انتقاد شدید به نحوه اعلام شاخص آلاینده «ازن»

در این روز‌های گرم تابستانی، بحث‌های مربوط به آلاینده «ازن» داغ است. ازن یک آلاینده ثانویه است که بر اثر واکنش‌های شیمیایی بین اکسید‌های ازت (NOx)، مواد آلی فرار (VOC) و تابش خورشید تولید و منتشر می‌شود. نکته مهم در این واکنش شیمیایی، آن است که هر چه شدت نورخورشید بیشتر باشد با وجود ثابت ماندن میزان بقیه ترکیبات، آلاینده ازن بیشتری تولید می‌شود و به‌همین دلیل است که میزان تشکیل این آلاینده و غلظت آن در شهر‌های ایران در تابستان بیشتر از سایر فصول است.

به گزارش ایسنا، بر اساس اندازه‌گیری‌های انجام‌شده در شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، از ابتدای سال ۹۸ تاکنون، پایتخت ۲۵ روز ناسالم برای گروه‌های حساس و یک روز ناسالم برای همه گروه‌ها را تجربه کرده است که در همه این ۲۵ روز، شاخص غلظت ازن بالاتر از حد استاندارد بوده است. هشت روز از این ۲۵ روز شاخص ذرات معلق کمتر از دو نیم میکرون هم بالای حد استاندارد بوده است، اما نکته جالب آن است که در همین هشت روز هم ازن از لحاظ مقداری بیشتر از ذرات معلق بوده است.

در مورد اهمیت آلاینده ازن محمودرضا مؤمنی - کارشناس حوزه آلودگی هوا - که پیش از این، نسبت به اثرات مخرب آلاینده ازن برای سلامتی انسان هشدار داده بود و تأکید کرده بود که ایجاد تنگی نفس و خس‌خس سینه، سرفه و خارش‌گلو، تشدید بیماری‌های ریه مانند آسم، آمفیزم و برونشیت مزمن، افزایش تعداد حملات آسم، حساس‌تر شدن ریه به عفونت، ایجاد بیماری مزمن انسداد ریوی (COPD) از اثرات مخرب این آلاینده است، در گفت‌وگوی با ایسنا، از نحوه اعلام شاخص غلظت آلاینده ازن انتقاد کرد.

وی با بیان این نکته که در تهران شاخص کیفیت هوا به‌طور رسمی در ساعت ۱۱ صبح اعلام و همین کار سبب می‌شود که واقعیت آلاینده ازن پنهان بماند، تصریح کرد: تولید ازن به‌شدت به نور خورشید بستگی دارد بنابراین معمولاً کمترین غلظت ازن در شب‌ها، اوایل صبح و اواخر غروب و بیشترین غلظت آن در ظهر است. به‌طوری که معمولا بیشترین مقدار غلظت ازن در حدود ساعت ۱۴ رخ می‌دهد و اگر به داده‌های اندازه‌گیری‌شده ازن توجه شود همیشه از ساعت ۱۲ تا ۱۶ بیشترین غلظت ازن اتفاق افتاده است. در نتیجه اعلام شاخص کیفیت هوا و ازن در ساعت ۱۱ صبح واقعیت ازن را بیان نمی‌کند.

این متخصص مدل‌سازی عددی آلودگی هوا با تأکید بر اینکه برای در نظر گرفتن آلاینده ازن باید شاخص کیفیت هوا از ساعت ۱۵ به بعد اعلام و اطلاع‌رسانی رسمی شود، گفت: از آنجایی‌که ساعت ۱۱ صبح به عنوان زمان اعلام شاخص کیفیت هوا انتخاب شده است، در بسیاری از مواقع شاخص میانگین کیفیت هوای تهران حاکی از برقراری هوای سالم در تهران است، درحالی‌که حداقل در فصل تابستان باید شاخص کیفیت هوا در ساعت ۱۵ یا ۱۶ هم اعلام شود.

مؤمنی ادامه داد: غلظت آلاینده ازن باید به‌صورت سه ساعته اعلام شود، درحالی‌که در ایران و به‌طور خاص در تهران شاخص ازن به‌صورت هشت ساعته اعلام می‌شود. جدا از این مباحث باید دقت کنیم که ازن یک آلاینده واکنش‌پذیر است و همان دو، سه ساعت بعدازظهر که غلظت آن بالا می‌رود، برای صدمه زدن به انسان کافی است و همین فصل تابستان هم کفایت می‌کند که عوارض زیادی بر سلامت شهروندان داشته باشد و میزان مرگ‌ومیر زودرس را افزایش دهد بنابراین حتما باید این آلاینده را جدی بگیریم.

وی در پایان با اشاره به ضرورت شناسایی دقیق منشأ‌های تولید آلاینده ازن در تهران و سایر کلانشهر‌های ایران گفت: برای مدیریت ازن باید مشخص شود که آیا ازن تشکیل‌شده به‌صورت «مواد آلی فرار محدودشده» (VOC-Limited) است یا به‌صورت «اکسید‌های ازت محدودشده» (NOx-Limited) و یا هیچ‌کدام. این نکته حیاتی در کنترل و کاهش آلاینده ازن است تا بتوانیم کاهش قابل توجهی در غلظت آلاینده ازن داشته باشیم. همچنین نیاز است میزان مرگ‌ومیر‌های زودرس ناشی از آلاینده ازن مشخص شود تا انجام آنالیز هزینه‌-فایده میزان خسارات تحمیل شده ناشی از این آلاینده بر سلامت انسان مشخص شود.

اهمیت عوارض ناشی از آلاینده ازن برای سلامت انسان به حدی است که چندی پیش عباس شاهسونی - رئیس گروه سلامت هوای مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت - ضمن هشدار نسبت به وجود آلاینده "ازن" در هوای برخی کلانشهر‌های کشور از جمله تهران و توصیه به مردم، بویژه بیماران تنفسی و کودکان جهت پرهیز از قرار گرفتن در فضای باز در روز‌هایی که غلظت این آلاینده بالا است، بر لزوم جدی گرفتن استفاده از کاتالیست در صنایع خودروسازی تاکید کرده بود.

وی ۱۲ تیرماه سال جاری در جریان سی و هشتمین جلسه کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا که در سازمان حفاظت محیط زیست برگزار شد، از شهرداری تهران به دلیل عدم اجرای پروژه نصب فیلتر دوده روی اتوبوس‌های در حال تردد تهران شدیدا انتقاد کرده بود.