راه خلاصی از شَر تورم

فرارو- بررسی وضعیت گزارش تورمی آذرماه از این حکایت دارد که خانوار‌های ایرانی برای تهیه و تامین کالا و خدمات خود به طور متوسط نسبت به آذرماه سال گذشته ۴۴.۸ درصد بیشتر هزینه کردند.

سوء مدیریت و افزایش ناکارآمدی، علت اصلی افزایش تورم است
مرتضی افقه استاد اقتصاد دانشگاه چمران اهواز در گفتگو با فرارو با اشاره به اینکه برای کنترل تورم باید مدیریت‌ها در کشور اصلاح شود، گفت: شاهد بیش از سه دهه بی کفایتی در حوزه اقتصادی هستیم، بنابراین این تورم و گرانی که الان وجود دارد، طی یک روز دو روز ایجاد نشده، بلکه انباشت سال‌ها بی تدبیری و سوء مدیریت است که با اتخاذ سیاست گذاری‌های غلط، وضعیت مملکت را به این روز در آورده اند.

وی افزود: بعضا برخی از کارشناسان می‌گویند کشوری مانند ایران که نفت خیز است و با نفت اداره می‌شود، همیشه تورم در اقتصادش وجود دارد، اما به هیچ عنوان چنین چیزی صحیح نیست، اتفاقا تورم سه، چهار درصدی برای یک اقتصاد بسیار مفید بوده و نشان دهنده رونق است، اگر همین پول نفت را صرف تولید کالا و خدمات کنند، اقتصاد کشور زیر رو می‌شود، بنابراین تورم فی ذاته امری منفی نیست، ما طوری عمل می‌کنیم که امروز تورم به یک معضل عمده برای اقتصاد ایران تبدیل شده که راه علاجی نیز برای آن وجود ندارد.

افقه با اشاره به اینکه افزایش نرخ سود بانکی نیز به مانند یک تیغ دولبه عمل می‌کند، اظهار داشت: برخی از دوستان پیشنهاد می‌دهند که دولت با افزایش نرخ سود، نقدینگی را از سطح جامعه جمع کرده و از این طریق تورم را کنترل کند، اما این کار نیز فایده ندارد، چرا که مگر اقتصاد کشش چه میزان افزایش نرخ بهره را دارد، حداکثر ۲۵ درصد بتوانند نرخ را افزایش دهند، با توجه به تورم ۴۰ درصدی، با این نرخ سود، کسی حاضر نخواهد شد در بانک سپرده گذاری کند، از سوی دیگر اقتصاد ایران کشش نرخ بالای ۳۰ درصد را ندارد، چرا که اگر شما نرخ سود سپرده را بالا ببرید، نرخ سود تسهیلات نیز افزایش پیدا می‌کند و با نرخ بهره ۳۰ درصدی دیگر تولیدکننده توانی برایش باقی نمی‌ماند که وام بگیرد و تولید خود را افزایش و گسترش دهد.

این اقتصاددان اضافه کرد: در چنین شرایطی رکود تورمی که وجود دارد، تشدید خواهد شد، زیرا که قدرت تولیدکننده از بین می‌رود و رکود عمیق‌تر می‌شود، زیرا که هزینه تولید به صورت سرسام آوری بالا می‌رود و دیگر تولید کننده در عهده اش نیست که بخواهد سرمایه در گردش را تامین کند و تولید خود را افزایش دهد، از سویی با افزایش نرخ سود بانکی قدرت بانک‌ها برای خلق پول نیز افزایش می‌یابد و آن‌ها از این طریق دوباره به رشد نرخ تورم دامن می‌زنند.

این کارشناس مسائل اقتصادی با تاکید بر اینکه رفع تحریم‌ها و پیوستن به FATF شرط لازم کنترل تورم است، اما شرط کافی نیست، ادامه داد: طبیعتا ما زمانیکه می‌توانیم رشد اقتصادی را تجریه کنیم که در اقتصاد ثبات را شاهد باشیم، اما متاسفانه تمام این سالیان گذشته کشورمان همواره با تلاطم‌های بسیار زیادی روبرو بوده و به نوعی آرامشی حاکم نبوده، بنابراین نمی‌توان انتظار داشت که در چنین شرایطی تورم نیز وجود نداشته باشد، بر این اساس در ابتدا باید به مانند کشور‌های دیگر رفتار کرد و شرایط طبیعی داشت تا تازه برسیم اول خط، بعد از آن نیز باید مدیریت و برنامه ریزی داشته باشیم تا بتوانیم به رشد اقتصادی و رفاه دست پیدا کنیم، اگر قرار باشد باز هم ناکارآمدی‌های مدیریتی سالیان گذشته نیز تکرار شود، بازهم شرایطی مشابه الان و چه بسا بدتر از این را نیز تجربه خواهیم کرد.

باید تکلیف خود را با دنیا مشخص کنیم
مسعود دانشمند دبیرکل اسبق خانه اقتصاد ایران درگفتگو با فرارو با اشاره به اینکه تورم معلول است نه علت، گفت: زمانیکه در اثر برخی کنش‌های اقتصادی تولید کشور به رکود وارد می‌شود و درآمدی حاصل نمی‌شود، به تبع آن دولت نیز درآمدش از مالیات و عوارض کفاف خرجش را نمی‌دهدو مجبور به چاپ پول می‌شود، در ادامه نیز با چاپ پول تورم افزایش پیدا می‌کند، این‌ها همه یک زنجیره هستند که به یکدیگر وصلند، اگر یکی از آن‌ها کارکرد مناسب خودشان را نداشته باشند، وضعیت اقتصاد کشور به این روزی می‌افتد که می‌بینید.

