بورس تهران سومین روز کاری هفته را نیز با افت دسته‌جمعی قیمت سهام پشت سر گذاشت و این بار شاهد کاهش ارتفاع حدود ۳ درصدی نماگر اصلی بازار سهام بودیم. به این ترتیب با افت حدود ۴۳ هزار واحدی شاخص کل طی معاملات روز سه‌شنبه، این نماگر به محدوده یک میلیون و ۴۱۹ هزار واحدی وارد شد. در این میان بیش از ۹۰ درصد سهام بورسی در محدوده قرمز تابلو معامله شدند.
نکته قابل توجه این روز‌های بورس تهران، اما سنگین شدن صف‌های فروش سهام است. در ادامه این روند که از ابتدای هفته شکلی جدی به خود گرفت، دیروز در برابر صف خرید حدود ۴۰۰ میلیارد تومانی، حدود ۱۰هزار میلیارد تومان نقدینگی در انتظار خروج از گردونه معاملات در صف‌های فروش قفل شد.
به گزارش دنیای اقتصاد؛ شرایطی که در نماد‌های کوچک بازار سبب پرنشدن حجم مبنا و افت مختصر قیمت‌های پایانی شد. از این رو در برابر افت ۳ درصدی شاخص کل، نماگر هم‌وزن که نشانی از اثرگذاری یکسان نماد‌ها دارد به کاهش ۴/ ۱ درصدی بسنده کرد.
بازگشت نسبی سهام به روند صعودی در روز‌های پایانی شهریورماه امید چرخش مسیر بورس تهران پس از افت بیش از ۲۵ درصدی را تقویت کرده بود، اما معاملات کم‌رمق روز‌های اخیر در کنار تشدید ریزش قیمت‌ها در سه روز گذشته سبب شد تا افرادی که پیش‌تر در جمع فروشندگان قرار نگرفته بودند، عزم خود را برای خروج از بازار سهام جزم کنند.
از این رو شاهد هجوم عده بیشتری از معامله‌گران به صف‌های فروش هستیم. شرایطی که ماحصل آن افت بیش از ۹ درصدی نماگر سهام در سه روز معاملاتی گذشته و عقبگرد ۱۴۲ کانالی این نماگر بود تا رشد شاخص کل از ابتدای سال تاکنون به ۱۷۶ درصد محدود شود. هر چند در دقایق پایانی معاملات تا حدودی اوضاع بهبود پیدا کرد و از صف فروش در نماد گروه‌های بزرگ بازار تا حدودی کاسته شد.
سرکشی سهام در مواجهه با محرک‌ها
بازار سهام غیرقابل پیش‌بینی‌تر از قبل به کار خود ادامه می‌دهد. شروع ناامیدکننده بازار از روز یکشنبه و نوسانات معنادار شاخص از ابتدای مهر پیش‌بینی دادوستد‌ها را برای معامله‌گران به امری سخت و رخوت‌بار تبدیل کرده است. چرخه نامعلوم معاملات در حالی وارد فاز پیچیده‌ای شده که کارشناسان بازار سرمایه عوامل متعددی را نسبت به سرکشی بازار در مقابل محرک‌هایی همچون رشد نرخ دلار در هفته گذشته عملکرد نیم سال ابتدایی شرکت‌ها، جذابیت خرید به‌دنبال افت شدید قیمت سهام و برخی حمایت‌ها مطرح می‌کنند.
دلار هرچند در روز‌های اخیر مسیر نزولی را در پیش گرفته، اما از ابتدای سال تاکنون با رشد حدود ۱۰۰ درصدی همراه شده که بخش عمده آن در زمان افت قیمت سهام واقع شده است. در این میان به تعادل نرسیدن بازار و بی‌رغبتی سرمایه‌گذاران برای خرید سهام موضوعی است که سرنوشت آینده بازار را با، اما و اگر‌های بسیاری مواجه می‌کند. برخی کارشناسان تبعات حواشی صندلی ریاست‌جمهوری کاخ سفید بر وضعیت اقتصادی و سیاسی کشور را به مقاومت بازار در مقابل محرک‌های موجود گره می‌زنند و برخی دیگر نیز رشد بازار‌های موازی و پیشروی آنها به سمت سقف‌های بی‌سابقه را عامل اصلی قفل شاخص در این بازه عنوان می‌کنند.
