جزئیاتی درباره سوئیفت روسی- ایرانی؛ سامانه تبادل مالی روسیه و ایران چه تاثیری بر اقتصاد کشور خواهد داشت؟

فرارو- سوئیفت روسی- ایرانی راه اندازی می‌شود. بعد از بازگشت تحریم‌های آمریکا در سال گذشته دسترسی بانک‌های ایرانی به سامانه ارتباطی بین بانکی جهانی سوئیفت قطع شده بود. روسیه و ایران قصد دارند با راه اندازی سیستمی مشابه بین دو کشور تبادلات مالی خود را تسهیل کنند. با توجه به ظرفیت اقتصادی روسیه و تلاش‌های متعدد ایران برای دسترسی به کانال‌های جهانی تبادل مالی، به نظر نمی‌رسد مکانیسم مورد نظر روسیه کمک زیادی به اقتصاد ایران کند.

به گزارش فرارو، یوری یوشاکوف، دستیار رئیس جمهور روسیه اعلام کرد ایران و روسیه در حال برنامه‌ریزی بر سر استفاده از سیستم پیام رسان مالی روسی مشابه سوئیفت و سیستم ایرانی "سپام" هستند. به گفته او هدف راه اندازی این سیستم جایگزین کردن سیستم سوئیفت و محافظت از روابط دوجانبه خود در برابر تحریم‌های دیگر کشور‌ها است.

آبان سال گذشته بود که سیستم پیام‌رسان سوئیفت تحت فشار‌های آمریکا دسترسی بانک‌های ایرانی را قطع کرد. دسترسی ایران به این سامانه بعد از تحریم‌های هسته‌ای در سال ۱۳۹۰ قطع و بعد از برجام مجددا برقرار شده بود.

هدف سوئیفت، تسریع تراکنش‌های مالی در سطح جهان است و از آن به عنوان "شریان مالی جهانی" نام برده می‌شود و حدود ۱۰ هزار بانک در سراسر جهان به این سامانه دسترسی دارند.

پس از خروج آمریکا از برجام، بازگرداندن تحریم‌ها و نهایتا قطع دسترسی ایران به سوئیفت در آبان ۹۷، اروپا و ایران سعی کردند راهی دیگر برای تسهیل تبادلات مالی انجام دهند که هیچ کدام تاکنون موفق نبوده است.

هایکو ماس، وزیر امور خارجه آلمان در مقاله پربحثی از ضرورت ایجاد سوئیفت اروپایی برای کمک به تبادلات مالی ایران خبر داد. این طرح هیچ گاه عملی نشد. اقدام بعدی ایران و اروپا توافق بر سر راه اندازی یک ساز و کار مالی بود. اینستکس که ظرفیت بسیار محدودتری از سوئیفت اروپایی داشت هم عملا نتوانسته خواسته‌های اقتصادی ایران را تامین کند.

حالا به نظر می‌رسد ایران به دنبال گسترش روابط مالی با کشور‌هایی است که رابطه بهتری با آن‌ها دارد. برخی از این کشورها به نوعی رقیب آمریکا محسوب می‌شوند. ماه گذشته وزیر امور خارجه ایران اعلام کرد: «ما در حال مذاکره در مورد ایجاد توافقنامه‌های مالی با ترکیه، روسیه، چین، آذربایجان، هند و سایر کشور‌ها هستیم. با برخی از آنها، توافق نامه حاصل شده و با برخی دیگر نیز توافقنامه بصورت تقریبی حاصل شده است.»

روز جمعه یوشاکوف در مورد مکانیسم جدید مالی بین ایران و روسیه گفت: «به منظور مراقبت از تجارت دوجانبه و روابط اقتصادی، در حال ارزیابی اقدامات لازم نظیر استفاده از ارز‌های ملی و اتصال سیستم پیام‌رسان مالی روسیه و ایران به یکدیگر هستیم.» در حال حاضر بین ۲۵ تا ۳۰ درصد تجارت بین ایران و روسیه بر اساس پول‌های ملی دو کشور انجام می‌شود.

اما برقراری این سامانه تا چه حد می‌تواند مشکلات اقتصادی موجود در کشور را برطرف کند؟ بر اساس آمار گمرک روسیه، در هفت ماهه نخست سال جاری، ایران و روسیه با یکدیگر ۱.۳۳ میلیارد دلار مراوده تجاری داشته اند. سهم صادرات ایران به روسیه ۳۳۳ میلیون دلار بوده است؛ یعنی حدود ۲ درصد خط اعتباری که در طرح فرانسه برای مذاکرات با ایران مطرح شده است.

