شما در ساعتي كه به واسطه تصميم ستاد ملي مبارزه با شيوع كرونا موجب كاهش تردد در شهر شده‌ايد معابر عمومي را هم خاموش مي‌كنيد. «كمي تردد» في‌نفسه بسترساز وقوع جرايمي از جمله «سرقت» و «زورگيري» است.
ساعت ۹ شب خيابان‌هاي تهران در تاريكي غليظي فرو مي‌روند. هفته‌ها از اجراي طرح منع تردد شبانه براي كاهش آمار شيوع كرونا مي‌گذرد، اما طي چند روز گذشته، يك طرح بي‌سروصدا معابر و پارك‌ها و بزرگراه‌هاي تهران را به خاموشي مي‌برد، نام اين طرح «تعديل روشنايي» است، طرحي كه به منظور پايداري شبكه برق و كاهش مصرف گاز به منظور توليد برق صورت گرفته اما از يك امر اجتماعي غفلت كرده است؛ امنيت.
به گزارش اعتماد، يك روز پس از اجراي طرح تعطيلي دو هفته‌اي تهران به منظور پيشگيري از شيوع كرونا، عليرضا زالي، فرمانده عمليات مديريت كرونا در كلانشهر تهران خبر داد بود كه ۲۴ ساعت پس از اعمال محدوديت‌هاي تردد، تردد شبانه در تهران در ساعات ۹ شب تا ۴ صبح، ۷۰ درصد كاهش يافته است. گرچه اين آمار متوجه روزهايي است كه طرح تعطيلي دو هفته‌اي اجرا شده بود، اما در زمان اوج اجراي اين طرح نيز اقلا ۳۰ درصد تردد در معابر و خيابان گزارش شده بود. با گذشت حدود يك‌ماه از اجراي اين طرح و كاهش محدوديت‌هاي تردد، حالا به نظر مي‌رسد كه اين رقم مي‌تواند افزايش يافته باشد، با وجود اين، طي چند روز گذشته، شب‌هاي تهران در تاريكي فرو مي‌روند و جز معابر اصلي، باقي معابر ديگر خاموش مي‌شوند و تردد در آنها عملا ناممكن و با مخاطرات مواجه مي‌شود. اين اتفاق در حالي رخ مي‌دهد كه هفته گذشته و متعاقب شكل‌گيري پديده «مه‌دود» در تهران و افزايش آلودگي و انتشار بوي نامطبوع در تهران، صحبت سر استفاده يا عدم استفاده از مازوت در نيروگاه‌هاي حرارتي توليد برق، به روال سال‌هاي گذشته، با صحبت‌هاي ضد و نقيض مسوولان همراه شد، صحبت‌هايي مبني بر اينكه با افزايش مصرف گاز خانگي، نيروگاه‌ها با كمبود سوخت مواجه مي‌شوند و ناچار به سوزاندن مازوت هستند و در نتيجه هواي تهران و ساير كلانشهرها آلوده مي‌شوند. گرچه آلودگي تهران را حتي بارش و وزش باد در هفته گذشته از بين نبرده و شهروندان تهراني هنوز هواي آلوده را به ريه مي‌برند، حالا يك طرح خيابان‌هاي آلوده تهران را به تاريكي مي‌كشاند. امري كه به نظر مي‌رسد براي مديريت مصرف سوخت در نيروگاه‌هاي حرارتي كشور در نظر گرفته شده است، با وجود اين در اين طرح نيم‌نگاهي به وضعيت خيابان‌هاي تاريك و احتمال بالا رفتن سرقت و ناامني براي عابران پياده در نظر گرفته نشده است.
