تکرر ادرار: علل، علائم و راه های تشخصی و درمان

 

فرارو- تکرر ادرار مشکل شایعی است که تقریبا افراد زیادی از این مسئله رنج می‌برند. در اکثر مواقع علت تکرر ادرار وجود یک مشکل جزئی است که با درمان مناسب فرد بهبود پیدا می‌کند. اما برخی مواقع نیز تکرر ادرار حاکی از وجود یک مشکل پنهان است که تشخیص به موقع آن می‌تواند روند درمان را موثر‌تر و از بروز مشکلات بیشتر پیشگیری کند.

در صورتی که یک فرد روزانه بیشتر از ۳ لیتر ادرار کند، این مشکل به عنوان تکرر ادرار شناخته می‌شود.

ادرار روشی برای خلاصی بدن از شر مایعات زائد است. ادرار حاوی آب، اسید اوریک، اوره و مواد سمی و زائدی است که از بدن استخراج شده اند. کلیه‌ها نقش اساسی در این فرایند دارند.

ادرار انقدر در مثانه جمع می‌شود تا مثانه پر شود و نیاز دفع آن در فرد ایجاد شود. در این مرحله است که ادرار از بدن خارج می‌شود.

تکرر ادرار با مسئله ناتوانی در کنترل ادرار تفاوت دارد. تکرر ادرار بدین معنی است که بیشتر از شرایط معمول به دستشویی بروید. مشکل ناتوانی در کنترل ادرار ممکن است با تکرر ادرار همراه باشد، اما این دو مشکل با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند.

بیشتر افراد در طول ۲۴ ساعت، بین ۶ تا ۷ بار مثانه خود را تخلیه می‌کنند.

تکرر ادرار را می‌توان نیاز به تخلیه مثانه بیش از ۷ بار در طول ۲۴ ساعت با خوردن حدود ۲ لیتر در آب تعریف کرد.

با این وجود، این مشکل در هر فردی متفاوت است و اکثر افراد تنها زمانی به پزشک مراجعه می‌کنند که مشکل تکرر ادرارشان به قدری شدت گرفته است که آسایش را از آن‌ها سلب نموده است. البته بهتر است به یاد داشته باشید، کودکان مثانه کوچک تری دارند و از همین رو این مسئله طبیعی است که زیاد ادرار کنند.

 

دفع ادرار یک فرآیند پیچیده است و سیستم‌های گوناگونی از بدن در آن شرکت دارند. وقوع زنجیره‌ای از تغییرات می‌تواند دستگاه ادراری را فعال‌تر کند.

از دلایل متعدد تکرر ادرار می‌توان به بارز‌ترین آن‌ها اشاره کرد که مرتبط با سبک زندگی است، نوشیدن زیاد مایعات، به ویژه مایعات حاوی کافئین یا الکل. این امر در شب‌ها می‌تواند با بالا بردن دفعات دفع ادرار، چرخه خواب را مختل کند. از طرفی تکرر ادرار ممکن است شکل عادت نیز به خود بگیرد.

با این وجود، این مشکل احتمال دارد نشانه بروز مشکلاتی در کلیه ها، حالب، مثانه، یا دیگر شرایط پزشکی از جمله دیابت، بارداری یا اختلال در غدد پروستات باشد.

سایر دلایل یا عوامل مرتبط که منجر به بروز مشکل تکرر ادرار می‌شوند عبارتند از:

• اضطراب

• مصرف دارو‌های ادرار آور، از جمله کلروتیازید

• مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌های ادرار آور مانند نوشیدنی‌های حاوی الکل و کافئین

• سکته مغزی و دیگر مشکلات مرتبط با مغز یا سیستم عصبی

• عفونت مجرای ادرار

• وجود تومور یا توده در لگن خاصره

• سیستیت بینابینی، که نوعی التهاب دیواره مثانه است

• سندرم مثانه بیش فعال، که موجب بروز انقباض‌های غیر ارادی در مثانه می‌شود، مشکلی که یک میل ناگهانی به تخلیه فوری مثانه را در فرد به وجود می‌آورد

• سرطان مثانه

• سنگ کلیه یا مثانه

• ناتوانی در کنترل ادرار

• تنگی مجرای ادرار

• تابش اشعه ایکس به لگن خاصره، از جمله طی روند درمان سرطان

• دیورتیکولوز روده بزرگ، که در اثر آن کیسه‌های برآمده کوچکی از دیواره روده‌ی بزرگ بیرون می‌زند

• بیماری‌ها و عفونت‌های مقاربتی از جمله کلامیدیا

 

یکی از علائم مشخص تکرر ادرار، تخلیه مکرر و پیوسته مثانه است. در صورتی که نشانه‌های دیگری هم وجود داشته باشد، ممکن است به احتمال جدی‌تر مشکل دیگری وجود داشته باشد.