 

دکتر محمود شوری، کارشناس مسائل روسیه، استاد دانشگاه و پژوهشگر مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام معتقد است هرچند ظرفیت‌های اقتصادی روسیه برای تامین منافع ایران محدود است، اما اینگونه اقدامات آغاز تلاش‌ها برای مقابله با انحصار آمریکاست.

این کارشناس مسائل روسیه در مورد توانایی روسیه برای رفع مشکلات اقتصادی ایران به فرارو گفت: به هر حال ظرفیت‌های اقتصادی روسیه محدود است؛ به ویژه در ارتباط با ایران. نمی‌توان از روسیه به ویژه در حوزه‌های مالی انتظار زیادی داشت. آنچه که به نظر می‌آید این است که طرفین باید شرایط را طوری فراهم کنند که دست کم، همکاری‌های اقتصادی ایران و روسیه در نتیجه این فشار‌ها و تحریم‌ها آسیب جدی نبیند و امکانی را فراهم کنند که بتوانند مبادلات اقتصادی خود را همچنان داشته باشند.

 

این استاد دانشگاه در مورد سازوکار مکانیسم مطرح شده بین ایران و روسیه گفت: مکانیسم بیشتر مکانیسمی است که تمرکزش بیشتر بر تدوام و گسترش همکاری‌های اقتصادی ایران و روسیه است، نه اینکه بتواند حوزه‌های گسترده تری را در بر بگیرد. به نظر می‌رسد حتی در همین موضوع محدود هم موانعی وجود دارد، ولی اگر ایران و روسیه بتوانند توافقی داشته باشند می‌تواند تبادلات اقتصادی ما را با جهان بیرونی تداوم بخشد.

 

این کارشناس مسائل روسیه در مورد هدف روسیه از برقرای این مکانیسم سازوکار مالی گفت: برای روسیه حائز اهمیت است که بتواند برجام را حفظ کند و نگذارد فشار‌های اقتصادی که آمریکایی‌ها به ایران وارد می‌کنند باعث شود موضوع برجام «کان لن یکن» شود.

شوری افزود: از طرف دیگر روسیه به دنبال این است که اجازه ندهد ایران، تحت فشار‌هایی که آمریکایی‌ها وارد می‌کنند دچار مشکلات جدی شود و به فروپاشی اقتصادی منجر شود. به همین دلیل برای روسیه خیلی مهم است که ایران بتواند از این دوران سخت عبور کند و فشار‌های اقتصادی را بتواند تا حدی که اقتصاد ایران دچار مشکل اساسی نشود احیا کند.

این استاد دانشگاه در مورد تاثیر رقابت شرق با آمریکا و مقابله با هژمونی دلار بر تبادل مالی ایران و روسیه گفت: بحث جایگزینی ارز‌های ملی با دلار در روابط ایران و روسیه، روسیه و چین و حتی کشور‌های مجموعه بریکس، مدت هاست مطرح بوده و شاید اقداماتی هم صورت گرفته باشد. اما امکان موفقت آمیز بودن چنین امری دست کم در در حال حاضر خیلی محدود است.

شوری گفت: ایران و روسیه در برخی زمینه‌ها می‌توانند دلار را از مبادلات دو جانبه خود حذف کنند، ولی واقعیت این است که تا زمانی که ما بتوانیم دلار را از مبادلات مالی حذف کنیم خیلی راه مانده است. به هر حال این‌ها تلاش‌های اولیه‌ای است که در حال انجام است و حتما در آینده ابزار‌های جدی تری برای این مساله ایجاد می‌شود.

او افزود: معتقدم خود این فشار‌های آمریکا عملا به بنیان دلار ضربه می‌زند و باعث می‌شود کشور‌های دیگر به دنبال گریزگاه یا راه حلی برای خروج از بن بست‌های موجود باشند. چون خود روسیه هم با تحریم‌ها و با این مشکلات تبادل مالی مواجه است. به هرحال این مساله خود روس‌ها هم هست که بتوانند گریزگاهی پیدا کنند تا این ابزار فشار را از آمریکا سلب کنند. چون عملا دلار الان برای آمریکا مثل یک چماق عمل می‌کند و آمریکایی‌ها در  تبادلات سیاسی خود از آن سوء استفاده می‌کنند.

این کارشناس مسائل روسیه ادامه داد: به نظرم این مساله هم مساله روسیه است و هم چین و کشور‌های دیگری که سعی می‌کنند سیاست خارجی مستقل را دنبال بکنند. اگرچه این زمینه‌ها فعلا محدود است، اما در آینده حتما شرایط بیشتری فراهم می‌شود که ارز‌های ملی جایگزین در مبادلات کشور‌ها جایگزین شود.