زهرا نژادبهرام، عضو شوراي تهران در پاسخ به «اعتماد» نسبت به خاموشي شبانه در تهران و علت آن، تاكيد دارد كه در طرح «تعديل روشنايي»، كاهش روشنايي در بزرگراه‌ها و اتوبان‌ها درنظر گرفته شده و خاموشي محله‌ها يا دسترسي‌هاي محلي در شهر ديده نشده است. به گفته نژادبهرام، كاهش مصرف برق به تبع افزايش مصرف گاز خانگي و كاهش منابع گازي در نيروگاه‌هاي حرارتي توليد برق ضرورت دارد و اين ضرورت در طرح «تعديل روشنايي» ديده شده است، اما قرار نيست با اين طرح امنيت شهروندان در شهر با اخلال همراه شود. اين عضو شوراي شهر با اشاره به سابقه همكاري وزارت نيرو با شهرداري براي رفع فضاهاي بي‌دفاع شهري در مناطق مختلف تهران، اذعان دارد كه مهم‌ترين عامل در شكل‌گيري فضاي بي‌دفاع شهري، كاهش روشنايي است، وجود چراغ‌هاي معيوب يا شكسته، كمبود چراغ و خرابي آنها در برخي نقاط تهران، فضاي شهري را براي حضور شهروندان، خصوصا زنان و كودكان با دشواري مواجه كرده بود كه وزارت نيرو براي رفع اين مساله و كاهش فضاهاي بي‌دفاع شهري پيش از اين با شهرداري همكاري خوبي داشته است و بنابراين هدف از اين طرح، اصلاح مصرف انرژي در بزرگراه‌ها و اتوبان‌هاست، نه دامن زدن به فضاهاي بي‌دفاع شهري.
نژادبهرام اشاره دارد كه به‌رغم تاريكي زودهنگام در زمستان، اين طرح پيش‌بيني كرده است كه در ساعات پنج و شش عصر همچنان شهروندان در شهر حضور دارند و امور روزمره خود را دنبال مي‌كنند و نمي‌توانند با تاريكي معابر مواجه شوند، به‌رغم اين، خواسته ستاد كرونا منع تردد در ساعات مشخصي از شبانه‌روز به منظور كاهش جلوگيري از شيوع ويروس كروناست كه باتوجه به وضعيت حاد اين بيماري در كشور، اگر اين طرح به كاهش ترددهاي غيرضروري منجر شود، زنجيره انتقال ويروس كرونا را نيز كمتر خواهد كرد. خاموش شدن روشنايي خيابان‌ها و بزرگراه در ساعات منع تردد به گفته مسعود صادقي، مديركل دفتر نظارت بر توزيع برق شركت توانير، «تعديل روشنايي» نام دارد.
به گزارش پايگاه خبري شركت توليد، انتقال و توزيع برق ايران (توانير) طرح تعديل روشنايي با محوريت محوريت شركت‌هاي توزيع برق، وزارت راه و شهرسازي و شهرداري‌ها و در همه استان‌ها در حال اجراست و اين طرح با هدف كاهش مصرف گاز نيروگاهي در سه بخش روشنايي بزرگراهي، بين‌شهري و فضاي سبز صورت مي‌گيرد. طبق اين گزارش، صادقي متذكر شده است كه كاهش هوا و افزايش مصرف حامل‌هاي انرژي به عنوان منبع حرارتي دليل شكل‌گيري اين طرح هستند، طرحي كه با اصلاح روشنايي معابر به صرفه‌جويي يك ميليون ليتر سوخت منجر خواهد شد و كاهش مصرف گاز نيروگاه‌ها و تامين گرمايشي مورد نياز در نقاط سردسير را در بر خواهد داشت. مديركل دفتر نظارت بر توزيع برق شركت توانير پيش از اين در گفت‌وگو با فارس اشاره كرده بود كه در اين طرح، نورپردازي بيش از حد معابر شهري و روستايي استاندارد مي‌شوند و در اين طرح، اولويت خاموشي با مكان‌هايي است كه از گذشته «نورپردازي بيش از حد استاندارد» داشته‌اند و با خاموشي يك در ميان، ميزان روشنايي به حد استاندارد مي‌رسد.
