در صورت بهم خوردن نامزدی تکلیف هدایا چه می‌شود؟

 

فرارو- نامزدی یا وعده ازدواج قراردادی است که بین ۲ نفر به منظور ازدواج در آینده بسته می‌شود. به نظر می‌رسد قواعد راجع به نامزدی در قانون مدنی ایران از قانون مدنی سوییس گرفته شده است. بنابراین، نامزدی یک قرارداد است، ولی قراردادی که طرفین می‌توانند آن را فسخ کنند.

به موجب ماده ۱۰۳۵ قانون مدنی وعده ازدواج ایجاد علقه زوجیت نمی‌کند، حتی اگر تمام یا قسمتی از مهریه که بین طرفین برای موقع ازدواج مقرر گردیده پرداخته شده باشد؛ بنابراین هر یک از زن و مرد مادام که عقد نکاح جاری نشده باشد می‌تواند از وصلت امتناع کند و طرف دیگر نمی‌تواند به هیچ وجه او را مجبور به ازدواج کرده و یا به خاطر امتناع از وصلت مطالبه خسارتی نماید.

از آنجایی که عقد نکاح قراردادی مهم است قانون گذار به زن و مرد امکان داده است که تا آخرین لحظه قبل از وقوع عقد، از تصمیم خود بازگردند و وعده ازدواج را بر هم زنند؛ بنابراین هیچ یک از طرفین نمی‌تواند در دوران نامزدی از طریق قضایی طرف دیگر را مجبور به ازدواج نماید و صرف خودداری از ازدواج مجوز مطالبه خسارت نیست. البته اگر یکی از نامزد‌ها در بر هم خوردن نامزدی مقصر باشد دارای مسئولیت مدنی است و نامزد دیگر می‌تواند در حدود قانون مطالبه خسارت کند.

در خصوص نامزدی باید به موارد زیر توجه کرد:
۱- نامزدی عقدی جایز و قابل رجوع است. فسخ قرارداد جایز حقی است که هر طرف می‌تواند اعمال کند و برای اعمال این حق نمی‌توان از شخص خسارت دریافت کرد.

۲- نمی‌توان با درج نامزدی در ضمن یک عقد لازم آن را غیر قابل رجوع دانست، زیرا لازم دانستن نامزدی مخالف مقتضای آن است و خلاف اخلاق و حق انتخاب فرد در مورد همسر است.

۳- اگر شخصی پس از شناخت طرف مقابل و خانواده او، نامزدی را بر هم زند مرتکب تقصیری نشده است در نتیجه نمی‌توان از او خسارت گرفت مگر آن که اقدامات او از ابتدا مبنی بر فریب کاری و برای آزار و اذیت فرد مقابل صورت گرفته باشد که در این صورت ملزم به جبران خسارت است.

ماده ۱۰۳۶ قانون مدنی که در اصلاحات سال ۱۳۶۱ حذف شده چنین مقرر می‌داشت: اگر یکی از نامزد‌ها وصلت منظور را بدون علت موجهی بر هم زند، در حالی که طرف مقابل یا والدین او یا اشخاص دیگر به اعتماد وقوع ازدواج مغرور شده و مخارجی کرده باشند طرفی که وصلت را بر هم زده است باید از عهده خسارات وارده برآید، ولی خسارات مزبور فقط مربوط به مخارج متعارف خواهد بود.

در حال حاضر این ماده از قانون مدنی حذف شده است، اما به نظر می‌رسد با توجه به اصل ۱۷۱ قانون اساسی و مواد ۱، ۲، ۸، ۹ و ۱۰ قانون مسئولیت مدنی زیان‌های ناشی از بر هم زدن ناموجه نامزدی قابل مطالبه باشد. بنابراین، در صورت لطمه دیدن آبرو و اعتبار و یا عواطف یکی از طرفین بر اثر بر هم خوردن غیر موجه نامزدی، نامزد زیان دیده می‌تواند مطالبه خسارت معنوی کند.

در واقع بر هم زدن نامزدی بدون علت موجه یک نوع سوء استفاده از حق و تقصیر است که موجب ضمان خواهد بود. از جمله آخر ماده ۱۰۳۵ نیز می‌توان استنباط کرد که مطالبه خسارت در این گونه موارد ممکن است. البته مطالبه خسارت هنگامی امکان پذیر است که نامزدی بدون عذر موجه و در اثر تقصیر یکی از نامزدان بر هم خورده باشد.

---

بیشتر بخوانید

به موجب تبصره ۱ ماده ۱۴ قانون آیین دادرسی کیفری زیان معنوی عبارت از صدمات روحی، هتک حیثیت و اعتبار شخصی، خانوادگی، یا اجتماعی است.

ب. بر هم خوردن نامزدی به واسطه فوت باشد:

۱- اگر عین هدایا باقی باشد: عین باید بازگردانده شود.

۲- اگر عین هدایا باقی نباشد: در هر صورت لازم نیست چیزی بازگردانده شود.

به موجب ماده ۴ قانون حمایت از خانواده رسیدگی به امور و دعاوی نامزدی و خسارات ناشی از بر هم زدن آن در صلاحیت دادگاه خانواده است.