هر آنچه که باید درباره «هلیکوباکتر پیلوری» بدانید!

فرارو- هلیکوباکترپیلوری (Helicobacter Pylori) یک باکتری مهاجم به دستگاه گوارش است که طبق گزارشات حدود ۶۰ درصد از افراد در سراسر دنیا با آن زندگی می‌کنند. امکان دارد از حضور آن آگاه باشند و یا اینکه هیچ علامت خاصی از بیماری متظاهر نشود.

به گزارش فرارو، این باکتری مارپیچی شکل است که در دستگاه گوارش و به طور مشخص در معده رشد و لانه‌گزینی می‌کند و تمایل بسیار زیادی به حمله به آستر و مخاط معده دارد. به طور معمول بی¬خطر است و در بسیاری از افراد حتی به عنوان میکروبیوتا و فلور طبیعی دستگاه گوارش شناخته می‌شود؛ اما در موارد پاتوژنیک مسبب بسیاری از موارد ابتلا به سرطان معده و زخم¬های معده و روده کوچک است. این باکتری اغلب در دوران کودکی معده را آلوده می‌کند و علائم در بزرگ‌سالی آشکار می‌شوند.

 

هلیکوباکترپیلوری برای زندگی در شرایط اسیدی معده کاملاً آماده و سازگار است. درحالی‌که بسیاری از عوامل پاتوژنیک بیگانه قادر به تحمل فضایی با اسیدیته شدید معده نیستند، این باکتری با داشتن عوامل مختلف که سلاح باکتری برای مقابله با سیستم ایمنی به شمار می‌رود، می‌تواند این فضا را برای خود مطلوب سازد. یکی از این موارد خنثی‌سازی اسید معده، نفوذ به درون مخاط و افزایش حساسیت سلول‌های جداری معده به اسید است.
اما چه مواردی باعث ابتلا به عفونت هلیکوباکترپیلوری می‌شوند؟ چگونه می‌توان از ابتلا به این عفونت در امان بود؟ برای درمان هلیکوباکتر چه باید کرد و تست‌های تشخیصی کدام هستند؟ پاسخ به همه این سوالات و بسیاری از اطلاعات مفید دیگر که همگی مبنای علمی دارند، در این مقاله در اختیار شما قرار خواهد گرفت.

هرساله مقالات بسیار زیادی در رابطه با بیماری‌زایی این باکتری مهاجم به معده در نشریات معتبر منتشر می-شود؛ اما هنوز علت دقیقی در دسترس نیست. هلیکوباکتر هزاران سال است که با انسان هم‌زیستی پیدا کرده است. دو راه اصلی برای انتقال بیماری متصور شده است. یکی از راه دهان به دهان و دیگری از طریق مدفوع به دهان که مورد دوم می‌تواند در مواردی که شخص پس از استفاده از دستشویی دست¬های خود را به طور کامل نشسته است، رخ بدهد.

هلیکوباکتر همچنین می‌تواند از طریق آب یا غذای آلوده نیز انتقال یابد. بسیاری از متخصصان بر این باورند غذا‌هایی که زمان زیادی از طبخ آن‌ها گذشته است و حتی ظروفی که به صورت شسته نشده در مدت زیادی باقی می‌مانند، بهترین مکان برای رشد این باکتری و انتقال آن محسوب می‌شود. همین امر سبب شده است تا در بسیاری از کشورهای پیشرفته نظارت بسیاری بر کنار گذاشتن غذا‌های مانده در رستوران‌ها و مراکز تهیه غذا انجام شود.

بسیاری از افراد مبتلا به هلیکوباکتر هیچ علامت خاصی ندارند. اما این موارد تا زمانی است که باکتری دست به سلاح نبرده باشد! زخم‌های معده و دئودنوم، درد‌های شکمی خصوصاً شب هنگام و زمانی که معده پس از چند ساعت از صرف یک وعده غذایی خالی است، تظاهر پیدا می¬کند. یکی دیگر از نشانه‌های بیماری این است که پس از خوردن دارو‌های ضد اسید معده درد فروکش می‌کند.
در بسیاری از موارد دیگر نشانه‌های زیر می‌تواند علامتی از ابتلا به H.pylori باشد.
o تکرر در آروغ زدن
o احساس نفخ
o حالت تهوع
o سوزش معده
o بی‌اشت‌هایی به غذا
o کاهش وزن ناگهانی
در مواردی که شخص دچار مشکل در بلع، کم‌خونی یا خون در مدفوع باشد، باید فوری به پزشک مراجعه شود.

