۱۴۰۰ با خانم رئیس‌جمهور

انتخابات ۱۴۰۰ می‌تواند منحصربه‌فردترین انتخابات ریاست‌جمهوری بعد از انقلاب باشد و برای اولین‌بار یک زن وارد پاستور شود. درحالی‌که زنان متهم به عدم سیاست‌ورزی و نداشتن تجربه لازم برای ورود به پاستور می‌شوند با نگاهی به نامزد‌های مرد هر دوره انتخابات به‌راحتی می‌توان تفسیر واژه سیاست‌ورزی را در ایران با چالش جدی مواجه کرد.

به گزارش شرق، از افرادی که به چشم ارتقای مقام و منصب خود با شهرت نامزدی ریاست‌جمهوری وارد عرصه انتخابات می‌شوند گرفته تا مردانی که حتی یک برنامه مدون قابل ارائه به مردم در زمان رقابت‌های انتخاباتی ندارند، اما خود را شایسته ریاست‌جمهوری می‌دانند.

زنان در مقام و مناصب مهمی، چون نمایندگی مردم در مجلس شورای اسلامی، عضویت در شورای شهر، فرمانداری و... خوش درخشیده‌اند و اگر داشتن سابقه وزارت ملاک سیاست‌ورزی باشد که محمود احمدی‌نژاد هم این تجربه را نداشت و بماند که اگر جز دستجردی وزیر زن دیگری نداشته‌ایم، دلیلش نگاه مردانه رئیس‌جمهور‌ها و عدم همراهی برخی علمای قم با انتخاب وزیر زن است.

وگرنه زنان ناتوان از اداره یک وزارتخانه نیستند و به جرئت می‌توان گفت مدیریت زنان از برخی وزرای فعلی و همچنین وزرای سابق بهتر می‌توانست باشد. اینکه زنان نادیده انگاشته می‌شوند بیش از آنکه به عملکرد زنان بازگردد به نگرانی مردان از پذیرش قدرت زنان مربوط می‌شود. اما زنان این روز‌های ایران متفاوت از سال‌های گذشته از حضور رقابت انتخاباتی سخن می‌گویند و می‌دانند اگر شورای نگهبان تن به تأیید صلاحیت یک نامزد زن بدهد، شرایط رقابت برای مردان بسیار سخت خواهد شد.

در میان انبوه ناامیدی از حضور در انتخابات و احتمال مشارکت حداقلی واجدین شرایط رأی‌دادن در انتخابات ریاست‌جمهوری حضور یک کاندیدای زن بارقه‌ای از امید خواهد بود برای دیده‌شدن و شنیده‌شدن زنان در جامعه مردسالاری که تا به امروز تن به مدیریت عالی زنان نداده است. هرچند تا‌کنون رجل سیاسی به مردبودن نامزد انتخابات تعبیر شده و زنان از رقابت باز‌مانده‌اند، اما عباسعلی کدخدایی، سخنگوی شورای نگهبان، امکان داشتن یک رئیس‌جمهور زن در آینده را تأیید کرده است که شاید نشان از آن باشد که قرار نیست زنان به دلیل جنسیت رد صلاحیت شوند.

در همین رابطه طیبه سیاوشی، نماینده سابق مجلس، با بیان اینکه موانع فرهنگی برای حضور زنان در انتخابات را حاکمیت باید از بین ببرد، گفت: علاوه بر موانع فرهنگی‌ای که سخنگوی شورای نگهبان اعلام کرده، موانع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی نیز برای حضور زنان در انتخابات وجود دارد.

او به اصل ۱۱۵ قانون اساسی اشاره کرد و گفت: مرجع تفسیر رجل سیاسی شورای نگهبان است و هنوز هم شورای نگهبان یک تعریف دقیق جنسیتی از این موضوع ارائه نداده است و فقط شورای اعلام کرده که رجل سیاسی کسی است که شایستگی‌هایی را در مناصب حاکمیتی و دولتی داشته و قبلا سمت مهمی را در کشور احراز کرده باشد؛ بنابراین هیچ‌گاه بحث جنسیتی مطرح نشده و هر زمانی که مرحوم خانم طالقانی ثبت‌نام می‌کردند، دلیل رد صلاحیتشان، جنسیت نبوده است.

این نماینده سابق مجلس اظهار کرد: سخنگوی شورای نگهبان اعلام کرده‌اند که زنان می‌توانند کاندیدا شوند، اما ایشان اشاره می‌کنند که موانع فرهنگی وجود دارد، به نظر می‌رسد این موانع فرهنگی را حاکمیت باید از بین ببرد؛ یعنی آموزش‌ها و پست‌ها و سمت‌ها در جهت عدالت جنسیتی باشد؛ متأسفانه در کشور ما تعداد زنان ایرانی واجد شرایط به دلیل همین موانع موجود که صرفا هم موانع فرهنگی نبوده بلکه موانع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی نیز هست، بسیار کم است و افراد بسیاری نتوانسته‌اند این صفت را احراز کنند. او ادامه داد: کسانی که شرایط رجل سیاسی را دارند، از مراحل اجازه همسر و مسائل این‌چنینی عبور کرده‌اند و این مراحل را رد کرده‌اند؛ بنابراین این اشخاص می‌توانند نقش مهم تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری را در کشور ایفا کنند.