وی افزود: در این رابطه تا زمانیکه مدیریت حاکم بر اقتصاد اصلاح نشود، نمی‌توان انتظار داشت که تورم کنترل و گرانی‌های فروکش کند، مدام این گزاره تکرار می‌شود که اگر آمریکا به برجام برگردد و تحریم‌ها نیز برداشه شود، وضعیت درست می‌شود، اما به اعتقاد بنده تحریم‌ها تنها ۳۰ درصد در وضعیتی که امروز رخ داده، تاثیر دارد، در مقابل ۷۰ درصد مشکلات منشا داخلی دارد، تحریم‌ها که دست ما نیست، اما با عدم تصویب FATF دچار یک خود تحریمی شده ایم که مشکلات بسیار زیادی را ایجاد کرده، ما اگر خواهان حضور دراقتصاد جهانی هستیم، باید قواعد بازی را نیز بپذیریم، FATF ربطی به آمریکا ندارد، این یک قواعد بین المللی است که ما اگر بخواهیم با دنیا تجارت کنیم، باید آن را رعایت کنیم، در غیر این صورت وضع مان تغییر نخواهد کرد.

دانشمند با اشاره به اینکه در حال حاضر تنها چند کشور هستند که FATF را قبول نکرده اند، اظهار داشت: در بین این کشور‌ها ایران و کره شمالی نیز متاسفانه حضور دارند، ما باید تکلیف خود را مشخص کنیم، اگر وضع همین منوال پیش برود، چیزی عوض نمی‌شود، در مورد سازمان تجارت جهانی نیز همین موضوع وجود دارد، آن زمانی که این سازمان وجود نداشت و گات هنوز پابرجا بود، ما عضو بودیم، اما زمانیکه سازمان تجارت جهانی در حال تشکیل بود، عضو نشدیم و بیش از ۲۲ باز تقاضای عضویت کردیم که مورد موافقت قرار نگرفت، بالاخره با توجه به قوانین WTF برای عضویت یک کشور باید اجماع اعضا شکل بگیرد.

این کارشناس مسائل اقتصادی اضافه کرد: کشور‌هایی مانند اسراییل و آمریکا دوست نداشتند ما عضو شویم، در نهایت در زمان اوباما با عضویت ایران به صورت مشروط موافقت شد، اما ما بعد از آن نیز کاری نکردیم، تا دوره عضویت ناظر ما نیز تمام شد، تا زمانیکه ما این رویکرد را داشته باشیم، نمی‌توانیم با جهان در تماس و تجارت باشیم و آرامش اقتصادی داشته باشیم، حال به هر ترتیبی خارج را کاری نداشته باشیم، اما در داخل چه، با سوء مدیریت‌هایی که وجود دارد، عملا شاهد هستیم که یک چرخه معیوب شکل گرفته که مدام تکرار می‌شود و نتیجه آن نیز گرانی و افزایش تورم است.

دانشمند یادآور شد: در این زمینه یک مثال می‌زنم، فولادی که در ساختمان سازی به کار می‌رود، در گذشته کیلیویی ۷ هزار تومان بود، اما امروز بهای آن با افزایش سه برابری به ۲۸ هزار تومان رسیده، در صورتیکه فولاد هیچ ارتباطی با خارج ندارد، سنگ آهن به عنوان ماده اولیه از گل گهر و دیگر کارخانه‌های داخلی تامین می‌شود، انرژی را نیز که دولت یارانه پرداخت می‌کند و نیروی کار نیز بسیار ارزان است، حال به چه دلیلی باید فولاد گران شود، فولاد بالا می‌رود، به تبع آن خانه گران خواهد شد و مردم نیز به دلیل اینکه دیگر توانشان برای خرید نمی‌رسد، بازار کساد می‌شود، زمانیکه مسکن وارد رکود می‌شود، کارگر بیکار خواهد شد و بیش از ۱۰۰ رشته شغلی که از رونق مسکن نان می‌خورند نیز زمین می‌خوردند، در نتیجه چرخ اقتصاد نمی‌چرخد و رکود ایجاد می‌شود و دولت برای جبران این موضوع پول چاپ می‌کند که خروجی آن نیز افزایش تورم است.

این فعال اقتصادی خاطر نشان ساخت: از شرکت فولادی می‌پرسید چرا کالای خود را گران کردی، می‌گوید، چون لبنیات گران شده، این آخر چه ربطی دارد، متاسفانه سوء استفاده‌های انجام می‌شود که دودش تنها به چشم مردم می‌رود، تولید داخلی که باعث افزایش تورم و رنج مردم شود، چه فایده‌ای دارد، حمایت از تولید داخل باید به چه بهایی باشد، راه چاره این است، واردات فولاد را آزاد کنند، تا دیگر تولیدکنندگان گران نفروشند، فولاد را اگر با ارز آزاد وارد کنند، کیلویی ۸ هزار تومان می‌افتد، این چرخه‌ای که مدام تکرار می‌شود و مسائل زیادی در آن دخیل است، تا زمانیکه درست نشود، وضعیت همین خواهد بود.