میکروبیوم دهان چیست؟

فراروـ  دهان دروازه اصلی ورود همه چیز به بدن است. گاه آنچه در میکروبیوم دهان اتفاق می‌افتد، نشان دهنده اتفاقی در جای دیگر بدن است. اعتقاد بر این است که به طور متوسط بین ۳۰۰ تا ۷۰۰ گونه مختلف میکروبی در دهان انسان زندگی می‌کنند. طبق مقاله منتشر شده در مجله آسیب‌شناسی فک و دهان میکروبیوم دهانی دومین منطقه میکروبی بزرگ در انسان پس از روده در نظر گرفته می‌شود که "میکروبیوم" نامیده می‌شود. میکروب‌های دهانی نقش مهمی در عملکرد‌هایی مانند هضم، متابولیسم، تنظیم فشار خون و حفظ ساختار دندان‌ها دارند.

چگونه می‌توانید از جامعه موجوداتی که در دهان شما زندگی می‌کنند، مراقبت کنید؟ همان‌طور که در این مطلب می‌خوانید، پیگیری یک شیوه برای بهداشت دهان و دندان، داشتن یک رژیم غذایی سالم و مصرف پروبیوتیک‌ها از بهترین راه‌کار‌ها هستند.

دقیقاً میکروبیوم دهان انسان چیست؟ منظور از میکروبیوم دهان صد‌ها میلیارد میکروارگانیسم است که در داخل دهان زندگی می‌کنند. بیشتر این میکروارگانیسم‌ها باکتری هم از نوع خوب و هم بد هستند و برخی از آن‌ها نیز مخمر، ویروس و قارچ هستند. نمونه‌هایی از میکروب‌های که در دهان زندگی می‌کنند، شامل گونه‌های استرپتوکوک و کورینباکتری‌ است.

همان‌طور که در تعریف میکروبیوم گفته شد، حفره دهان دارای نه بخش در داخل دهان است:
۱. زبان
۲. سق دهان
۳. لوزه‌ها
۴. پلاک و روی دندان‌ها
۵. لثه
۶. غشا مخاط
۷. گلو
۸. بزاق

میکروب‌های این بخش با هم یک "اکوسیستم" را تشکیل می‌دهند که شبیه روده انسان عمل می‌کند. هر قسمت از دهان سطح منحصر به‌فردی دارد و بنابراین هر کدام میکروب‌های خاص خود را دارند. برای مثال به دلیل این‌که سطوح آن‌ها مکان مناسبی برای زندگی میکروب‌های مختلف ایجاد می‌کنند، زبان حاوی نمونه‌های متفاوت از میکروب‌های لثه یا دندان است. پلاک‌های دندانی و سطح زبان با میکروب‌ها متراکم شده‌اند. آن‌ها از متراکم‌ترین زیستگاه‌های میکروبی قلمداد می‌شوند.

میکروبیوم‌ها (اجتماع موجودات کوچک) در واقع در همه جای طبیعت وجود دارند و آن‌ها نقش مهمی در سلامت انسان و حفظ اکوسیستم‌های مختلف دارند. بانک اطلاعات میکروبیوم دهانی انسان ژنوم صد‌ها گونه باکتریایی را که در دهان انسان یافت می‌شود، فهرست کرده است. در دهان هر فرد برخی از باکتری‌ها وجود دارند که به سلامت کلی کمک می‌کنند، مانند هضم غذا و برخی دیگر می‌توانند به مشکلاتی مانند بیماری لثه، عفونت و حتی به طور بالقوه سرطان کمک کنند.
برخی از نقش‌های مثبتی که میکروارگانیسم‌های ساکن در میکروبیوم دهانی دارند، عبارت‌اند از:

• انجام فرایند‌های گوارشی و متابولیکی که از متابولیسم طبیعی پشتیبانی می‌کنند. برای مثال برخی از باکتری‌ها در متابولیسم نیترات شرکت می‌کنند که به حمایت از فشار خون سالم کمک می‌کنند.

