فرق دیکتاتور با دیکتاتور!

فرارو- دومین انتخابات آزاد ریاست جمهوری تونس در ۱۵ سپتامبر جاری برگزار شد. فارغ از نتایج این انتخابات، که بسیاری از ناظران را شگفت زده کرد، همزمانی آن با مرگ زین العابدین بن علی، دیکتاتور سابق تونس، قابل توجه بود.

به گزارش فرارو، قرار بود انتخابات ریاست‌جمهوری تونس در ۱۷ و ۲۴ نوامبر آینده برگزار شود. اما مرگ باجی قاید السبسی، رئیس‌جمهور فقید تونس، در ۲۵ ژوئیه گذشته موجب شد که انتخابات زودتر از موعد مقرر برگزار شود. انتخابات با حضور ۲۶ کاندیدا برگزار شد، ولی هیچ کدام از کاندیدا‌ها نتوانست اکثریت آرا را بدست آورد. در نتیجه، با حذف ۲۴ کاندیدا، انتخابات به دور دوم کشیده شد.

انتخاباتی که همه را شگفت‌زده کرد
نتایج دور اول انتخابات، بسیاری از ناظران در داخل و خارج از تونس را شگفت‌زده کرد. چرا که برای اولین بار، فردی اکثریت نسبی آرا را بدست آورد که اولا، مستقل است و به هیچ حزبی وابستگی ندارد. ثانیا، ثروت مادی ندارد و به عنوان «روشنفکر فقیر» شناخته می‌شود که در دانشگاه تدریس می‌کند و حدودا ۷۰۰ دلار آمریکایی در ماه حقوق می‌گیرد. این کاندیدای شگفتی‌ساز، قیس سعید نام دارد که حقوقدان است و بیشترین تعداد آرا (۱۸.۴ درصد) را بدست آورد. کاندیدای دوم، نبیل القروی، بازرگان متمولی است از درون زندن در رقابت‌های انتخاباتی شرکت کرد و ۱۵.۴ درصد آرا را از آن خود کرد. القروی، ۱۰ روز قبل از برگزاری انتخابات، به اتهام پولشویی و فرار مالیاتی بازداشت شد.

سعید و القروی، بزودی در دور دوم انتخابات شرکت می‌کنند تا یکی از آنان در نهایت به کاخ ریاست جمهوری کارتاژ برسد. در این میان، شانس پیروزی سعید از رقیبش بیشتر است. چرا که بسیاری از جوانان و زنان، به طور داوطلبانه، برای او تبلیغ کردند. وی به همراه القروی، توانست ۲۴ کاندیدای متنفذ، از جمله نخست وزیر فعلی و نخست وزیر سابق، وزیر دفاع، رئیس‌جمهور سابق و رئیس پارلمان، را از گردونه رقابت‌ها خارج کند. افزون بر این، بسیاری از رقبای قبلی سعید، از او در برابر القروی، حمایت کردند. بنابراین، احتمالا در دور دوم انتخابات، رأی رقبای سابق سعید، همگی به سبد رأی او سرازیر خواهد شد.

 

مسیر متفاوت تونس
مقارن با دومین انتخابات آزاد تونس، دو اتفاق رخ داد که بار دیگر به همه یادآوری کرد که این کشور سرنوشت متفاوتی نسبت به دیگر کشور‌های خاورمیانه و شمال آفریقا پیدا کرده است. اتفاق اول، درگذشت زین العابدین بن علی در تبعید و اتفاق دوم، طنین انداز شدن دوباره شعار قدیمی «الشعب یرید اسقاط النظام» (ملت، براندازی نظام را می‌خواهد)، در مصر است.

بن علی، پس از کناره گیری از قدرت در ژانویه ۲۰۱۱، در تبعیدی خودخواسته، عازم عربستان شد و هرگز به کشورش بازنگشت. پنج شنبه گذشته، در حالی که تونسی‌ها درگیر جدال‌های انتخاباتی بودند، در جده عربستان در ۸۳ سالگی درگذشت. کریم الغربی، داماد بن علی، در شبکه‌های اجتماعی اعلام کرد که عصر شنبه گذشته، بن علی پس از نماز عصر در مدینه منوره تشییع شد و در قبرستان بقیع، «در جوار» پیامبر اسلام (ص) به خاک سپرده شد.

 

---

تشییع جنازه آبرومندانه بن علی و خاکسپاری او در قبرستان بقیع، از این جهت حائز اهمیت است که همتایان عرب او، پس از برکناری، به سرنوشت هولناکی دچار شدند. به برخی از آنان، مانند قذافی حتی پس از مرگ به جنازه‌اش بی‌احترامی شد، برخی دیگر مانند حسنی مبارک و عمر البشیر به زندان افکنده شدند. تفاوت سرنوشت بن علی با دیگر رهبران معزول عرب، مانند تفاوت سرنوشت تونس با دیگر کشور‌های عربی است که شاهد انقلاب بودند. تونس پس از بن علی، با کمترین هزینه، به ساحل دمکراسی رسید و این روز‌ها دومین انتخابات آزاد ریاست جمهوری آن برگزار می‌شود. اما بسیاری از کشور‌های عربی که در سال‌های اخیر انقلاباتی را پشت سر گذاشتند، هنوز هم از بی‌ثباتی سیاسی رنج می‌برند. بهترین نمونه، مصر است که این روزها، بار دیگر جوانان آن شعار براندازی سر می‌دهند.

شاید موفقیت‌های امروز تونس، ریشه در نوع حکمرانی بن علی داشته است. در واقع، اگر کشور را یک خودرو و حاکم را مالک آن فرض کنیم، وضعیت خوب یا بد خودرو پس از فروش، به نوع رفتار مالک با آن بستگی دارد. اگر مالک، در تعمیر و نگهداری آن کوشا بوده است، خودرو حتی پس از انتقال به فرد دیگر، وضعیت خوبی خواهد داشت. اما اگر مالک، نسبت به خودرو، بی‌توجه بوده باشد، حتی اگر مالک بعدی، هوای آن خودرو را داشته باشد، خودرو وضعیت ایده آلی نخواهد داشت. اینکه لیبی پس از سرهنگ قذافی، چند پاره شد و هیچگاه به دمکراسی نرسید، بخش زیادی را باید تقصیر قذافی دانست. هر چند که در موفقیت یا شکست هر انقلابی، عوامل داخلی و خارجی زیادی نقش دارند. از این منظر، ضرر دیکتاتوری بن علی در مقایسه با دیکتاتوری کسانی مانند قذافی، به مراتب کمتر بوده است.