کودکان، آن هم به دلیل رعایت نکردن بهداشت صحیح و کافی بیش‌تر در معرض ابتلا به این عفونت هستند. خطر برای این عفونت تا حد زیادی بستگی به محیط و شرایط زندگی دارد. به طورکلی در موارد زیر احتمال ابتلا بیش‌تری وجود دارد:
• اگر در کشور‌های درحال توسعه زندگی می‌کنید.
• با کسانی که مبتلا به این عفونت هستند، زندگی می‌کنید.
• در مکان‌های شلوغ مثل خوابگاه‌ها حضور دارید.
حدود ۱۰% از افراد مبتلا به هلیکوباکتر دارای زخم معده هستند. همچنین مصرف طولانی‌مدت دارو‌های ضد التهاب غیر استروئیدی یا NSAIDSها زمینه را برای ایجاد زخم‌های معده فراهم می‌کند.

در قدم اول پزشک از شما درباره هرگونه سابقه خانوادگی یا درمانی معطوف به این بیماری سوال می‌کند. اگر علائم زخم معده را احساس می¬کنید، پزشک از شما درباره مصرف دارو‌های ضدالتهاب غیر اسروئیدی مثل ایبوبروفن سوال خواهد کرد. یک‌سری از تست‌های آزمایشگاهی دیگر برای تشخیص این باکتری کاربرد دارد که به شرح زیر است:

در طول معاینه پزشک معده را از جهت نفخ، حساسیت و درد معاینه می‌کند و همچنین صدا‌های شکمی را مورد بررسی قرار می‌دهد.

جهت بررسی و یافتن آنتی‌بادی علیه هلیکوباکترپیلوری به نمونه خون نیاز است. نمونه خون جهت بررسی به آزمایشگاه ارسال می‌شود و تکنسین‌های آزمایشگاهی نمونه را از جهت تیتر آنتی‌بادی‌ها مورد بررسی قرار می‌دهند. اما باید بدانید که این روش تنها زمانی مفید است که قبلاً تحت درمان این باکتری قرار نگرفته باشید.

در این تست نمونه مدفوع جهت بررسی و یافتن آنتی¬ژن¬هایی که جزیی از پیکره باکتری هستند و در مدفوع حضور دارند، ارزیابی می‌شود. برای تست مدفوع و همچنین تست‌های تنفسی قطع دارو‌هایی مانند آنتی بیوتیک‌ها و مهار کننده‌های پمپ پروتون (PPI) حتماً مورد نیاز است. در غیر این صورت انجام این تست‌ها ارزش تشخیصی نخواهند داشت.

اولین‌بار تست تشخیصی UBT در بیمارستان دانشگاه کارولینسکای سوئد جهت بررسی حساسیت و اختصاصیت آن انجام شد که نشان داد در بیش از ۹۵درصد موارد این تست رضایت‌بخش است. بیماران برای انجام تست یک کپسول بلعیدنی حاوی اوره را که از ایزوتوپ کربن (اوره نشان‌دار) ساخته شده است، مصرف می‌کنند. ایزوتوپ‌های کربن در طبیعت به مقدار ناچیزی وجود دارند که مقدار آن را می‌توان با کمک دستگاه‌های خاصی اندازه‌گیری کرد. اگر اچ پیلوری در معده وجود داشته باشد، اوره به نیتروژن و کربن به صورت دی‌اکسیدکربن تجزیه می‌شود.

پزشک طی انجام این تست یک وسیله نازک به نام آندوسکوپ را از طریق دهان به معده و دئودنوم می-فرستد. تصاویری از طریق دوربین متصل به لوله به مانیتور ارسال می‌شود و نواحی غیرطبیعی مورد بررسی قرار می‌گیرد. در صورت نیاز پزشک می‌تواند با دستگاه از همین نواحی نمونه‌برداری (بیوپسی) انجام دهد.

عفونت با این باکتری حتماً باید مورد درمان قرار بگیرد. در بسیاری از موارد درمان نکردن زود هنگام و مناسب می‌تواند به زخم معده و دئودنوم منتهی شود؛ اما مواردی از ابتلا به آیتم‌های زیر نیز گزارش شده است:
- خون‌ریزی داخلی که می‌تواند بر اثر زخم گوارشی و با کم‌خونی فقر آهن همراه است.