• تسهیل روند تجزیه مواد غذایی از طریق بزاق و تبدیل مواد مغذی از غذا به انرژی

• انتقال مواد معدنی یونی از طریق بزاق دهان

• پشتیبانی از ترمیم دوباره دندان‌ها

• انتقال اکسیژن به لثه‌ها و بافت‌های نرم

• مبارزه با عفونت‌ها و محافظت از ما در برابر موجودات زیست محیطی مضر

• جلوگیری از استرس اکسیداتیو و التهاب

• حذف مواد زائد از سطح دهان

برخی از باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌های موجود در حفره دهان با نگرانی‌های سلامتی مرتبط هستند که بر قسمت‌های مختلف بدن تأثیر می‌گذارند، ازجمله برخی موارد که انتظار آن را ندارید، مانند بیماری‌های قلبی و تولید مثل؛ زیرا برخی از باکتری‌ها قادرند از دهان به قسمت‌های دیگر بدن ازجمله رگ‌های خونی و روده راه پیدا کنند.

چگونه می‌فهمید که عدم تعادل در میکروب‌هایی که در دهان شما زندگی می‌کنند (دیس بیوز نیز نامیده می‌شود) ایجاد شده است؟

علائم و شرایط مرتبط با میکروبیوم دهانی نامتعادل / ناسالم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• افزایش پلاک روی دندان‌ها، چسبناک و بدبو شدن دهان
• بوی بد دهان
• خونریزی لثه
• دندان‌های حساس
• زخم‌های دهان
• برفک دهانی یا کاندیدیازیس دهانی نوعی بیماری قارچی است که در آن قارچ کاندیدا (معمولاً C. albicans) بیش از حد رشد می‌کند.
• بیماری لثه (پریودنتیت)
• حفره و پوسیدگی دندان (پوسیدگی)
• عفونت‌های ریشه (کانال ریشه) و آرتروز آلوئول
• ورم لوزه
• عفونت‌های تنفسی
• بیماری قلبی و سکته مغزی
• انواع خاصی از سرطان

بسیاری از افراد تصور می‌کنند برخی از باکتری‌های مضر باعث ایجاد پوسیدگی می‌شوند؛ اما اکنون مشخص شده است که علل پوسیدگی دندان حفره و بیماری‌های لثه است، مانند التهاب لثه که در واقع به عدم تعادل در میکروبیوم دهان مربوط می‌شود تا وجود خود باکتری‌ها. به عبارت دیگر برخی از باکتری‌های بیماری زا برای کسی که دارای یک میکروبیوم سالم است، مشکلی ایجاد نمی‌کنند، با این حال آن‌ها می‌توانند بیماری را در دیگران که فاقد باکتری سالم هستند، برای خنثی کردن اثرات عوامل بیماری‌زا ایجاد کنند.

اکنون متخصصان معتقدند وقتی میکروبیوم از تشکیل بیشتر باکتری‌های هوازی به باکتری‌های بی‌هوازی تبدیل می‌شود (مانند استرپتوکوک موتانس و Porphymonas gingervali)، یک بیوفیلم هیپرتروفیک در داخل دهان ایجاد می‌کند که باعث فرسایش دندان و ایجاد بیماری لثه می‌شود.

تصور می‌شود که سرطان دهان به دلیل اثرات باکتری‌های مضر در دهان تا حد زیادی ایجاد می‌شود. برخی مطالعات نشان می‌دهد که نوع متداول باکتری دهان معروف به Fusobacterium nucleatum نیز ممکن است در توسعه سرطان روده بزرگ نقش داشته باشد.

به نظر می‌رسد این نوع باکتری‌ها قادر به نفوذ در گونه‌ها و حمله به سیستم ایمنی بدن هستند که بیشتر آن‌ها در دستگاه گوارش قرار دارند. با کمک به التهاب و آسیب رادیکال‌های آزاد باکتری‌هایی مانند Fusobacterium nucleatum ممکن است در پیشرفت سرطان نقش داشته باشند.

