ایران در «اتاقِ حوادث»

فرارو- جان بولتون در کتاب جدید خود، ترامپ را شخصیتی ضعیف و دمدمی مزاج در برابر ایران توصیف کرده و در مقابل، از اشتباهات گسترده محاسباتی وی در قبال این کشور پرده برداری کرده است.

به گزارش فرارو، مدتی است که مساله انتشار کتاب جدید جان بولتون که بازگوکننده خاطرات وی از دوران حضورش در دولت دونالد ترامپ (به عنوان مشاور امنیت ملی آمریکا) است و در مقابل، کارشکنی ترامپ و دولت وی علیه این موضوع با این بهانه که بولتون در کتاب خود، اسناد محرمانه دولتی را افشا کرده، جنجال رسانه‌ای و سیاسی گسترده‌ای را در داخل و خارج از آمریکا به راه انداخته است.

 

کتاب جدید جان بولتون با نامِ "اتاق حوادث"، متمرکز بر موضوعات مهم امنیت ملی و سیاست خارجی آمریکا نظیر روابط این کشور با ایران، کره شمالی، اسرائیل و مساله صلح اعراب و اسرائیل در قالب توافق "معامله قرن" است. با این همه، در میان تمامی موضوعات مطروحه در این کتاب، نام یک کشور یعنی ایران، بیش از دیگران آمده است (بیش از ۷۵۰ بار در کتاب جان بولتون به ایران اشاره شده) که این مساله خود حاکی از دغدغه مندیِ جدی دولت ترامپ در قبال ایران است.

قبل از اینکه کتاب بولتون چاپ شود، بخش‌هایی از متن آن به صورت جسته و گریخته توسط خبرگزاری‌ها و اندیشکده‌های معتبر جهان، چاپ شد. دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا با رد محتوای این کتاب گفته: «کتاب جدید جان بولتون بسیار خسته کننده و ملال آور است. جان بولتونِ دیوانه در این کتاب فقط دروغ پردازی کرده است. در این کتاب همه چیز در مورد من تا روزی که جان بولتون را اخراج نکردم، خوب گفته شده است. جان بولتون یک احمقِ ملا آور و بدخلق بود که فقط به دنبال جنگ بود. رئیس جمهور بوش نیز جان بولتون را برکنار کرد. او به شدت بی کفایت است». ترامپ همچنین در اظهارنظر‌های جداگانه‌ای کتاب جان بولتون را متهم به افشای اسرار محرمانه دولتی کرده و انتشار این کتاب را نیز خالی از انگیزه‌های انتخاباتی بر علیه خود، ندانسته است. شاید به همین دلیل باشد که "شان نویمان" در مقاله‌ای برای پایگاه خبریِ The People، کتاب جدید جان بولتون را کتابی می‌داند که کاخ سفید نمی‌خواهد مردم آمریکا آن را بخوانند.

با این همه، آنچه برای ایران در این‌باره از اهمیت برخوردار است، این است که با واکاوی اطلاعاتی که جان بولتون در مورد ایران در کتاب خود ارائه می‌کند بدانیم که اساسا در داخل دولت آمریکا و در حلقه‌هایی که هیچ رسانه‌ای در آن‌ها امکان حضور ندارد، در مورد ایران چه می‌گذرد. در ادامه به مهمترین محور‌هایی که جان بولتون در آن‌ها به کشورمان پرداخته، اشاره می‌شود.

ترامپ و مساله حمایت از اسرائیل در موضوعِ حمله به ایران
یکی از نکات برجسته‌ای که جان بولتون در کتاب خود به آن اشاره می‌کند، اشاره به اعلام حمایت دونالد ترامپ از هرگونه اقدام نظامی احتمالی رژیم صهیونیستی بر علیه کشورمان می‌باشد. جان بولتون در این باره می‌نویسد: «ترامپ صریحا به وی گفته که در جریان مذاکرات مستقیم خود با نتانیاهو به او اطمینان خاطر داده که اگر اسرائیل بخواهد به ایران حمله کند، آمریکا قویا از این مساله حمایت خواهد کرد. بولتون حتی می‌گوید ترامپ یک بار و در جریان سفر بولتون به اسرائیل به وی گفته تا بار دیگر در دیدار با نخست وزیر اسرائیل بنیامین نتانیاهو، موضع رئیس جمهوری آمریکا مبنی بر حمایت همه جانبه آمریکا از حمله اسرائیل به ایران را به وی یادآوری کند». با این همه، بولتون در متن کتاب خود به این نکته اشاره نکرده که اساسا منظورِ ترامپ از این اعلام حمایت چه بوده و وی چطور قصد داشته از اسرائیل در مورد این مساله حمایت کند.

جدای از این موضع گیریِ دونالد ترامپ، بولتون به صراحت در کتاب خود می‌گوید که وقت زیادی را جهت صحبت با رئیس جمهور آمریکا و فهماندن این نکته به وی که چرا امکان دارد استفاده از زور بر علیه دولت ایران به یک ضرورت انکار ناپذیر تبدیل شود، صرف کرده است. مساله‌ای که چندان از رویکرد افراطی بولتون در قبال ایران، بعید نیست.

