دکتر رضا طالعی‌فر*؛ در سال مزین به شعار "جهش تولید" ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری، همه دستگاه ها و ارگان های کشور به فراخور نوع وظایف و مسوولیت هایی که دارند می بایست به تحقق بخشی این شعار مهم و کلیدی کمک نمایند تا بتوان به رشد پایدار اقتصادی کشور در سال های پیش رو و محقق سازی اهداف مندرج در سند چشم انداز 1404 و سیاست های کلان مصوب کشور امیدوار بود.
از این‌رو در ادامه مجموعه مقالات نگارنده در حوزه جهش تولید، راقم سطور پیش رو در این فرصت، نظام کارآفرینی کشور و الزامات آن در سال جهش تولید را مورد بحث و بررسی قرار داده و متناسب با مشکلات مطروحه در حوزه کارآفرینی در کشور، راهکارها و پیشنهاداتی جهت بهبود و رفع نقیصه مربوطه ارایه می دهد. امید که راهگشا باشد:
1. عدم وجود نظام تسهیلگری کارآفرینی در کشور، خود چالشی جدی برای کارآفرینان کشور است. این در حالی است که در کشورهای پیشرو، کارآفرینان محترم‌ترین و ارزشمندترین افراد آن جوامع بشمار می آیند و لذا هرگونه حمایت و تسهیلگری از آنها یکی از وظایف اصلی نهادهای دولتی و حکومتی است. از این‌رو پیشنهاد می‌شود:
- ایجاد یک شبکه راهبردی و نوآور برای گردهم آوری کلیه کارآفرینان کشور برای بهره‌گیری از نظرات، ایده‌ها و ایجاد بستری تعاملی میان آنها و سایر افراد متقاضی و علاقمند با پیگیری و حمایت وزارتخانه های مربوطه در دستور کار قرار گیرد و با هماهنگی و تعامل کلیه کارآفرینان و مسوولان مربوطه شاخص های تدوین یک نظام نامه تسهیلگری مدنظر قرار گیرد.
- جهت ارتقای اعضای هیات علمی و همچنین تشویق دانشگاه هایی که با تحقیقات کاربردی خود و انجام فرصت مطالعاتی درحوزه کارآفرینی توانسته‌اند اقدامات موثری برای حل مشکلات کارآفرینان کشور بردارند، امتیازات خاصی درنظر گرفته شود.
2. یکی از مهمترین مطالعات حوزه کارآفرینی علاوه بر شناسایی الگوها و افراد موفق کارآفرین، شناسایی و مشخص سازی دلایل خروج کارآفرینان از کسب و کارهایشان است که متاسفانه در کشور کمتر بدان پرداخته شده است.
از این‌رو پیشنهاد می‌شود که با همکاری دانشکده‌های کارآفرینی کشور، وزارت کار و سایر سازمان های ذیربط ضمن احصا آمار و اطلاعات دقیق از میزان خروج کارآفرینان در بازه های زمانی مشخص، دلایل و عوامل موثر بر خروج آنها دقیقا مشخص و برای استفاده سیاست‌گذاران مربوطه و همچنین اطلاع سایر کارآفرینان علاقمند منتشر گردد.
3. سیر مطالعات در کشورهای پیشرفته نشان می‌دهد آنها به دنبال نهادینه کردن فرهنگ کارآفرینی در بین مردم خود و حمایت جدی از آنها هستند. این در حالی است که در کشورهای کمتر توسعه یافته تر متاسفانه به دلیل نبود حمایت جدی از کارآفرینان و عدم وجود انگیزه‌های کارآفرینی در میان اکثر ایده‌داران و سرمایه‌گذاران، مشاغل دلالی و واسطه‌گری از رونق بيشتری برخوردار است. از این‌رو پیشنهاد می شود که:
- برگزاری رویدادهای تخصصی و منطقه ای با همکاری کلیه دستگاه‌های مرتبط دولتی و خصوصی برای نهادینه سازی گفتمان کارآفرینانه در کشور مدنظر قرار گیرد.
- از ظرفیت صدا و سیمای ملی برای معرفی کارآفرینان جوان و برتر کشور بیش از پیش استفاده شود.