رشد بازار‌های طلا، ارز، مسکن و خودرو در حالی اتفاق افتاده که بورس تهران در منفعلانه‌ترین واکنش خود نسبت به وقایع اخیر به مسیر خود ادامه می‌دهد.
سهامداران بی‌تجربه
بسیاری از مردم با توجه به حمایت و تشویق دولتمردان سرمایه‌شان را وارد بورس کردند و در حال حاضر از سوی معامله‌گران حرفه‌ای، سهامداران تازه‌وارد محسوب می‌شوند، یکی از عوامل تاثیرگذار بر بی‌ثباتی بازار سهام معرفی می‌شوند.
در همین رابطه رضا کیانی، مدیر تحقیق و توسعه شرکت بورس تهران می‌گوید: در سال‌های گذشته عمده معاملات سهام توسط سرمایه‌گذاران حرفه‌ای و نیمه‌حرفه‌ای انجام می‌شد، اما در حال حاضر معاملات فعلی بازار توسط سهامداران بی‌تجربه پیگیری می‌شود. ضمن آنکه تعداد بورس‌بازان خرد نیز با افزایش قابل توجهی مواجه شده است.
بر همین اساس با کوچک‌ترین اخبار و شایعاتی در این حوزه، روند دادوستد‌ها به سمت صفوف فروش بر مبنای هیجانات کاذب هدایت می‌شود. از این رو مشخص نیست چه زمانی بازار به تعادل برسد، اما با توجه به متغیر‌های اقتصادی تعیین‌کننده و شکست قیمت سهام، بازار می‌تواند به مدار صعودی بازگردد.
وی اظهار می‌کند: با وجود افت قیمت سهام به سطوح جذاب و تاثیر مثبت رشد قیمت دلار بر آینده اقتصادی شرکت‌ها، نگرانی‌های بازار ادامه دارد و سیاست‌گذار با بی‌توجهی به متغیر‌های اقتصادی به حرکت منفعلانه خود ادامه می‌دهد که می‌تواند تحت‌تاثیر رفتار غیر‌حرفه‌ای سرمایه‌گذاران باشد.
مدیر تحقیق و توسعه بورس تهران با اشاره به نقش عوامل بیرونی بر نحوه معاملات بورس تهران عنوان می‌کند: بیشتر از آرایش انتخاباتی ریاست‌جمهوری آمریکا، تغییر ترکیب سرمایه‌گذاران از حقوقی به حقیقی به یکی از پارامتر‌های تعیین‌کننده افت شاخص تبدیل شده است.
تفکیک معاملات طبقات مختلف سهام
کیانی در ادامه با اشاره به تغییرات ساختاری در بورس‌های آمریکا و اروپا بیان می‌کند: برای به تعادل رسیدن بورس تهران باید نحوه برخی معاملات تغییر یابد. در حال حاضر عمده معاملات بورس‌های بزرگ دنیا به‌صورت Dark Pools (غیرشفاف) انجام می‌شود.
یکی از دلایل اصلی رونق و استقبال از این شیوه معاملاتی این است که سفارش‌های خرید و فروش در سامانه معاملاتی دیده نمی‌شود. در حال حاضر ۵۰ درصد از معاملات بورس‌های اروپایی و ۴۰ درصد از دادوستد‌های آمریکا به این شیوه انجام می‌شود؛ یعنی سفارش خرید و فروش دیده نمی‌شود و اطلاعات مربوط به معاملات زیر نظر ناظر بازار با وقفه‌ای زمانی اعلام می‌شود و به‌دنبال آن اثر بازار کاهش پیدا می‌کند.
رضا کیانی اظهار می‌کند: با خرد کردن سفارش‌های بزرگ و خرید و فروش آن به‌صورت تقسیم‌شده بدون افشای اطلاعات میزان خرید و فروش، اثر بازار کاهش می‌یابد. استفاده از روش «سفارش پنهان» نیز در بورس تهران می‌تواند به برگشت شاخص منجر شود. در حال حاضر عمق دادوستد‌ها بعد از معاملات روزانه برای سرمایه‌گذاران به‌طور کامل مشخص است، اما اگر بازاری داشته باشیم که به شیوه «سفارش پنهان» مدیریت شود و سفارش خرید و فروش برای معاملات بزرگ به نمایش در نیاید، وضعیت بازار تغییر می‌کند.