در اين گفت‌وگو مديركل دفتر نظارت بر توزيع برق شركت توانير اشاره كرده است كه در ساعات منع تردد، رفت‌و‌آمدها خيلي زياد نيستند و با توجه به اين امر، «در خيلي از جا‌ها در ساعات پاياني شب تا صبح اين حجم از روشنايي ضرورت ندارد.» به گفته صادقي، «به دليل صرفه‌جويي گاز» وزارت نيرو در همكاري با وزارت نفت ساير دستگاه‌هاي اجرايي كه در موضوع روشنايي معابر دخيل هستند، مصمم است تا روشنايي معابري را كه در بسياري از ساعات شب ضرورتي ندارند، كاهش دهند و در مصرف گاز صرفه‌جويي كنند. مصطفي رجبي‌مشهدي، سخنگوي صنعت برق كشور نيز به ايلنا خبر داده است كه طي روزهاي گذشته طرح اصلاح روشنايي معابر و بزرگراه‌ها جهت جلوگيري از مصرف برق و گاز در دستور كار دولت و مسوولان وزارت نيرو قرار گرفته است كه اين طرح پس از ساعت ۹ شب در شهرهاي قرمز و نارنجي اجرا مي‌شود. به گفته رجبي، زماني كه نيروگاه‌ها با كمبود سوخت مواجه مي‌شوند، پايداري شبكه برق دچار مشكل مي‌شود و صنعت برق تمام توان خود را براي پايداري شبكه برق به كار خواهد بست كه به نظر مي‌رسد اين تلاش در حال حاضر صرفا معطوف خاموش كردن چراغ‌هاي معابر شهري است. با وجود صحبت‌هايي كه از سوي توانير مبني بر ضرورت اجراي اين طرح براي پياداري شبكه برق به گوش مي‌رسد، اين طرح با واكنش رييس پليس راهور پايتخت نيز مواجه شده است. به گزارش ايسنا، سردار محمدحسين حميدي، با اعلام مخالفت پليس با خاموش شدن چراغ‌هاي برخي بزرگراه‌ها در ساعات منع تردد گفته است: «ما مخالفت خودمان را با اين موضوع اعلام كرديم، اما آنها (شركت توانير) به ما گفتند كه يكسري مشكلات دارند و بايد زيرساخت‌هاي خود را تعمير كنند.» سردار حميدي در اين گفت‌وگو اعلام كرده است كه پليس گزارش خود را در مورد احتمال افزايش تصادفات در نتيجه خاموشي خيابان‌ها و بزرگراه‌ها در ساعات منع تردد اعلام خواهد كرد و علاوه بر آن، پليس پيگير تامين نور در ديگر معابر و گذرگاه‌ها خواهد بود تا اين مساله حل و فصل شود.
برخلاف اعلام اجراي اين طرح از سوي توانير، هنوز مسووليت خاموشي معابر تهران از سوي شهرداري پذيرفته نشده است و تمام مسووليت اين امر به عهده توانير انگاشته مي‌شود، اين در حالي است كه به گفته سخنگوي صنعت برق، اين طرح با «همكاري وزارت نيرو با ساير ارگان‌ها» در حال اجراست و در اين ميان همچنان نسبت به نقش شهرداري در اجراي اين طرح، خصوصا در چگونگي اجراي اين طرح ابهاماتي باقي است كه تاكنون از سوي شهرداري پاسخي نسبت به اين امر به خبرنگار «اعتماد» ارايه نشده است. اين رويه شهرداري نسبت به رفع مسووليت از خاموشي معابر شهري در آخرين جلسه شوراي شهر تهران نيز انعكاس داشت. در اين جلسه، عضو شورا در واكنش به انتقادات وارد بر عملكرد شهرداري در فراهم آوردن زمينه‌هاي ناامني با خاموشي معابر تهران، كوتاهي شهرداري در اين زمينه را رد كرد و تقصيرات را متوجه اداره برق منطقه‌اي تهران دانست.
مجيد فراهاني در آخرين جلسه شوراي شهر تهران اشاره كرده بود كه بر اساس تبصره ۲ ماده ۱۱ قانون سازمان برق ايران، مصوب ۱۳۴۶ و آيين‌نامه نحوه تامين و تعيين هزينه روشنايي معابر و جابه‌جايي تاسيسات آب و برق، مصوب ۱۳۴۶ هيات وزيران، هزينه روشنايي و معابر توسط شركت‌هاي برق منطقه‌اي راسا از محل عوارض بر مصرف بر تامين و برداشت مي‌شود. فراهاني با اتكا بر اين تبصره و آيين‌نامه اذعان كرده بود كه «تامين روشنايي معابر و پرداخت هزينه‌هاي آن بر اساس نص صريح قانون بر عهده وزارت نيرو و شركت‌هاي برق منطقه‌اي است»، او در ادامه خواستار توجه به اين مساله و كاهش فضاهاي بي‌دفاع شهري به دليل قطع برق برخي معابر شده بود.
