سهمیه‌بندی بنزین اولین اثر خود را در فاز این حامل انرژی برجا گذاشت و شاهد رشد محسوس حجم عرضه و معاملات بنزین صادراتی در بورس انرژی در روز سه‌شنبه بودیم.
دنیای اقتصاد نوشت: تنها در دو روز گذشته ۳ میلیون و ۵۴۰ هزار بشکه بنزین صادراتی در بورس انرژی ایران با اکتان ۸۷ ثبت شده است که نیمی از این رقم یعنی یک میلیون و ۷۷۰ هزار بشکه آن مورد داد و ستد قرار گرفت. این روز‌ها حجم عرضه بنزین در بورس انرژی به شدت افزایش یافته است که به مرور زمان به رشد حجم صادرات آن بدل خواهد شد.
اگر ذات سهمیه‌بندی بنزین را تلاش برای صرفه‌جویی آن در نظر بگیریم؛ هم‌اکنون اولین هدف یعنی رشد عرضه‌های صادراتی محقق شده است و با توجه به تجربیات بورس انرژی درخصوص بازاریابی بین‌المللی به کمک بدنه کارگزاری این بازار رسمی می‌توان به رشد تقاضا و همچنین افزایش صادرات این محموله نیز خوش‌بین بود.
البته درخصوص میزان واقعی پتانسیل صادراتی بنزین در کشور آمار‌های متفاوتی وجود دارد، ولی چیزی که می‌توان به آن استناد کرد حجم عرضه بنزین در بورس انرژی است که می‌توان با ماه‌های قبل مقایسه کرد.
عرضه بنزین صادراتی در آذر در بورس انرژی رقمی نزدیک به یک میلیون و ۴۸۵ هزار تن بوده که ۳۵۵ هزار و ۴۷۰ تن آن مورد معامله قرار گرفته یعنی این میزان به سایر کشور‌ها صادر شده است که با توجه به داد و ستد به نرخ سنا شاهد درآمدزایی ۲ هزار و ۵۲۶ میلیارد تومانی (به‌صورت تئوریک و بر اساس آمار‌های بورس انرژی) بودیم که رقم قابل توجهی به شمار می‌رود.
آمار‌های فوق در حالی برای آذر به ثبت رسیده است که وضعیت معاملات آبان‌ماه (برای کل ماه) کمتر از این ارقام بوده است. در آذرماه حجم عرضه بنزین صادراتی در بورس انرژی رقمی نزدیک به ۲۰۰ هزار تن بوده که ۷۰۹ هزار تن آن مورد داد و ستد قرار گرفته است. ارزش کل معاملات بنزین هم در آبان‌ماه هزار و ۱۸۶ میلیارد تومان بود که البته در آمار‌های بورس انرژی با نرخ دلار سنا مورد ارزیابی قرار گرفته است.
به‌صورت دقیق‌تر تنها در ۳ هفته ابتدایی آذرماه و تا پایان معاملات روز گذشته، حجم عرضه بنزین برای انواع مختلف (اکتان ۸۷، ۹۱ و ۹۵) بیش از دو برابر شده و حجم معاملات نیز ۵/ ۱ برابر افزایش یافته است. البته هنوز تا پایان آذرماه زمان باقی است و این پتانسیل وجود دارد که حجم عرضه و معاملات در بورس انرژی باز هم افزایش یابد.
ارزش معاملات بنزین هم در سه هفته ابتدایی آذرماه (تاکنون) در مقایسه با آبان‌ماه (تمامی ماه) رشد ۱۱۳ درصدی داشته است یعنی از دو برابر رقم پیشین هم افزایش داشته است. این موارد به وضوح رشد درآمدزایی کشور در صادرات بنزین را نشان می‌دهد و این احتمال وجود دارد که حداقل درآمدزایی صادراتی بنزین به نسبت قبل از سهمیه‌بندی‌ها بیش از یک هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان افزایش یابد و البته باید انتظار داشت که این روند درآمدزایی به مرور زمان باز هم افزایش یابد و می‌توان امیدوار بود که به بیش از ۲ هزار میلیارد تومان در ماه برسد.
دلیل این تغییر را می‌توان در افزایش فعالیت‌های بازاریابی در بدنه اجرایی بورس انرژی و همچنین صنعت کارگزاری به شمار آورد که پتانسیل رشد تقاضا و افزایش حجم و ارزش معاملات را در بر دارد.
البته توانمندی‌های بورس انرژی در فاز صادراتی هنوز کاملا بالفعل نشده است، زیرا پتانسیل رشد عرضه‌ها هنوز در این بازار وجود دارد. چیزی که بیش از همه مورد نیاز است را باید در دو فاکتور متفاوت جست‌وجو کرد؛ یکی رشد عرضه‌ها و دیگری تلاش برای جذب تقاضای بیشتر.