وی با بیان اینکه اگر معاملات بزرگ به بازار بلوک منتقل شوند بخشی از مشکلات حل می‌شود، تصریح می‌کند: در بازار بلوک که قیمت آن تابع بازار خرد است، سفارش‌ها به نمایش در نمی‌آیند. در حال حاضر بازارسازان برای مدیریت وضعیت معاملات در مواقعی مجبور می‌شوند از سهامداران بزرگ حمایت کنند، این در حالی است که هدف اصلی بازارسازی حمایت از سرمایه‌گذاران خرد است یا در مواقعی ناظر برای به تعادل رساندن بازار، معاملات حقوقی‌ها را متوقف می‌کند.
از این رو پیشنهاد می‌شود معاملات بزرگ به بازار دیگری منتقل شود. تفکیک معاملات خرد از معاملات بزرگ و هدایت سهامداران بزرگ به بازار بلوک از جمله راهکار‌های موثری است که سیاست‌گذار برای مدیریت وضعیت فعلی می‌تواند از آن بهره بگیرد. به گفته کیانی، تشویق مردم به سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها نیز می‌تواند ریسک معاملات را کاهش دهد و سرمایه‌گذاری در بازار سهام را رونق بخشد.
بازار سهام تحت‌تاثیر بی‌ثباتی ارز
بورس تهران مدتی است روی سرخ خود را به اهالی بازار نشان داده این در حالی است که سایر بازار‌های موازی طی این مدت در مدار صعودی حرکت کردند. این را حسن برادران هاشمی تحلیلگر بازار سهام به «دنیای‌اقتصاد» گفته و اظهار می‌کند: معمولا همراه با رشد قیمت دلار، بازار سهام نیز با تاخیر حداکثر چند روزه روند رو به رشد را تجربه میکرد، اما در موج صعودی اخیر نه تنها بازار سرمایه با آن همراهی نکرده که در جهت عکس آن روندی نزولی نیز در پیش گرفت که بخشی از آن را می‌توان به روند صعودی شارپ بازار سهام طی یک سال اخیر که بسیار بیشتر از رشد بازار‌های موازی از جمله قیمت ارز طی همان بازه زمانی بود، نسبت داد.
وی با بیان اینکه بازار سهام قبلا جهش و افزایش مورد نظر را پیشخور کرده است، عنوان می‌کند: دلیل دیگری که می‌توان برای عدم همراهی بازار سرمایه با روند قیمت دلار ذکر کرد این است که قیمت فعلی دلار هنوز به ثبات نرسیده است و برخی کارشناسان این احتمال را می‌دهند که طی یکی، دو ماه آینده به خصوص اگر نتیجه انتخابات آمریکا منجر به شکست ترامپ شود شاهد افت قیمت دلار باشیم، همان‌طور که در ۳ روز اخیر شاهد کاهش ۵ هزار تومانی دلار در بازار آزاد و بازگشت این ارز به کانال ۲۷ هزار تومانی بودیم.
این کارشناس بازار سرمایه ادامه می‌دهد:، اما اگر قیمت دلار همچنان در سطوح بالاتر از ۲۰ هزار تومان تثبیت شود به‌تبع آن در بازار سهام هم باید شاهد روند افزایشی قیمت‌ها باشیم. به گفته وی فروش سهام عدالت در این وضعیت نیز بازار را با تنش جدی مواجه می‌کند و عرضه‌های سنگین سهام عدالت یکی از دلایل منفی شدن بازار است.