حفظ هموستاز در میکروبیوم دهان می‌تواند از  رفتار بد و کمک به بیماری در برخی از انواع باکتری‌ها و میکروب‌ها جلوگیری کند. سوال اینجاست "چگونه می‌توانم میکروبیوم دهانی خود را بهبود ببخشیم؟ " در اینجا مراحلی وجود دارد که می‌توانید آن‌ها را برای کمک به بهبود سلامت دومین منطقه میکروبیوم بزرگ بدن انجام بدهید:

۱. بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید
در حالی که تمیز کردن بیش از حد دهان در واقع می‌تواند به بروز مشکلات کمک کند، تصور می‌شود "تمیز کردن بین دندانی که شامل نخ دندان، مسواک زدن با خمیر دندان طبیعی و گاه استفاده از خلال دندان است، به تعادل در محیط دهان کمک می‌کند.

برخی از محصولات سخت مورد استفاده در دهان مانند برخی از خمیردندان‌ها و دهان شویه‌ها می‌توانند باکتری‌های مفید دهان را از بین ببرند و به اختلال عملکرد میکروبیوم کمک کنند. متخصصان توصیه می‌کنند از مصرف محصولاتی مانند خمیر دندان‌های شوینده و دهان‌شویه‌های ضد عفونی کننده حاوی الکل ازجمله محصولاتی که با این مواد مشکوک ساخته می‌شوند، خودداری کنید:
• سولفات لورن سدیم (SLS)
• فلورید سدیم
• تریکلوزان
• شیرین کننده‌های مصنوعی (مانند ساخارین سدیم، آسپارتام، زایلیتول و اریتریتول)
• رنگ‌های مصنوعی (اغلب از تار زغال سنگ ساخته می‌شود)
• پروپیلن گلیکول
• دی اتانولامین (DEA)
• Microbeads (ذرات ریز و پلاستیکی جامد)

۲. پروبیوتیک مصرف کنید
مکمل‌ها و غذا‌های پروبیوتیک می‌توانند به دهان و حفظ باکتری‌های مفید کمک کنند، دقیقاً به همان روشی که از سلامت روده حمایت می‌کنند. آن‌ها با ایجاد یک بیوفیلم محافظ که از سلامت دندان‌ها و لثه‌ها پشتیبانی می‌کند و التهاب را کاهش می‌دهد، مانع از رسیدن باکتری‌های بد به مینای دندان یا بافت‌های آسیب‌پذیر می‌شوند. آن‌ها همچنین ممکن است به تغییر PH دهان کمک کنند تا افزایش پوسیدگی دندان را متوقف کند و کیفیت بزاق را بهبود ببخشد تا از نوسازی مینای دندان پشتیبانی کند.

بهترین پروبیوتیک خوراکی برای مصرف چیست؟ دندانپزشکان بر این باورند که پروبیوتیک‌های میکروبیوم خوراکی هنگامی که مستقیم به صورت شیر یا جویدنی به دهان منتقل می‌شوند، بسیار موثر هستند. سویه‌های پروبیوتیک میکروبیوم خوراکی که برای سلامت دهان مفید هستند  (باید حداقل برای دو تا سه ماه مصرف شود) عبارت‌اند از:
• لاکتوباسیلوس بزاق
• استرپتوکوک سالیواریوس K۱۲ و M۱۸
• L. acidophilus
• L. rhamnosus
• L. reuteri
• بیفیدوباسیلوس 

۳- رژیم غذایی مغذی را دنبال کنید
رژیم‌های غذایی ما راهی اصلی برای جذب میکروارگانیسم‌ها از محیط خود هستند. برای مثال خوردن غذا‌های گیاهی مانند سبزیجات و میوه‌ها علاوه‌بر مواد مغذی مقداری آلودگی، آب و باکتری نیز در اختیار بدن قرار می‌دهد. برخی از غذا‌ها به رشد باکتری‌های مفید کمک می‌کنند، درحالی‌که برخی دیگر باعث رشد عوامل بیماری‌زا و باکتری‌های غیر مفید می‌شوند. خوراکی‌هایی که باید در رژیم غذایی بر آن‌ها تأکید کنید، غذا‌های قلیایی و غذاهایی هستند که اثرات ضد التهابی و آنتی اکسیدانی زیادی دارند.