با این حال، بولتون در بخشی از کتاب خود می‌گوید که ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه به وی گفته اسرائیل اساسا از توانایی و منابع لازم جهت حمله به ایران برخوردار نیست و اقدام اسرائیل در این زمینه می‌تواند به فاجعه‌ای تمام عیار برای آن تبدیل شود. پوتین به طور خاص به این نکته اشاره کرده که اگر اعراب در جریان جنگ اسرائیل علیه ایران در حمایت از ایران وارد میدان شوند، کار اسرائیل بسیار سخت خواهد شد.

به طور کلی، اینگونه به نظر می‌رسد که ترامپ به اندازه بولتون در مساله ایران تندرو نبوده و آنگونه که نیویورک تایمز در گزارشی اشاره کرده، اینطور به نظر می‌آید که ترامپ از وارد کردن بولتون به دولت خود فقط به دنبال آن بوده تا رقبا و دشمنان آمریکا را بترساند. اما اینکه بخواهد اسیرِ خواسته‌ها و درخواست‌های افراط گرایانه او شود، در دستور کار ترامپ نبوده است.

ترامپ و رویکردِ دمدمی مزاجانه و ضعیف وی نسبت به ایران
یکی از موضوعاتی که جان بولتون در کتاب خود در مورد رویکرد دولت ترامپ به ایران مورد اشاره قرار می‌دهد، رویکرد دمدمی مزاجانه وی در قبال این کشور می‌باشد. به عنوان مثال، بولتون می‌گوید که ترامپ و مشاوران وی به این نتیجه رسیده بودند که باید در پاسخ به اقدام ایران در زمینه ساقط کردن پهپاد گلوبال هاوک آمریکایی، سه سایت موشکی این کشور را هدف قرار دهند. ترامپ حتی در این زمینه، موضع گیری‌های سخت و شدیدی را نیز انجام داد با این حال، در اوج شگفتی بولتون، وی دستور لغو حمله به تاسیسات موشکی ایران را صادر کرد و دلیل آن را نیز نامتناسب خواندنِ حمله آمریکا به ایران در واکنش به اقدام ایرانی‌ها در ساقط کردن پهپاد آمریکایی عنوان کرده است. بولتون در واکنش به رفتار ترامپ در این زمینه گفته، «این غیرعاقلانه‌ترین رفتاری بود که من از یک رئیس جمهور مشاهده کردم». بولتون به طور ضمنی در کتاب خود این مساله را نیز مورد اشاره قرار داده که احتمالا ترامپ، از توانمندی‌های نظامی ایران و واکنش سنگین نظامی این کشور به هرگونه اقدام تهاجمی آمریکا نیز وحشت داشته است.

 

 

ترامپ و مساله هسته‌ای ایران
یکی از موضوعات محوری که جان بولتون در کتاب خود و در مورد ایران به آن اشاره می‌کند، تاکید بر این گزاره است که اساسا ترامپ در مساله هسته‌ای ایران دچار اشتباه محاسباتی بوده است. وی در بخشی از کتاب خود می‌گوید: ترامپ فکر می‌کرد اگر از توافق هسته‌ای ایران (برجام) خارج شود، ایرانی‌ها برای مذاکره با آمریکایی‌ها جهت انعقاد یک توافق جدید، به التماس خواهند افتاد. با این حال، رویکرد فعالانه آیت الله خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران مبنی بر عدم مذاکره و تسلیم شدن در برابر خواست‌های آمریکا، عملا این طرح را با شکست مواجه کرد.

در بخش‌های دیگری از کتاب، جان بولتون به این نکته اشاره می‌کند که ترامپ در مورد ایران انسان ضعیفی بود، زیرا بر خلاف لفاظی‌های سخت گیرانه و شدیدش علیه ایران، به حصول یک توافق حداقلی با این کشور نیز راضی بود.

ترامپ و مساله دیدار با جواد ظریف در بیاریتز فرانسه
یکی دیگر از نکات جالبی که جان بولتون در کتاب خود به آن اشاره می‌کند، موضوع دیدار احتمالی ترامپ با جواد ظریف در جریان نشست گروه جی ۷ در بیاریتز فرانسه است. بولتون در کتاب خود می‌گوید که وی و بنیامین نتانیاهو، به شدت به دنبال قانع کردن ترامپ جهت ملاقات نکردن وی با جواد ظریف بوده اند. بولتون می‌گوید: نتانیاهو به قدری در این باره نگران بوده که به طرق مختلف نظیر تماس تلفنی با محل اقامت ترامپ و یا واسطه کردن افرادی نظیر مایک پمپئو، سعی داشت ترامپ را از دیدار با ظریف برحذر دارد. با این حال، یک نفر یعنی جارد کوشنر (داماد و مشاور ارشد ترامپ)، عمیقا از هرگونه ارتباط گیری وی با ترامپ خودداری می‌کرد و استدلال او هم این بود که: ۱: دیدار ترامپ با ظریف، برای آمریکا هزینه و خسارتی را ندارد و ۲: این اصلا درست نیست که رهبر یک کشور خارجی بخواهد به رئیس جمهور آمریکا دیکته کند که چه کسی را باید ببیند و چه کسی را نباید ببیند. بولتون به صراحت می‌گوید که ترامپ مایل بود جواد ظریف را در کنار دیگر سران کشور‌های عضو گروه جی ۷ ملاقات کند. با این حال، در نهایت این امر محقق نشد. این مساله در نوع خود حکایت از علاقه‌مندی شدید دونالد ترامپ جهت گشودنِ باب مذاکره و گفتگو با دولت ایران دارد.