درخصوص عرضه‌ها هنوز بسیاری از توانمندی‌های صادراتی کشور به کمک بورس انرژی نیامده است اگرچه بهتر است نامی از شرکت‌های دولتی عرضه‌کننده در بورس انرژی نیاوریم، ولی این عرضه‌ها با محوریت فرآورده‌های نفتی غالبا از سمت شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران انجام می‌گیرد و شرکت‌های مشابه نقش کمتری در این معاملات ایفا می‌کنند. این نکته را باید یک واقعیت برشمرد و اگر حجم عرضه‌ها باز هم افزایش یابد، پتانسیل رشد جدی‌تر صادرات از بستر بورس انرژی را می‌توان در نظر گرفت.
همچنین تقاضا که بیشتر به فعالیت بدنه اجرایی در صنعت کارگزاری باز می‌گردد که در کنار بورس انرژی به رشد واقعی تقاضا منتهی خواهد شد. باید به بدنه اجرایی در صنعت کارگزاری به شدت توجه کرد، زیرا نقش اصلی در جذب خریدار را به عهده دارد و هر گونه کم‌توجهی یا سخت‌گیری بیشتر بر این بخش برای کل صادرات فرآورده‌ها و حتی نفت خام سایه می‌افکند.
از یکسال پیش جهت‌گیری اصلی بورس انرژی بر مبنای تلاش برای رشد معاملات صادراتی رقم خورده است. این راهبرد را باید یک موضع‌گیری یا سیاست‌گذاری درست قلمداد کرد که بعد از مدت‌ها، اثرگذاری آن را شاهد هستیم تا جایی که بخش اعظم معاملات در بورس انرژی با محوریت صادرات رقم می‌خورد.
این رخداد زمانی محقق شده است که در سخت‌ترین روز‌های تحریم‌ها قرار داشته‌ایم و بورس انرژی به‌عنوان یک ابزار موثر در معاملات ایفای نقش کرده است. به احتمال قوی این راهبرد باز هم ادامه خواهد داشت و به مرور زمان چهره بورس انرژی صادراتی‌تر از حالا خواهد بود که به معنی نقش‌آفرینی بیشتر این بازار رسمی در معاملات منطقه‌ای به شمار می‌رود.
از ویژگی‌های مهم معاملات صادراتی در بورس انرژی محرمانه‌بودن اطلاعات فروش است که نگرانی‌ها را از داده‌های جانبی داد‌و ستد در بازار‌های بین‌المللی محدود می‌سازد. به حکم دستورالعمل‌های معاملاتی و حتی قانون، اطلاعات خریدار محرمانه است و حتی در شرایط فعلی اطلاعات خود معامله نیز محرمانه تلقی می‌شود و خریدار میتواند بدون نگرانی از درز داده‌ها، وارد فرآیند معامله شود.
به‌صورت دقیق‌تر نام خریدار، مقصد معامله، زمان و شرایط تحویل فیزیکی و حتی مرز صادراتی محرمانه است و ممکن است محموله‌ای که مورد داد و ستد قرار گرفته از مرز مورد انتظار فروشنده به سایر کشور‌ها صادر نشود و حتی زمان قطعی تحویل محموله نیز در چارچوب ساز و کار‌های بورس قابل تغییر است. این روند عمومی موجب شده اطلاعات قطعی از معامله به مخاطب ارائه نشود و تنها باید در چارچوب آمار‌های بورس انرژی به رخداد‌های معاملاتی دست یافت که البته برای رسانه‌ها یا فعالان بازار؛ همین اطلاعات هم کافی است.
به‌عنوان مثال در آخرین معامله بنزین برای صادرات ۷۷/ ۱ میلیون بشکه تنها می‌توان به قیمت داد‌و‌ستد، میزان عرضه و تقاضا و حجم معامله و کیفیت محموله اشاره کرد اگرچه با نگاهی تحلیلی می‌توان این احتمال را مطرح کرد که شاید این محموله با اکتان ۸۷ از مسیر‌های دریایی صادر شده بود، زیرا حجم بالای معاملات پتانسیل حمل و نقل زمینی را محدود می‌کند اگرچه این گمانه‌زنی چیزی بیش از یک احتمال نیست.
در هر حال بورس انرژی را باید با محرمانه‌بودن اطلاعات مشتریان همراه دانست که یک ویژگی مهم در زمان تحریم است. یکی از دلایل رونق معاملات صادراتی در این روز‌های سخت تحریم‌ها نیز همین ویژگی است اگرچه از تلاش این بازار مالی برای جذب مشتریان جدید هم نباید غافل شد.