به عنوان نمونه، نوکتریا، یا همان تکرر ادرار در شب، نیاز به تخلیه مثانه در شب، در طول چرخه‌های خواب اطلاق می‌شود. این مسئله می‌تواند نشانه‌ای از ابتلا به بیماری دیابت باشد.

سایر علائم و نشانه‌های احتمالی که باید نسبت به آن‌ها حساس باشید عبارتند از:

• احساس درد یا ناراحتی در هنگام ادرار

• خونی یا ابری (کدر) بودن ادرار، و یا غیر طبیعی بودن رنگ آن

• دشواری در دفع ادرار با وجود ضرورت آن

• ترشح از مهبل یا آلت تناسلی مردان

• تب یا لرز کردن

• حالت تهوع یا استفراغ

• کمر درد یا پهلو درد

در صورتی که سایر علائم متفاوتی نیز وجود دارد، یا مشکل تکرر ادرار در زندگیزندگی روزمره فرد را اختلال ایجاد کرده باشد، بهتر است فرد فورا به پزشک مراجعه کند.

برای مثال، تکرر ادرار می‌تواند نشانه‌ی عفونت کلیوی باشد. این مشکل اگر درمان نشود، می‌تواند آسیب دائمی به کلیه‌ها وارد کند. به علاوه، باکتری عامل این عفونت می‌تواند وارد جریان خون شود و دیگر قسمت‌های بدن را هم عفونی کند.

این مشکل حتی ممکن است جان فرد را به خطر بیندازد و از همین رو حتما باید به آن توجه شود.

 

 

پزشک به منظور تشخیص علت مشکل، باید سابقه پزشکی بیمار را مورد بررسی قرار دهد، و در مورد دفعات ادرار و سایر علائم سوالاتی را مطرح می‌کند.

پزشک ممکن است در این مورد مشکل سوالاتی که شامل موارد زیر می‌شود بپرسد:

• الگوی تکرر ادرار، برای نمونه، زمان شروع مشکل، تغییراتی که از آن زمان اتفاق افتاده و اینکه این مسئله چه زمانی از روز رخ می‌دهد

• دارو‌هایی که در حال حاضر فرد از آن‌ها استفاده می‌کند

• مقدار مایعی که فرد مصرف می‌کند

• بروز هر گونه تغییر در رنگ و بوی ادرار و تداوم جریان آن

• مقدار کافئین و الکلی که فرد مصرف می‌کند و اینکه آیا به تازگی تغییری در مقدار این مصرف رخ داده

ممکن است پزشک انجام آزمایش‌هایی را برای بیمار تجویز کند:

• آزمایش آنالیز ادرار برای شناسایی هر گونه علائم غیر طبیعی در آن

• انجام سونوگرافی، برای گرفتن عکس از کلیه‌ها

• گرفتن عکس ایکس ری یا سی تی اسکن از شکم یا لگن خاصره

• تست‌های عصب شناختی برای تشخیص هر گونه اختلال عصبی

• آزمایشات مرتبط با بیماری‌های مقاربتی

همچنین، پزشک ممکن است بیمار (زن یا مرد) را به متخصص اورولوژی، یا بیمار زن را به متخصص زنان ارجاع دهد.

از آزمایش‌های یورودینامیک به منظور ارزیابی وعملکرد مثانه در ذخیره و دفع ادرار و عملکرد مجرای ادرار استفاده می‌شود.