 

- مطالعات نشان داده‌اند که افراد آلوده به این باکتری خطر بالای ابتلا به سرطان معده (Stomach Cancer) دارند. سرطانی که سومین سرطان کشنده در دنیا معرفی شده است. هر ساله نزدیک به یک میلیون نفر به سرطان معده مبتلا می‌شوند و نزدیک به ٨٠٠ هزار نفر جان خود را بر اثر این بیماری از دست می‌دهند. در سال ٢٠١٨ در آمریکا تخمین زده می¬شود که ٢۶ هزار مورد از موارد تشخیص به سرطان معده اختصاص داشته است؛ که از این مقدار ١١ هزار نفر جان خود را از دست داده‌اند.

 

- درمان عفونت هلیکوباکترپیلوری شایع‌ترین علت ایجاد این نوع سرطان شناخته شده است. فاکتور‌های دیگر سیگار کشیدن و رژیم غذایی پرنمک و غذا‌های فرآوری شده است.
عفونت هلیکوباکترپیلوری چگونه درمان می‌شود؟

 

در بسیاری از موارد اگر علائم بیماری ظاهر نشده باشد، نیاز به اقدامات درمانی وجود ندارد که این مورد بستگی به تشخیص پزشک متخصص دارد. در صورت داشتن سابقه خانوادگی در ابتلا به سرطان معده و یا ایجاد زخم‌های گوارشی اقدامات درمانی اتخاذ می‌شود. درمان مناسب می‌تواند زخم را کاهش دهد و خطر ابتلا به سرطان معده را از بین ببرد.
در بسیاری از موارد رژیم‌های مختلف آنتی‌بیوتیکی برای درمان نیاز است که در کنار آن‌ها استفاده از دارو‌هایی که اسید معده را کاهش بدهند، برای افزایش عملکرد موثر آنتی‌بیوتیک‌ها توصیه می‌شود.
در رژیم دارویی سه‌گانه تجویز دارو‌های زیر معمولاً به مدت ۷-۱۴ روز انجام می‌شود:
- Clarithromycin
- Metronidazole
- Amoxicillin
- دارو‌های مهار کننده پمپ پروتون (PPI) مانند:lansoprazole، esomeprazole، pantoprazole، rabeprazole

عسل خواص آنتی باکتریال دارد و از زمان‌های قدیم به عنوان یک آنتی‌بیوتیک طبیعی کاربرد داشته است. یک مطالعه نشان داد که عسل می‌تواند رشد و تکثیر اچ پیلوری را سرکوب کند. محققان عقیده دارند که مصرف عسل با درمان‌های استاندارد ممکن است طول دوره درمان هلیکوباکتر پیلوری را کوتاه کند. به‌نظر می‌رسد که عسل خام و عسل مانوکا بیش‌ترین اثرات ضدباکتری را داشته باشند.

لاکتوفرین، گلیکوپروتئینی است که در شیر انسان و گاو یافت می‌شود و فعالیت‌های بازدارنده‌ای را در برابر H. Pylori از خود نشان داده است. یکی از مطالعاتی که از ترکیب آنتی‌بیوتیک و لاکتوفرین شیر گاو استفاده کرده بود، به از بین رفتن ۱۰۰‌درصدی نرخ باکتری در ۱۵۰ فرد مبتلا منتج شد.

آلوئه‌ورا یک گیاه درمانی است که برای درمان بسیاری از بیماری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، ازجمله:
یبوست
سم‌زدایی
سلامت سیستم گوارش
التیام زخم
دریک مطالعه که از ژل درون برگ‌های آلوئه‌ورا استفاده شد و در جلوگیری از رشد و از بین بردن هلیکوباکتری حتی آن‌ها که در محیط‌های آزمایشگاهی به دارو مقاوم بودند، کارآمد ظاهر شد.
این تحقیق نشان می‌دهد که آلوئه‌ورا وقتی در ترکیب با آنتی بیوتیک استفاده شود، می‌تواند در برابر عفونت‌های هلیوباکتریایی مؤثر ظاهر شود.

سولفورافان ترکیبی که به فراوانی در بروکلی وجود دارد، دشمن شماره اول هلیکوباکتر است. مطالعات بسیاری در انسان و حیوانات نقش اساسی این ماده را در کاهش التهابات معده نشان داده است.