پیامد روانی انتخابات آمریکا
وی ضمن اشاره به وضعیت این روز‌های بازار که همراه با افت قیمت‌ها و معاملات کم‌رمق است خاطرنشان می‌کند: بخشی از این اتفاقات را می‌توان اصلاح طبیعی بعد از روندی بسیار صعودی ارزیابی کرد، اما افت ادامه‌دار بازار را می‌توان به موارد متعددی از جمله انتخابات پیشروی ریاست‌جمهوری آمریکا نسبت داد که حداقل به لحاظ روانی بر رفتار معامله‌گران اثرگذار است. برادران هاشمی اظهار می‌کند: به‌نظر می‌رسد گروهی از فعالان بازار ترجیح می‌دهند تا مشخص شدن نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، بازار را از دور نظاره‌گر باشند.
تغییر ناگهانی مقررات
برادران هاشمی بیان می‌کند: یکی دیگر از عوامل مهم مقاومت قیمت سهام در این روز‌ها صدور قوانین متعدد برای بازار است. طی یکی، دو ماه گذشته تغییر قوانین از جمله حذف نوسان روزانه، جلو‌گیری از سفارش‌های الگوریتمی، تغییر ساعت معاملات برخی نماد‌ها که در ماه‌های گذشته اجرا شد و تصمیمات خلق‌الساعه و ناگهانی برخی مسوولان شاید در شرایط عادی برای معاملات سهام مشکلی نداشته باشد، اما در وضعیت کنونی هر تصمیم غیرکارشناسانه‌ای می‌تواند اثر منفی بر بازار داشته باشد و بار‌ها گفته‌ایم که بهتر است تغییرات در شرایطی که بازار به ثبات رسیده انجام شود.
این کارشناس بازار سرمایه در ادامه با بیان اینکه اظهارنظر‌های ضد و نقیض مسوولان سازمان بورس و همچنین نظرات غیرکارشناسی برخی نمایندگان مجلس موجب ایجاد جو عدم اعتماد در بین اهالی بازارشده، تصریح می‌کند: با همه این اوصاف به‌نظر می‌رسد بورس افت اصلی را پشت سر گذاشته و ترس‌های فعلی می‌تواند نشانه‌ای از پایان روند‌های نزولی باشد. از نظر تکنیکال نیز شاخص در راه افت با مرز‌های حمایتی مهمی روبه‌روست. از این رو و با توجه به بررسی‌های صورت‌گرفته به‌نظر می‌رسد شاخص در محدوده حمایتی مهمی قرار گرفته است.
برادران هاشمی در پایان تاکید می‌کند: با همه فراز و فرودی که دراین بازار شاهد هستیم در حال حاضر سرمایه‌گذاری در بورس کم‌ریسک‌تر از سایر بازار‌های موازی است.
روایت اکونومیست از شباهت بورس ایران و چین در ۲ دوره
هفته‌نامه اکونومیست در آخرین شماره خود در گزارشی به بررسی وضعیت بورس تهران در چند ماه اخیر پرداخت. در این گزارش ضمن اشاره به تشکیل حباب در بورس تهران به‌ویژه پس از پاندمی کرونا و تعطیلی صنایع و همزمان با آن سیاست‌های بانک مرکزی در غرق کردن سیستم بانکی در نقدینگی به جهت کاهش آسیب‌های ناشی از کرونا، رشد افسارگسیخته شاخص‌های سهام را به روانه شدن این پول‌های سرگردانی ارتباط داد که جایی جز بازار سهام برای حفظ ارزش سرمایه در دست خود نیافتند.
در ادامه این گزارش، اما شباهت‌هایی بین روند بورس‌های چین در سال ۲۰۱۵ و بورس تهران بیان شده و این گمانه مطرح است که با وجود حبابی بودن رشد بورس تهران در سال‌جاری، در نهایت مانند بورس چین به مسیر صعود بازگردد. جایی که در هر دو بازار سهام، ترس از کاهش ارزش پول و اقتصاد ضعیف سبب گسیل نقدینگی به بازار سهام با تشویق دولت و افزایش قیمت‌ها به سطوح حبابی شد. حالا، اما باید دید اقتصاد ایران نیز همچون چین در نهایت به مسیر صعودی بازمی‌گردد.
نه جانم نسبت شاخص كل به دلار بر حسب تومان تا پايان سال در خوشبينانه ترين حالت ٤٠ خواهد بود
يعني اگر دلار روي ٢٥ هزار تومان ثابت شود شاخص تا يك ميليون واحد سقوط خواهد كرد