مشاهدات خبرنگار «اعتماد» نشان مي‌دهد كه اين تاريكي صرفا مربوط به بزرگراه‌هاي پايتخت نيست، بلكه معابر درجه يك شهري نيز با تاريكي شبانه همراه هستند و تردد پياده را در اين تاريكي عملا با موانع و خطرها مواجه مي‌كند. با توجه به ممنوعيت تردد خودروهاي شخصي در اين ساعت، عملا حضور پياده در خيابان‌ها در ساعت ۹ شب به بعد دشوار و غيرممكن است. طرح تعديل روشنايي حالا سايه ناامني را بر شب‌هاي تهران آورده و اين امر در يك تردد كوتاه پياده پس از ساعت 9 شب مشهود است، اين در حالي است كه با وجود خاموشي عميق برخي معابر، همچنان نورپردازي بسياري از بناهاي شهري و بنرهاي تبليغاتي فعال و روشن است و علاوه بر آن، گرچه نام اين طرح عنوان تعديل را «يدك» مي‌كشد، اما بدون تغيير سيستم نورپردازي شهري با تجهيزات كم‌مصرف‌تر، در حال حاضر به نارضايتي شهروندان و افزايش احساس ناامني، خصوصا براي زنان در شب منجر شده است، نگاهي به واكنش‌هاي كاربران فضاي مجازي در توييتر نشان مي‌دهد كه احتمالا در اين طرح، تهران در ساعات منع تردد، خالي از سكنه پنداشته شده است و شكل‌گيري ناامني، سرقت، احتمال تصادف و خفت‌گيري و افزايش فضاهاي بي‌دفاع شهري در اين طرح جايي نداشته‌اند.
سینا قنبرپور در روزنامه اعتماد نوشت:
«كرونا» و «سرما» دو سرفصلي است كه اين روزها بار ديگر مفهوم «مديريت» را به چالش كشيده‌اند. درست در روزهايي كه ما در تهران يك تجربه تلخ ديگر در كوهپيمايي‌هاي نخستين آخر هفته زمستان داشتيم و شاهد بوديم كه چگونه تعدد مراكز اطلاع‌رساني و تصميم‌گير موجب سردرگمي مي‌شود و حتي شنيديم كه وزارت كشور آمار اعلام شده اجساد كشف شده قربانيان بهمن و سرما در ارتفاعات شمال تهران از سوي جمعيت هلال‌احمر را زيرسوال برد، يك اتفاق پرسش‌برانگيز ديگر با انواع و اقسامي از اظهارنظرها همراه شد؛ مساله خاموشي معابر پايتخت به ويژه بعد از ساعت محدوديت تردد كرونايي. اين مساله به «سرما» مربوط مي‌شد و افزايش مصرف گاز خانگي و در نتيجه آن كاهش منابع گاز نيروگاه‌هاي حرارتي و توليد برق. نتيجه آنكه درست در همان زمان كه تصميمي براي مديريت تلفات انساني ناشي از شيوع كرونا با تمديد محدوديت تردد بعد از ساعت 9 اعمال مي‌شد...
براي مديريت مصرف برق مقرر شده روشنايي معابر عمومي نظير بزرگراه‌ها كاهش يابد و نام اين روش را هم «تعديل روشنايي» گذاشته‌اند. جالب اينجاست كه اين تصميم منطقي براي مديريت مصرف برق و جلوگيري از خاموشي خانگي بيشتر از آنكه از طريق اطلاع‌رساني و اقناع‌سازي مردم و شهروندان اجرايي شود از نتيجه تاريك شدن خيابان‌ها به اطلاع مردم رسيد! اين كار در حالي انجام شد كه نيروي انتظامي با آن مخالف بود و شوراي شهر و شهرداري تهران هم بر آن نقدهايي داشتند.