- ارایه انواع امتیازات مختلف تحصیلی اعم از بورس یا تحصیل رایگان در مقاطع تحصیلی تکمیلی در دانشگاه های ممتاز کشور به استارت آپ های موفق و برتر کشور در دستور کار مسوولان وزارت های علوم و تحقیقات و وزارت بهداشت و درمان قرار گیرد.
- با همکاری وزارتخانه‌های آموزش و پرورش و علوم و تحقیقات، توسعه دروس و کلاس های مرتبط با آموزش مهارت های کارآفرینی در کلیه مقاطع تحصیلی دانش آموزی مدنظر متولیان امر قرار گیرد.
4. بحث زیست بوم کارآفرینی از مباحث نوپا ولی در عین حال بسیار مهم است که تاکنون در کشور بدان توجهی جدی نشده است. از این‌رو پیشنهاد می‌گردد که:
- کارگروهی مشترک میان نخبگان دانشگاهی، فعالان بخش خصوصی و نمایندگان دولت و مجلس برای ایجاد ساز و کاری مشخص با هدف رصد میزان موفقیت، بقا و یا مرگ کلیه شرکت های کارآفرینی بوجود آمده در کشور در 10 سال اخیر و ارایه سناریوهای آینده‌نگرانه در خصوص 10 سال آینده ایجاد و پایه‌گذاری شود.
- با اتکا به نظرات نخبگان دانشگاهی و صنعتی، مدل‌ها و الگوهای کارشده در تحقیقات معتبر دنیا در خصوص زیست بوم کارآفرینی مطالعه و مدلی مرجع برای این حوزه جهت استفاده مسوولان و فعالین مرتبط انتخاب و بومی‌سازی شود تا مبتنی بر مولفه‌ها و شاخص‌های آن مدل برنامه‌ریزی و هدف گذاری‌های آتی صورت گیرد.
5. نظر به اهمیت حوزه کارآفرینی در شرایط موجود اقتصاد کشور، نیاز به یک فرماندهی مشخص که کار هماهنگی، سیاست‌گذاری، تقسیم کار و همسوسازی کلیه ارگان‌های دولتی و خصوصی فعال در این حوزه را به عهده داشته باشد، بیش از پیش احساس می‌شود. از این‌رو پیشنهاد می‌گردد که:
- ایجاد یک معاونت مشخص و مدون در یکی از وزارتخانه‌های کشور یا ایجاد یک ستاد یا قرارگاه فرماندهی (همچون ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی) که بطور حرفه‌ای و مشخص به امر فرماندهی کارآفرینی بپردازد الزامی است و بایستی نسبت به آن همت گمارده شود.
- ایجاد یک کمیسیون مشخص و مدون در حوزه کارآفرینی و کسب و کار در مجلس شورای اسلامی برای بحث تخصصی و کارشناسی شده در جهت بررسی موانع موجود، ارایه طرح های لازم و بررسی تخصصی لوایح رسیده از سوی دولت در این حوزه ضروری بنظر می‌رسد.
6. با اینکه بیش از یک دهه از ورود رشته كارآفرینی در دانشگاه‌های کشور می گذرد، با این وجود آموزش پایه‌ای كارآفرینی هنوز در ایران بر خلاف كشورهای پیشرفته، شكل و قوام مناسبی به خود نگرفته است. لذا پیشنهاد می شود که:
- استفاده از تجربیات مستند کارآفرینان در آموزش‌های آکادمیک دانشگاهی برای پیوند بهتر تئوری و عمل مدنظر قرار گیرد.
- دستورالعمل‌های تشویقی در سیاستگذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های دانشگاه برای ترغیب و تحریک اساتید برای حرکت به سمت کارآفرینی (اعم از آموزش، پژوهش، راه‌اندازی کسب و کار و جذب دانشجویان، راهنمایی و هدایت دانشجویان علاقمند و...) مورد عنایت واقع شود.
- الگوها و مدل‌های موفق كارآفرینی در ایران در سطح دانشگاه‌های کشور در قالب برگزاری انواع نشست ها و سمینارهای آموزشی معرفی شود. همچنین طراحی و تدوین برنامه‌های آموزشی مدون و مرتبط با انواع کسب و کارها و استفاده هم‌زمان از توان اساتید و اعضای هیات علمی دانشگاه و کارآفرینان موفق و برجسته نیز در دستور کار متولیان امر قرار گیرد.
*دکترای مدیریت دولتی و عضو هیات علمی دانشگاه