برای حمایت از سلامت دهان و دندان باید به طور مرتب غذا‌های زیر را در رژیم غذایی خود دنبال کنید:
• سبزیجات برگ سبز
• توت، مرکبات و میوه‌های دیگر
• سبزیجات صلیبی مانند کلم بروکلی، کلم پیچ، گل کلم، و ... به علاوه سبزیجات تازه
• گوشت، مرغ و تخم مرغ که به صورت ارگانیک پرورش داده می‌شوند
• ماهی‌های وحشی
• چربی‌های سالم مانند روغن زیتون، آووکادو، آجیل و دانه‌ها
• غذا‌های دریایی
• غذا‌های پروبیوتیک و تخمیر شده مانند ماست، کفیر، کومبوچا و ترشی کلم
• غذا‌های پرو بیوتیک شامل پیاز، تره فرنگی، سبزیجات، سیر، کنگر فرنگی، ریشه کاسنی، مارچوبه، سیب و دانه‌های کتان
• آب فراوان، دمنوش‌های گیاهی و چای سبز / سیاه و قهوه در حد متوسط

 

باید از مصرف بیش از حد قند و کربوهیدرات‌های تصفیه شده به‌خصوص از نوشیدنی‌های شیرین و غذا‌های کاملاً فرآوری شده خودداری کنید. انواع خاصی از باکتری‌ها در رژیم غذایی پر قند رشد می‌کنند و در بیماری‌های مرتبط با دندان و لثه مانند فرسایش مینا و پوسیدگی دندان نقش دارند. رژیم غذایی حاوی کربوهیدرات‌های تصفیه شده و قند نیز می‌تواند باعث تغییر در میکروبیوم دهان از کمی قلیایی به اسیدی‌تر شود که باعث حساسیت بیشتر آن در برابر عفونت‌ها و سایر موارد خواهد شد. 

۴. مراقبت کلی از سلامت دهان و دندان
احتمالا به نظر نرسد که بین کمبود ورزش، استرس مزمن و سلامت دهان و دندان ارتباطی وجود داشته باشد، با این حال می‌دانیم که یک سبک زندگی ناسالم و پر استرس می‌تواند منجر به کاهش بزاق شود که بر انواع میکروب‌های دهان تأثیر می‌گذارد.

تغییرات بزاق تأثیر خوبی در انتقال میکروب‌ها از طریق بزاق به مینای دندان و مواد معدنی مانند کلسیم و فسفر دارد؛ همچنین می‌تواند محیط اسیدی‌تری در دهان ایجاد کند که اکوسیستم کلی را تغییر می‌دهد. استرس می‌تواند باعث خشکی دهان، از دست دادن اشتها، ساییدن دندان و سایر مواردی شود که دهان و فک را تحت تأثیر قرار می‌دهد. کنترل استرس و ورزش کافی هر دو برای کنترل التهاب مهم هستند. ورزش و سایر تمرینات ذهن و بدن مانند یوگا و مدیتیشن می‌توانند به کاهش پاسخ التهابی ناشی از استرس کمک کند که به نقص سیستم ایمنی بدن منجر می‌شود.

ورزش همچنین برای تقویت گردش خون و سم زدایی از طریق سیستم لنفاوی مفید است و باعث می‌شود دندان‌ها، لثه‌ها و بافت‌های دهان در شکل خوبی قرار بگیرند. 

میکروبیوم دهانی انسان به جامعه میکروب‌های کوچکی گفته می‌شود که در دهان انسان زندگی می‌کنند و شامل دندان‌ها، زبان، سق، پلاک‌ها، گلو و لثه‌ها می‌شود.

کارشناسان معتقدند که قسمت‌های مختلف دهان دارای اجتماعات باکتریایی مختلفی هستند و نحوه تعامل این جوامع با یکدیگر برای سلامت کلی ما بسیار مهم است.

برای کمک به حفظ هومئوستاز دهان از پاک کننده‌های ملایم / طبیعی در دهان و همچنین نخ دندان استفاده کنید، یک رژیم غذایی سالم داشته باشید و از مصرف بیش از حد مواد قندی خودداری کنید. مصرف پروبیوتیک‌ها را افزایش بدهید، ورزش کنید و استرس را کنترل کنید.

منبع: draxe