یکی از موضوع‌های مهمی که مشکلات صندوق‌های بازنشستگی را تشدید کرده است، بدهی‌هایی است که دولت و سایر بخش‌ها به آن‌ها دارند. از آنجایی که دولت نتوانسته سهم پرداختی‌اش را به این صندوق‌ها به شکل مناسب و در موعد مقرر پرداخت کند، این شرایط بدهی دولت را به‌تدریج افزایش داده که این خود فشار مضاعفی را به صندوق‌های بازنشستگی وارد کرده است.
بحران ورشکستگی صندوق‌های بازنشستگی در حال حاضر یکی از چالش‌های اساسی اقتصاد ایران است. وضعیت مالی و اقتصادی صندوق‌های بازنشستگی در ایران هم از منظر مدیریت نظام رفاه و تامین اجتماعی و هم مدیریت اقتصاد کلان به شرایط نگران‌کننده‌ای رسیده است. یکی از مهم‌ترین وجوه تمایز صندوق‌های بازنشستگی از سایر نهاد‌های مالی و اعتباری این است که دارایی‌های صندوق‌های بازنشستگی پشتوانه تعهدات بلندمدت آتی آن‌ها است. از طرفی صندوق‌ها متعهد به ارایه خدمات و ایفای وظایف هستند، اما متاسفانه دچار کسری نقدینگی انبوه شده‌اند.
به گزارش اعتماد، هر چند هدف اصلی صندوق‌های بازنشستگی ایجاد امنیت درآمد برای بیمه‌شدگان در طول زندگی است، اما چند سالی است که شرایط این صندوق‌ها رو به وخامت رفته است و کارشناسان این حوزه معتقدند؛ در حقیقت از ۴۰سال پیش این صندوق‌ها با فرمول‌های غیراقتصادی درست شده‌اند و به همین دلیل در سال‌های آینده با چالش بزرگی در صندوق‌های بازنشستگی روبرو خواهیم بود.
هرچند به نظر می‌رسد در حال حاضر حال صندوق‌های بازنشستگی در ایران خوب نیست، اما چاره‌اندیشی پیش از زمان بحران می‌تواند راه نجاتی هرچند با تاخیر باشد اگر نظام سیاسی بتواند بحران‌های این حوزه را حل کند و صندوق‌های بازنشستگی را از این بحران عبور دهد، می‌توان امیدوار بود که ضمن اصلاح و تغییر در خود، مشکلات سایر حوزه‌ها را نیز برطرف خواهد کرد.
بحران کاهش منابع و افزایش تعهدات صندوق‌ها
فرشید یزدانی دبیر سابق شورای برنامه‌ریزی راهبردی سازمان تامین‌اجتماعی در مورد بحران کاهش منابع و افزایش تعهدات صندوق‌های بازنشستگی گفت: طی ۴۰ سال گذشته نظام مدیریتی در صندوق‌های بازنشستگی همواره با هشدار‌ها و بی‌توجهی‌ها همراه بوده و هر مدیری که مسوولیت این صندوق‌ها را برعهده گرفته است نگاهی کوتاه‌مدت را دنبال کرده تا دوره مدیریت خود را به اتمام برساند و ما هم در این مدت شاهد فساد و دعوا‌های جناحی در این صندوق‌ها بودیم.
یزدانی با انتقاد از نگاه غیرحرفه‌ای به صندوق‌ها افزود: تمامی صندوق‌های بازنشستگی کشور با مشکلات ساختاری، مالی و مدیریتی روبه‌رو هستند. حتی بعضی از این صندوق‌ها، به آخر خط رسیده‌اند و آنچه اتفاق افتاده ورشکستگی صندوق‌هایی نظیر فولاد، صندوق آینده‌ساز، صندوق صدا و سیما و حتی صندوق شهرداری و ... است که هر روز بحران‌شان بیشتر می‌شود و می‌بینیم تنها صندوقی که روی پای خودش ایستاده صندوق تامین اجتماعی است که البته آن هم به دلیل ساز و کار‌های محکم و بودجه‌ای است که دولت برای این صندوق در نظر گرفته است.
افزایش بدهی دولت به صندوق بازنشستگی تامین‌اجتماعی
او با تاکید بر اینکه حدود ۹۰ درصد از بودجه صندوق تامین اجتماعی از سوی دولت تامین می‌شود، خاطرنشان کرد: اگر دولت از منابع بودجه، کسری صندوق را تامین نکند، این صندوق هم ورشکسته است با توجه به اینکه دولت نقش کارفرمای صندوق تامین اجتماعی را دارد این صندوق سرپا مانده است در غیر این صورت اگر حمایت‌های دولتی و جمعی نباشد تقریبا می‌توان گفت همه صندوق‌ها در کشور ورشکسته‌اند.