این آزمایش‌ها شامل یک بخش ساده می‌شوند که به شکل مشاهده‌ای انجام می‌گیرد و موارد زیر را در بر دارد:

• ثبت مدت زمانی که به طول می‌انجامد تا یک جریان ادراری تشکیل شود

• توجه به مقدار ادرار تولید شده

• بررسی توانایی توقف ادرار هنگام تخلیه مثانه

به منظور ارزیابی دقیق تر، پزشک ممکن بهره وری از موارد زیر را توصیه نماید:

• ابزار‌های تصویر برداری پزشکی برای مشاهده پر و خالی شدن مثانه

• مانیتور‌های پزشکی برای اندازه گیری فشار درون مثانه

• سنسور‌ها به منظور ثبت فعالیت‌های عضلانی و عصبی

همچنین این امکان وجود دارد بیمار قبل از انجام آزمایش، مقدار مایعات مصرفی خود را تغییر دهد یا مصرف برخی از دارو‌ها را متوقف کند. علاوه بر این ممکن است لازم باشد که فرد با مثانه پر به مرکز پزشکی مراجعه کند.

درمان
نحوه درمان به علتی که سبب مشکل تکرر ادرار شده بستگی دارد.

 

در صورتی که تشخیص پزشک ابتلا به دیابت باشد، روش درمان فرد مطمئنا وابسته به تحت کنترل در آوردن قند خون بالای او خواهد بود.

در صورتی که مشکل اصلی، عفونت باکتریایی کلیه باشد، نحوه درمان عموما با یک دوره مصرف آنتی بیوتیک و مسکن انجام می‌شود.

اگر علت اصلی، پر کاری مثانه (مثانه بیش فعال) بوده باشد، ممکن است برای درمان، از دارو‌هایی معروف به آنتی کولینرژیک استفاده شود. این دارو‌ها از بروز انقباض‌های غیر ارادی و غیر طبیعی ماهیچه‌های دیواره مثانه جلوگیری می‌کند.

دارو در صورت نیاز و با توجه به تشخیص پزشک، برای بیمار تجویز خواهد شد و دوره دارو درمانی زیر نظارت پزشک انجام می‌گیرد.

یک شیوه درمانی دیگر نیز تمرین تکنیک‌های رفتاری است که می‌تواند کارساز باشد.

تمرینات و ورزش‌های مربوط به مثانه
در صورتی که مشکل اصلی تکرر ادرار است و مشکل پنهان و جدی وجود نداشته باشد، روش‌های درمانی آن شامل موارد زیر می‌شود:

• تمرینات کیگل (Kegel): تمرینات منظم روزانه که اغلب در دوران بارداری انجام می‌شود و می‌تواند ماهیچه‌های لگن خاصره و مجرای ادرار را تقویت و به مثانه کمک کند. به منظور اینکه بهترین نتیجه را بگیرید، تمرینات کگل را ۳ بار در روز و هر سِت را ۱۰ تا ۲۰ بار، به مدت دست کم ۴ تا ۸ هفته انجام دهید.

• بیوفیدبک (Biofeedback): بیوفیدبک تراپی که در کنار تمرینات کگل انجام می‌شود، بیمار را قادر می‌سازد آگاهی بیشتری از نحوه عملکرد بدن خود به دست آورد. این آگاهی بیشتر می‌تواند به بیمار کمک کند ماهیچه‌های لگن خاصره خود را بهتر کنترل نماید.

• تمرین دادن مثانه: در این روش شامل افزایش توانایی مثانه در نگهداری ادرار به مدت زمان بیشتر می‌شود.. این تمرین عموما ۲ تا ۳ ماه به طول می‌انجامد.

• بررسی مقدار مایع مصرفی: این کار می‌تواند مشخص سازد که علت اصلی تکرر ادرار فرد، مصرف زیاد مایعات در مواقع مشخصی است یا خیر.

 

یک رژیم غذایی متعادل و سبک زندگی پر تحرک ممکن است در تعدیل میزان ادرار خروجی موثر باشد.

این مسئله می‌تواند به معنای محدود کردن مصرف کافئین و الکل و کنار گذاشتن مواد غذایی ناسالمی باشد که می‌توانند مثانه را تحریک یا مانند یک ماده ادرار آور عمل کنند، نظیر شکلات، مواد غذایی تند و شیرین کننده‌های مصنوعی.

مصرف مواد غذایی‌ای که فیبر بالایی دارند هم می‌تواند به کاهش یبوست کمک کند. این کار ممکن است به طور غیر مستقیم نحوه جریان پیدا کردن ادرار از میان مجرای ادرار را بهبود ببخشد، زیرا از بروز یبوست در ناحیه رکتوم (قسمت انتهایی روده بزرگ که به مقعد وصل می‌شود) می‌تواند به مثانه، مجرای ادرار، یا هر دو، فشار وارد کند.

منبع: medicalnewstoday