محمدرضا خباز، عضو حزب اعتمادملی، نیز درباره حضور زنان در رقابت‌های انتخاباتی گفته است: بنده معتقدم زنان فعال در عرصه‌های مختلف اجرائی کشور اگر برتری‌ای نسبت به مردان نداشته باشند، قطعا هیچ کاستی‌ای نسبت به ایشان ندارند. امیداورم شورای نگهبان مفهوم رجل سیاسی را به‌عنوان فرد سیاسی مورد بررسی قرار دهد و از طریق آن اجازه حضور زنان را نیز برای کاندیداتوری انتخابات ۱۴۰۰ صادر کند.

او ادامه داد: کشور ما پیش از این شاهد حضور یک وزیر خانم بود که ایشان عملکرد بسیار مثبتی از خود به جا گذاشتند و امروز نیز بسیاری از زنان در این کشور حضور دارند که به دلیل همین تفسیر غلط از عبارت «رجل سیاسی» پا به عرصه خدمت نمی‌گذارند. بنده به‌صورت مصداقی به هیچ‌کدام از بانوان اشاره نمی‌کنم، اما با اطمینان می‌گویم که بانوان لایق پست ریاست‌جمهوری در کشور کم نیستند. درحالی‌که سخن‌گفتن از نامزد‌های زن محدود به چند اسم تکراری میان زنان است، اما این‌بار نژادبهرام از آمادگی خود برای نامزدی انتخابات سخن گفته است.

زهرا نژادبهرام، فعال حوزه زنان و عضو هیئت‌رئیسه شورای شهر تهران نیز در پاسخ به این پرسش که اگر شرایط مناسب باشد شما نامزد ریاست‌جمهوری می‌شوید؟ تأکید کرده است: من بخواهم به‌عنوان یک فرد کاندیدای ریاست‌جمهوری شوم، شخصی است. اما اگر در جریان سیاسی و حزبی که به آن متعلق هستم، به این نتیجه برسند دستورالعمل می‌شود. اگر حزب تصمیم بگیرد نامزد ریاست‌جمهوری می‌شوم، چون با آن‌ها ارتباط سیاسی دارم و حزب است که تصمیم می‌گیرد. من در تجربه در معرض رأی مردم قرارگرفتن را داشتم و افتخار می‌کنم که مردم به من اعتماد کردند. او افزوده است: فکر می‌کنم از اول نیز برای ریاست‌جمهوری زنان مشکل نداشتیم، اما خوانش‌های متفاوتی از قانون صورت گرفته بود و با این موضوع که کلمه «رجل» مفهوم مردانه دارد، سعی می‌شد مراکز رسمی از کاندیداتوری زنان استقبال نکنند. درحالی‌که در متن مجلس ابتدای انقلاب این مفهوم را نمی‌رساند.

افرادی که در آن زمان عضو مجلس بودند این مفهوم (رجل به معنی مرد) را قبول نداشتند و اگر می‌خواستند حتما از کلمه «مرد» استفاده می‌کردند. او با اشاره به اینکه از نظر پایه‌ای این موضوع زیر سؤال بود، افزود: در قانون اساسی ایران بر حقوق زنان، مردان و شهروندان تأکید شده و در انتخابات تفکیکی قائل نشده است. کلمه «رجل» ابهاماتی ایجاد کرده بود که عده‌ای معتقد بودند باید متن مذاکرات مجلس در آن زمان بررسی شود. متن مذاکرات مبنی‌بر این بود که کلمه «رجل» عام است و قرار نیست به جای کلمه مرد استفاده شود.

رجل به معنای فردی است که کارکرد سیاسی دارد. با این نقطه نظری که سخنگوی شورای نگهبان مطرح کرده‌اند این ابهام و سوءتفاهم یا همان نگرش و خوانش خاص را تغییریافته دیدیم.

نژادبهرام با بیان اینکه در گذشته نیز زنانی را داشتیم که علاقه‌مند و کاندیدای ریاست‌جمهوری شده بودند، گفت: شاخص زنانی که برای تغییر خوانش «رجل» تلاش کردند، مرحوم اعظم طالقانی است که زندانی رژیم سابق، زنی توانمند و آشنا با مسائل سیاسی بود. این تغییر خوانش مسئله خوبی است، اما به معنای این نیست که مسئله جدیدی به وقوع پیوسته است. ظرفیت حضور زنان در انتخابات ریاست‌جمهوری در قانون اساسی وجود دارد.

البته اصولگرایان که خود را برنده پیش از انتخابات می‌دانند و روی یک نامزد مرد نمی‌توانند اجماع کنند، بعید است یک نامزد زن برای انتخابات معرفی کنند، اما در مقابل اصلاح‌طلبان می‌توانند میدان نبرد را تغییر دهند و با اجماع بر کاندیدای زن، فضای رقابت را تغییر دهند. هرچند تأیید صلاحیت نامزد‌های اصلاح‌طلب خود چالشی مهم خواهد بود، اما نامزد زن برای انتخابات ۱۴۰۰ می‌تواند شرایط انتخابات را تغییر دهد.