یزدانی تصریح کرد: یکی از موضوع‌های مهمی که مشکلات این صندوق‌ها را تشدید کرده است، بدهی‌هایی است که دولت و سایر بخش‌ها به آن‌ها دارند. از آنجایی که دولت نتوانسته سهم پرداختی‌اش را به این صندوق‌ها به شکل مناسب و در موعد مقرر پرداخت کند، این شرایط بدهی دولت را به‌تدریج افزایش داده که این خود فشار مضاعفی را به صندوق‌های بازنشستگی وارد کرده است.
یزدانی با اشاره به میزان تعهد دولت گفت: میزان تعهد دولت به صندوق تامین اجتماعی برای امسال رقمی حدود ۳۸ هزار میلیارد تومان است که این رقم بدهی امسال دولت به این صندوق محسوب می‌شود. البته حجم بدهی دولت به این صندوق در حال حاضر به ۳۲۰ هزار میلیارد تومان یعنی حدود دو سوم بودجه عمومی دولت رسیده که باید پرداخت شود.
این کارشناس حوزه تامین اجتماعی با اشاره به اهمیت پرداخت‌ها به مستمری‌بگیران تصریح کرد: برخی مستمری‌بگیران تنها با حداقل حقوق امرار معاش می‌کنند که اگر یک ماه حقوق‌شان ۵ روز عقب بیفتد و به هر دلیلی با تاخیر پرداخت شود واقعا گرسنه می‌مانند.
یزدانی با بیان اینکه متاسفانه در دوره‌های مختلف شاهد نگاه سیاسی و بهره‌برداری‌های سیاسی در این حوزه بودیم تصریح کرد: اگر واقعا اراده‌ای برای بهبود وضعیت صندوق‌ها وجود دارد نباید طرح‌های تحمیلی روی دوش این صندوق گذاشته شود که به نوعی پوشش بیمه‌ای اضافه محسوب شوند.
باری اضافه بر دوش صندوق‌ها با ارایه طرح‌های تحمیلی
او گفت: متاسفانه در شرایط خاص بیمه‌های مختلفی به صندوق‌ها تحمیل شده است که در برخی از این موارد شاهد تقلب‌هایی هستیم به عنوان مثال؛ زمانی که بیمه قالیبافان مطرح شد همه فرش فروش‌ها برای این بیمه اقدام کردند و تعداد قالیبافان بیمه شده بسیار محدود بودند و فرش فروش‌ها از این سهم دولت بهره‌مند شدند یا در بخش کارگران ساختمانی اکثر افرادی که بیمه شدند اصلا کارگر ساختمانی نبودند، یا در شهرستانی که بیمه متولیان مسجد صورت گرفت ۲۰۰ متولی بیمه شده بودند در حالی که این شهرستان حتی ۲۰ مسجد هم ندارد.
یزدانی در ادامه به مشاغل سخت و زیان‌آور اشاره کرد و افزود: در این حوزه نیز نیازمند بررسی بیشتر هستیم زیرا تعداد مشاغل سخت و زیان‌آور باید کمتر از این تعداد باشد این در حالی است که هر روز به اسامی این مشاغل افزوده شده است و این فشار روی سازمان تامین اجتماعی است.
براساس این گزارش؛ با توجه به اهمیت صندوق‌های بازنشستگی در کشور که معیشت میلیون‌ها سالمند در کشور به وضعیت آن‌ها گره خورده است، همواره این صندوق‌ها در کشور ما درگیر مشکلات زیادی بوده‌اند. مشکلات حاکم بر این صندوق‌ها، البته مربوط به عملکرد دولت فعلی یا قبلی نبوده و از خیلی پیش‌ترها، این مشکلات وجود داشته است.
نبود سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی درست و کارآمد در این صندوق‌ها باعث شده صندوق‌های بازنشستگی به مرز بحران نزدیک شوند و چالش‌های زیادی را در حوزه‌های اقتصادی و اجتماعی به وجود آورند. برای اینکه صندوق تامین اجتماعی و سایر صندوق‌های بازنشستگی از شرایط کنونی رهایی یابند، نیاز است تغییراتی در مدیریت این بخش‌ها انجام شود و نظارت بر منابع افزایش یابد و در مجموع اصلاحات به شکل ساختاری انجام شود.