واقعيت اين است كه براي آنكه در خانه‌هاي‌مان با وجود سرما بي‌برقي نداشته باشيم معقول و منطقي است كه برق مصارفي كه ضروري نيست قطع شود. همان شيوه‌اي كه در تابستان در روزهاي اوج مصرف با مصرف‌كنندگان غيرضروري انجام مي‌شد يا شدت عملي كه با ساختمان‌هاي دولتي يا كارخانه‌ها مي‌شد. الان به ظاهر خاموش شدن روشنايي بزرگراه‌ها و معابر آن هم در ساعتي كه طبق تصميم ستاد ملي مبارزه با كرونا با منع تردد مواجهيم نبايد آسيب‌زا باشد. اما اين تصميم به ظاهر منطقي و به ظاهر عاقلانه مسبب مضاعف شدن عاملي خطرناك تحت عنوان «توليد فضاي بي‌دفاع شهري» است. چگونه؟
شما در ساعتي كه به واسطه تصميم ستاد ملي مبارزه با شيوع كرونا موجب كاهش تردد در شهر شده‌ايد معابر عمومي را هم خاموش مي‌كنيد. «كمي تردد» في‌نفسه بسترساز وقوع جرايمي از جمله «سرقت» و «زورگيري» است. حالا خلوت بودن به همراه تاريك شدن اين بستر را ضريب مي‌دهد و عملا شرايط را براي سارقان و زورگيران مهيا مي‌كند. اين جداي از احتمال وقوع تصادفات رانندگي است. به اين معنا كه بسياري از عابران كه مسافر هم هستند براي يافتن تاكسي در معبر ايستاده‌اند و با تاريك شدن معبر احتمال ديده نشدن آنها و وقوع تصادف افزايش مي‌يابد. يكي از معضلات پايتخت از دهه‌هاي پيش نداشتن پاركينگ متناسب با واحدهاي مسكوني است.
بنابراين بسياري از شهروندان خودروهاي خود را در حاشيه معبر عمومي پارك مي‌كنند. با كاهش نور معابر عمومي فرصت براي سارقان فراهم مي‌شود. پرسش اين است كه آيا ترجيح مي‌دهيد بي‌برقي را تجربه كنيم يا با خاموشي موارد غيرضروري ضرر كمتري به مردمي كه بايد بعد از ساعت 9 در خانه باشند بدهيم؟ پرسش از شركت توانير و دست‌اندركاران اجراي اين شيوه مديريت كه اتفاقا بايد مورد قدرداني هم واقع شود اين است كه مي‌توانستيد ظرافت‌هاي بيشتري به كار بگيريد و به جاي تحميل يا توليد «فضاي بي‌دفاع شهري» به شهروندان برق و روشنايي اماكني را محدود كنيد كه عملا كاربري شبانه ندارند. در گزارش امروز «اعتماد» كه در صفحه 12 مي‌خوانيد به دو نمونه آن اشاره كرده‌ايم.
در تهران برج‌هاي مرتفع بسياري در حال ساخت هستند كه فعاليت عمراني در اين برج‌ها شبها متوقف است. اما در كمال تعجب شاهد هستيم كه اين برج‌هاي نوراني در دل شب جلوه‌گري مي‌كنند. نمونه ملموس آن در بزرگراه‌هاي همت و كردستان قابل مشاهده است. شما هم مي‌توانيد مثال‌هاي ديگري از اين دست پيدا كنيد. چرا به جاي آنكه اين ساختمان‌ها كه در ابعادي بسيار بزرگ و قابل توجهي هم در شهر قد علم كرده‌اند خاموش شوند بايد معبر عمومي خاموش شود؟ آيا بهتر نبود برج ميلاد كه از جمله اماكن تفريحي خدماتي است خاموشي بگيرد تا معبر عمومي.
در توضيحاتي كه درباره اين طرح داده شده بود به خاموشي پارك‌ها هم اشاره شده بود زيرا طبق مصوبه ستاد ملي مبارزه با كرونا و محدوديت تردد پارك‌ها هم نبايد مورد استفاده مردم باشند. اينجاست كه شيوه مديريت و فاصله آن با حكمراني خوب رخ مي‌نمايد. خلأ نگاه اجتماعي در عمده تصميمات مديريتي كشورمان از جمله اين تصميم ملموس است. اينجا هم مهندسان با خود نشسته‌اند و محاسبه كرده‌اند كه اين تعداد چراغ در معابر و بزرگراه‌ها روشن است كه با خاموش كردن‌شان، اين حجم مصرف برق كاهش مي‌يابد.
اما در مديريت به جز فرمول و اعداد رياضي بايد به روابط انساني و تاثير آنها بر هم نيز توجه داشت. جاي خالي جامعه‌شناسي در مديريت‌هاي ما اينجا هم خودي نشان مي‌دهد. به همين دليل است كه ما فكر مي‌كنيم اگر شركت توانير كه طبيعتا متشكل از مهندسان و متخصصان برق اين تصميم را برنامه‌ريزي كرده از مديران شهري و جامعه‌شناسان هم كمك مي‌گرفت با ظرافت بيشتري اين كار ارزشمند يعني مديريت مصرف برق و توليد برق مجازي را محقق مي‌كرد.
