در سال های گذشته فروش کالای دست دوم به بخشی از منبع درآمدی خانوارهای ایرانی تبدیل شده است. براساس یافته های بانک مرکزی در 10 سال گذشته، میزان درآمد سالانه خانوارهای شهری از محل فروش کالاهای دست دوم افزایش داشته و از 360 هزار تومان در سال 86 به یک میلیون تومان در سال 95 رسیده است. علت رشد این مبلغ درکاهش درآمد مردم و افزایش تورم نهفته است. آمارها نشان می دهد قدرت خرید مردم در یکسال گذشته حدود 50 درصد کاهش پیدا کرده و قیمت کالاهای مختلف هم رشد حداقل دو برابری نسبت به سال 97 داشته است به همین خاطر خرید کالای دست دوم به دلیل قیمت پایین تر و سازگاری بیشتر با قدرت خرید مردم، بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است.
در سال های نه چندان دور، سمساری ها محلی برای خرید کالای دست دوم بودند. اقشار مختلف به آنها مراجعه می کردند و اجناس مورد نیاز خود را پس از چرخی در بازار می خریدند اما حالا با گسترش فضای مجازی و ظهور سایت های خرید و فروش آنلاین، ذائقه مردم نیز تغییر کرده است. آنها ترجیح می دهند با چند کلیک، جنس مورد نیاز خود را از این سایت ها خریداری کنند به همین دلیل بازار سمساری ها با کاهش مشتری مواجه و تعدادی از آنها تعطیل شده اند.
رحیم در خیابان مدنی تهران سمساری دارد. از پنکه های 50 سال پیش تا ضبط صوت های قدیمی و از یخچال ها و تلویزیون‌هایی که حالا شاید کارخانه هایشان هم از کار افتاده باشند، در مغازه او وجود دارد اما مشتری های این اجناس چند سالی است که به فضای مجازی کوچ کرده اند. رحیم روی صندلی مشکی نشسته و از ترس آفتاب، زیر سایه دیوار مغازه اش پنهان شده است.
می گوید: «در سال های اخیر افراد بیشتری برای خرید یا فروش کالاهای دست دوم به اینجا می آیند اما سایت های مجازی مانند دیوار باعث شده مشتری های ما کمتر شود. مردم ترجیح می دهند بیشتر از این سایت ها جنس بخرند. بازارمان کساد شده و تعدادی از سمساری ها در چند سال اخیر تعطیل شده اند.» سایت هایی مانند دیوار و شیپور که در سال های گذشته با هدف تسهیل و افزایش سرعت خرید و فروش انواع کالاها راه اندازی شده اند، رقبای اصلی سمساری ها هستند. افراد با انتشار آگهی رایگان در این سایت ها می توانند در عرض چند ثانیه، مشتری های فراوانی از گوشه و کنار ایران پیدا کنند یا اجناس مختلف با قیمت های متعدد را مقایسه و بدون واسطه اقدام به خرید کنند.
خیابان مدنی در شرق تهران یکی از پاتوق های اصلی سمساری هاست. بیشترین قشری که برای خرید به این بازار می آیند، کم درآمدها هستند اما در بین شان دانشجوها، عروس و دامادها و حتی ثروتمندان هم دیده می شوند. صابر که در ورودی سمساری اش ایستاده و تکیه داده است با بیان اینکه برخی ثروتمندان با ماشین های 700 میلیون تومانی می آیند اما برای خرید میز 150 هزار تومانی هم چانه می زنند، می گوید: «در گذشته که فضای مجازی اینقدر رشد نکرده بود، مردم برای خرید کالای دست دوم سراغ ما می آمدند اما حالا اینطور نیست. قیمت ها در سایت دیوار قابلیت تغییر بیشتری دارد اما من باید اجاره مغازه هم بدهم بنابراین نمی توانم اجناسم را خیلی ارزان بفروشم.»
صابر می گوید خودش هم در سایت‌های خرید و فروش آنلاین آگهی داده و از این طریق ماهانه مشتریانی به دست می آورد. آمارها می گوید تا پایان سال 97 بیش از 74 میلیون نفر ایرانی مشترک اینترنت بوده اند و 54 میلیون ایرانی دارای تلفن همراه هوشمند هستند؛ همین دو عدد نشان می‌دهد راه دسترسی به فضای مجازی برای گستره وسیعی از جمعیت 80 میلیون نفری ایران هموار شده است.
حذف واسطه ها و دسترسی سریع و آسان مشتری و خریدار هم یکی دیگر از اتفاقاتی است که به واسطه توسعه فضای مجازی به دست آمده. علی تعمیرکار پرینتر است و حدود یک سالی می شود که در سایت دیوار آگهی می دهد. ماهانه 5 تا 10 مشتری از این طریق به دست می آورد که سود 300 تا 500 هزار تومانی نصیبش می کند. مشتری ها دوست دارند پرینتر جلوی چشمانشان تعمیر شود چون جنس تقلبی در بازار زیاد شده و اطمینان گذشته وجود ندارد.
ادعای علی نشان می‌دهد حذف واسطه ها و روبرو شدن بدون واسطه مشتری و خریدار از طریق فضای مجازی باعث شده اطمینان از کیفیت اجناس و خدمات بیشتر شود. فضای مجازی سالهاست که به رقیبی برای کندی، پیچیدگی و دلالی در برخی معامله ها تبدیل شده است؛ امکانی که ذائقه مردم را تغییر داده است.
