محمد صدقی*؛ با پیروزی انقالب اسلامی ایران در سال 1357 هجری شمسی و فاصله گرفتن ایران از امریکا با توجه به اینکه تا قبل از انقلاب اسلامی سطح تبادلات و ارتباطات دو کشور ایران و امریکا بسیار بالا بود تا حدی که ایران را یکی از ایالت‌های امریکا می‌خواندند؛ چه در معاملات اقتصادی و سیاسی و اینکه حتی نام‌گذاری خیابان‌های تهران به نام شخصیت‌های امریکایی صورت می‌گرفت، بعد از انقلاب اسلامی کم کم روابط به تیرگی گرائید و با اشغال سفارت امریکا در تهران در 13 آبان1358 شمسی به طور کلی روابط دیپلماتیک قطع گردید و کارکنان سفارت امریکا به دلیل جاسوسی بازداشت گردیدند. با ناکامی عملیات صحرای طبس جهت آزادسازی گروگان‌های امریکایی، در اردیبهشت سال 1359، دیگر ایالات متحده به عنوان مخالف صددرصدی انقلاب ایران ظهور پیدا کرد و تا آنجا که با یورش حکومت بعثی عراق هیچ گونه حمایتی از ایران نکرد و در خالل جنگ تحمیلی ایران را تحریم کرد و در نقطه مقابل به صدام تجهیزات نظامی فروخت.
بعد از آتش بس‌میان ایران و عراق در مردادماه 1367 هجری شمسی؛ روسای جمهور امریکا یکی پس از دیگری ایران را تحریم کردند و تا جایی مخالفت با ایران پیش رفت که جرج بوش پسر، ایران را محور شرارت نامید.
در زمان باراک اوباما اولین تحریم‌های سراسری مدون علیه ایران به بهانه فعالیت‌های هسته‌ای اعمال شد و بار دیگر دشمنی آنها با ایران نمایان گردید. حال آنکه ایران به فرموده رهبری معظم انقلاب داشتن سلاح هسته‌ای را حرام اعلام نمود.
پس از کش و قوس‌های فراوان بلاخره توافق برجام میان ایران و کشور‌های اصلی عضو شورای امنیت سازمان ملل به علاوه اتحادیه اروپا تنظیم گردید و طرفین آن را در سال 1394 هجری شمسی امضا نمودند که پیرو آن ایران فعالیت‌های هسته‌ای خود را کاهش داد و متعهد گردید که به سمت غنی‌سازی بیشتر از مقدار ذکر شده در توافق نامه نمی‌رود. از آن طرف امریکا تمامی تحریم‌های اعمال شده علیه ایران را لغو نمود و فروش نفت ایران آزاد شد.
بازگشت تحریم
طعم شیرین برجام برای ایران خیلی دوام نیاورد و با روی کار آمدن دونالد ترامپ در آذر ماه 1395 زمزمه خروج امریکا از این معاهده بر سر زبان مقامات امریکا افتاد. تا جایی که ترامپ رسما در اردیبهشت ماه 1397 از این توافق خارج گردید و تمامی تحریم‌ها علیه ایران را بازگرداند.
حال با روی کار آمدن فردی تند و افراطی در کاخ سفید و بازگشت تحریم ها؛ ایران به دلیل کاهش چشم‌گیر فروش نفت دچار مشکلات اقتصادی عدید‌ه‌ای گردید. تورم و بالا رفتن قیمت کالاهای اساسی در ایران رکورد می‌زد. ارزش پول ملی در پایین‌ترین میزان خود قرار گرفت و بازار عرصه جولان ارز‌های خارجی به خصوص دلار گردید.
در حال حاضر با بالا رفتن سطح تنش میان دو کشور جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا، احتمال برخورد نظامی بالا رفته است. تا جایی که در جدیدترین اتفاق یک فروند پهباد پیشرفته جاسوسی امریکا به دلیل نقض مرز‌های هوایی ایران بدون هیچ مماشاتی مورد اصابت پدافند قرار گرفته و منهدم می‌گردد. به نظر می‌آید که امریکا برای تقابل با ایران دیگر نمی‌تواند به شرکای خود بسنده کند و از طریق کشور‌های دیگر به ایران فشار بیاورد) مانند زمان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران که به نوعی جنگ نیابتی امریکا علیه ایران بود و ورود مستقیم خود علیه ایران به معنای بالا بودن اقتدار ایران است که ضرورت حضور مستقیم خود امریکا را در این تقابل طلبیده است.
مقامات امریکا در پاسخ حمله به پهباد خود در جلسه‌ای محرمانه تصمیم به حمله به چند سایت نظامی ایران را می‌گیرند، ولی در زمان حمله این کار با مخالفت رئیس‌جمهور امریکا متوقف می‌گردد. حال این سوال مطرح است که علت پشیمانی ترامپ چیست؟ آیا به قول خودش به دلیل بالا بودن کشته شدن نفرات در این حمله از این تصمیم منصرف می‌شود؟! ولی با نگاهی به سابقه لشکرکشی‌های امریکا در نقاط مختلف دنیا و کشته شدن هزاران نفر؛ این پاسخ رئیس‌جمهور ایاالت متحده غیرمنطقی به نظر می‌رسد.
ظاهرا ترس کشور‌های منطقه‌ای مخالف ایران از این کار و به دنبال آن پاسخ محکم‌تر ایران و حمله به مراکز و ادوات نظامی امریکا در منطقه و توانایی بالای ایران در این کار، موجب شده است که ترامپ از تصمیم خود منصرف شود.
ترامپ و سیاستمداران امریکایی با عقب‌نشینی از پاسخ به ایران به دلیل حمله به پهباد خود، به نوعی این پیغام را به دنیا مخابره کردند که رویارویی با ایران به سادگی ممکن نیست و شاید محال هم باشد و این خود اقتدار جمهوری اسلامی ایران در منطقه و دنیا را بیشتر از گذشته خواهد کرد.
ایران با هدف قراردادن پهباد پیشرفته جاسوسی امریکا این پیغام را به دنیا داد که اولا در دفاع از سرزمین خود هیچ تردیدی نمی‌کند، دوما امنیت منطقه در گرو امنیت ایران است و هرگونه تنش با این کشور، منطقه حساس خاورمیانه و خلیج فارس را وارد بن‌بستی جهانی خواهد کرد.
پس شاید بتوان این طور نتیجه گرفت که مجموعه اقدامات دولت دونالد ترامپ به اقتدار و ثبات ایران اضافه خواهد کرد و این کشور را به عنوان ابرقدرتی جدید در دنیا مطرح خواهد نمود و پرونده نظامی‌گری علیه ایران برای همیشه بسته خواهد شد و در آیند‌ه‌ای نزدیک شاهد مذاکره مستقیم بدون هیچ پیش شرط امریکا با ایران باشیم که قبل از آن تحریم‌ها علیه ایران معلق شده است که این خود ضرورت دیپلماسی فعال ما را می‌طلبد.
کارشناس ارشد جغرافیای سیاسی*
