمان مشکلات جسمی و روحی است، زیرا تمامی جنبه‌های زندگی ما تحت تاثیر طبیعت بدنمان قرار دارد.
به گزارش پارسینه، به طور کلی دو نوع مزاج وجود دارد: مزاج گرم و مزاج سرد. گروه گرم مزاج، خود به دو طبع صفراوی و دموی و گروه سرد مزاج به دو طبع بلغمی و سوداوی تقسیم می‌شود.
البته طبع پنجمی هم به نام طبع معتدل وجود دارد که در افراد خاص معنوی و وابستگان به درگاه الهی دیده می‌شود. اما در میان طبایع چهارگانه غلبه دم اگرچه خود یک بیماری محسوب می‌شود، ولی تقریبا آن را معادل سلامتی می‌دانند و بقیه طبع‌ها به تناسب از اعتدال دور می‌شوند.
افراد گرم مزاج به مصرف غذا‌های سرد تمایل دارند
محققانی که در این زمینه تحقیق کرده اند معتقدند افراد گرم مزاج به مصرف مواد عذایی سرد تمایل دارند و در صورت مصرف عذا‌های گرمی نظیر شکلات، عسل، خرما و ... دچار التهاب و گرگرفتگی می‌شوند. همچنین افراد سردمزاج با مصرف غذا‌های سردی مثل ماهی، ترشی، ماست و ... دچار ناراحتی‌هایی نظیر استخوان درد، ضعف، سستی و بیحالی می‌شوند.
براین اساس است که توصیه می‌شود افرادی که طبیعت گرم صفراوی یا دموی دارند از غذا‌های سرد استفاده کنند تا گرمی آن غذا‌ها تعدیل شود و افرادی که طبع سرد بلغمی یا سوداوی دارند غذا‌های گرم مصرف کنند و یا با مخلوط غذا‌های سرد و گرم اثر سردی و گرمی غذا‌ها را تعدیل کنند.
سردی و گرمی در طب جدید با عنوان غذا‌های کم کالری و پرکالری نام برده می‌شود. پزشکان معتقدند هر فرد به صورت تجربی قادر است طبیعت خود را شناسایی کند. بسیاری از بیماری‌ها نیز طبع سرد و برخی از آنها طبع گرم دارند؛ بنابراین به منظور کسب و حفظ سلامتی بهتر است طبع خود را بشناسید تا در مواقع بروز بیماری بتوانید از بهترین درمان برخوردار شوید. به منظور شناخت طبع، قاعده‌ای وجود دارد که تشخیص سردی مزاج را از گرمی مزاج آسان می‌کند.
افراد دارای طبع سرد تحمل سرما را ندارند
به طور کلی کسانی که طبع سردی دارند تحمل سرما را ندارند و زیاد لباس می‌پوشند. برعکس کسانی که طبع گرم دارند نسبت به گرما کم طاقت هستند و زیاد لباس نمی‌پوشند. به طور خلاصه باید گفت: صفراوی‌ها در تمام فصول سال خصوصا تابستان حرارت بدنشان بالاست (زیرا مزاج تابستان گرم و خشک است).
دموی‌ها فقط در فصل گرم سال (تابستان) حرارت بدنشان بالاست، ولی در پاییز و زمستان به لباس‌های گرم نیاز پیدا می‌کنند. بلغمی‌ها افرادی هستند که در تمام فصول سال خصوصا زمستان نیاز مبرم به پوشیدن لباس گرم دارند. (زیرا مزاج زمستان سرد وتر است.)
سوداوی‌ها هم مانند دموی‌ها فقط در فصول سرد سال (پاییز و زمستان) نیاز به لباس گرم دارند و در سایر فصول، برخلاف بلغمی‌ها خیلی احساس سردی نداشته و حالت عادی دارند. بالاخره گروه پنجمی که وجود دارند (طبع معتدل) اگرچه با یکی از شرایط مذکور منطبق هستند، ولی قسمتی از بدنشان (نوک انگشت دست) همیشه سرد و یا (کف پا) همیشه گرم است.
خصیصه بیماری‌ها با طبع اشتباه گرفته نشود
لازم به ذکر است که خصیصه برخی بیماری‌ها این است که قسمتی از بدن را گرم و یا برعکس سرد می‌کنند. همین امر موجب اشتباه در تشخیص طبع می‌شود. مثلا خصوصیت کم خونی این است که نوگ انگشتان دست و پا‌ها را سرد می‌کند.
چربی خون خصوصا کلسترول بالا موجب داغی و ورم سر معده موجب احساس سردی کف پا می‌شود. سینوزیت باعث احساس سردی شدید در پیشانی و وسط قفسه سینه می‌شود. لازم است اینگونه موارد استثناء شناسایی شده و با درنظر گرفتن آنها اقدام به شناسایی طبع کرد.
مثلا ممکن است صفراوی مزاج باشید و در همه جای بدن و در همه فصول سال احساس گرما و حرارت کنید، ولی در عین حال وسط قفسه سینه تان سرد باشد. این بدان معناست که شما علاوه بر داشتن طبع صفراوی، ورم معده و رفلکس گوارشی هم دارید.
دانستن نوع طبع تشخیص و درمان بیماری را آسان می‌کند
ممکن است در همه جای بدن خود و در همه فصول سال احساس سردی کنید، ولی کف پاهایتان در اکثر مواقع داغ باشد و این بدان معناست که بلغمی مزاج هستید، ولی در عین حال چربی و کلسترولتان هم بالاست. معمولا درمان چنین افرادی باید به صورت درمان به اضداد مختلف صورت گیرد؛ بنابراین در مواجهه با تشخیص طبع غالب نباید فریب سردی و گرمی موضعی را خورد بلکه بهترین راه تشخیص سردی از گرمی همان پوشیدن و نپوشیدن دائمی لباس و در درجه بعد احساس گرگرفتگی افراد و در درجه سوم وجود حساسیت پوستی به خوراکی‌های گرم مزاج نزد آن هاست. فایده دانستن نوع طبع این است که تشخیص و درمان بیماری را آسان می‌کند.
