فرارو- اعتراضات عراق هنوز ادامه دارد. روز جمعه، بغداد شاهد بزرگترین تظاهرات عراق پس از سقوط رژیم صدام حسین بود که در آن شش تن کشته شدند. روز شنبه، معترضان به جاده بندر ام قصر در بصره یورش بردند و با نیرو‌های امنیتی درگیر شدند. حدود ۱۲۰ نفر در این درگیری مجروح شدند و فعالیت‌های بندر نیز تعطیل شد.
به گزارش فرارو، تظاهرات عراق از اوایل ماه اکتبر در اعتراض به بیکاری، فقدان خدمات عمومی و فساد سیاسی و اقتصادی شروع شد و پس از یک وقفه کوتاه به خاطر مراسم اربعین حسینی، مجددا از سر گرفته شد. عادل عبدالمهدی، نخست وزیر عراق، که موج دوم تظاهرات در ۲۵ اکتبر همزمان با نخستین سالگرد نخست وزیری او آغاز شد، برای آرام کردن معترضان، بسته‌ای از اصلاحات اقتصادی پیشنهاد کرد. اما اصلاحات عبدالمهدی نتوانست معترضان را مجاب کند. از این رو، برای استعفا اعلام آمادگی کرد.
در تظاهرات عراق دو روحانی پرنفوذ به عنوان بازیگر اصلی سپهر سیاسی عراق ظاهر شده‌اند. یکی مقتدی صدر است که به رغم مشارکت در انتخاب دولت عبدالمهدی، خواستار تغییر آن است و تلاش می‌کند خود را نماینده و سخنگوی معترضان نشان دهد. دومی، آیت الله سید علی سیستانی است که به شکل بسیار دقیق و حساب شده سعی می‌کند تحولات عراق را مدیریت کند.
بخوانید:
صدر چندبار به طور علنی خواستار برکناری عبدالمهدی شد. عبدالمهدی نیز در واکنش به این درخواست، از صدر خواست که با هادی عامری، رئیس ائتلاف انتخاباتی «الفتح» درباره سلب رأی اعتماد از دولت در پارلمان به توافق برسد. سپس صدر از عامری خواست که برای عزل عبدالمهدی همکاری کند و عامری هم به طور مبهم پاسخ مثبت داد. برخی گروه‌های سیاسی شیعی، به درخواست صدر با دیده تردید نگاه می‌کنند و لذا برای کنار زدن عبدالمهدی عجله‌ای ندارند. برخی محافل نزدیک به صدر می‌گویند او حتی با آیت الله سیستانی هم درباره تغییر عبدالمهدی صحبت کرده، اما ظاهرا آیت الله سیستانی هم برکناری نخست وزیر را راه حل مناسبی نمی‌داند.
موضع میانه مرجعیت دینی عراق
با اوج گیری تظاهرات عراق، فعالیت‌های سیاسی آیت الله سیستانی نیز بیشتر شده است. هفته گذشته، برخی گروه‌ها در تظاهرات عراق، تصاویر آیت الله سیستانی را بالا بردند. دفتر او، روز پنج شنبه، با صدور بیانیه‌ای از تمام گروه‌ها درخواست کرد که از تصاویر این مرجع تقلید در تظاهرات استفاده نکنند. دفتر آیت الله سیستانی در همین بیانیه از تظاهرات مسالمت آمیز و اصلاحات موردنظر معترضان حمایت کرد.
روز جمعه، دفتر آیت الله سیستانی بیانیه جدید و مهمتری درباره تحولات عراق صادر کرد. در این بیانیه که توسط نماینده آیت الله سیستانی در خطبه نماز جمعه کربلا قرائت شد، بر ضرورت اجتناب از خونریزی و تعرض به تظاهرات‌کنندگان تاکید شده است.
آیت الله سیستانی در این بیانیه تاکید کرد «احترام به اراده مردم عراق در تعیین نظام سیاسی و اداری کشورشان از طریق برگزاری همه‌پرسی درباره قانون اساسی و انتخابات دوره‌ای پارلمان، اصلی اساسی است که مرجعیت به آن پایبند بوده و از زمان تغییر نظام قبلی بر آن تاکید کرده است و امروز هم تأکید می‌کند که اصلاحات هرچند ضرورتی حتمی است که بار‌ها از آن سخن گفته شده، اما نحوه اصلاح و آنچه در این راستا باید در اولویت قرار گیرد نیز منوط به اراده ملت عراق با همه طیف‌های آن در همه نقاط کشور است و هیچ شخص یا مجموعه یا گروهی با هر دیدگاهی یا هر کشوری در منطقه و جهان حق مصادره اراده ملت عراق و تحمیل نظر خود به آنان را ندارد.»
آیت الله سیستانی با این بیانیه، فاصله خود را با همه گروه‌های سیاسی داخلی و خارجی حفظ کرد. برخی بر این باور هستند که منظور آیت الله سیستانی از عبارات «هیچ شخص»، مقتدی صدر، «هیچ کشوری در منطقه»، برخی کشور‌های همسایه عراق، و «کشوری در جهان» بریتانیا و آمریکا است.
مخالفت آیت الله سیستانی با نفوذ برخی کشور‌های منطقه در عراق و همچنین با سیاست‌های آمریکا در این کشور، از قبل واضح و روشن بوده است. اما مخالفت ضمنی او با مقتدی صدر حائز اهمیت است، خصوصا که صدر مصرانه دنبال براندازی دولت عبدالمهدی است و حتی طبق برخی گزارش‌های رسانه‌های عراقی، اخیرا از شیوخ عشایر سنی‌مذهب فلوجه خواسته است به تظاهرات بپیوندند.
بخوانید:
اگرچه آیت الله سیستانی معمولا ترجیح می‌دهد که از سیاست فاصله بگیرد، اما بیانیه‌های سیاسی او حداقل در عراق، به عنوان «نقشه راه» مردم و جریان‌های سیاسی تلقی می‌شود. درباره تحولات اخیر عراق، این مرجع چهار بیانیه صادر کرده و پس از هر بیانیه، همه گروه‌های سیاسی سعی می‌کنند مواضع آیت الله سیستانی را به نفع خود تفسیر کنند.
آیت الله سیستانی در بیانیه اخیر خود در واقع از مقتدی صدر خواست که به اعتراضات دامن نزند و بگذارد معترضان خواسته‌های خودشان را مطرح کنند. علاوه بر این، وی ضمن تاکید بر ضرورت اجتناب از رویارویی نیرو‌های امنیتی با معترضان، تلویحا از ادامه دولت عبدالمهدی و انجام اصلاحات مورد نظر معترضان حمایت کرد. با این حال، سناریوی تغییر مسالمت‌آمیز نظام سیاسی از طریق سازوکار‌های دمکراتیک مانند همه پرسی و انتخابات را هم جایز دانست. این روزها، برخی از جریان‌های سیاسی و حتی برخی معترضان، از نظام پارلمانی عراق انتقاد می‌کنند و خواستار تاسیس نظام ریاستی هستند.
آیت الله سیستانی نفوذ بسیار زیادی در میان مردم و دولت عراق دارد. وی مایل است که، ضمن اجتناب از درگیر شدن در کشمکش‌های حزبی و سیاسی، نقش داور و مرشد گروه‌های سیاسی و ملت را بازی کند.
