ژاپن در گذشته بیشترین میزان خودکشی را در میان کشور‌های توسعه یافته داشت. اما طی چند دهه اخیر موفق شد این آمار را تا حدود یک سوم کاهش دهد.
ژاپن سریع‌تر و دقیق‌تر از هر جای دیگری در دنیا آمار خودکشی خود را گزارش می‌کند. اعداد و ارقام مربوط به خودکشی در این کشور برخلاف بیشتر نقاط جهان در پایان هر ماه گردآوری می‌شوند. اما در دوران همه‌گیری کرونا خودکشی در ژاپن آماری بسیار نگران‌کننده داشته است.
به گزارش بی‌بی‌سی، در ۲۰۲۰، برای اولین بار در ۱۱ سال اخیر آمار خودکشی در ژاپن بالا رفت. اما نکته قابل توجه‌تر این که با وجود کاهش اندک در آمار خودکشی مردان، میزان خودکشی زنان چیزی حدود ۱۵ درصد افزایش یافته بود.
میزان خودکشی زنان در این کشور در اکتبر ۲۰۲۰ در مقایسه با ماه مشابه سال پیش از آن افزایش بیش از ۷۰ درصدی را تجربه کرده است.
این‌طور که پیداست زنان بیشتر از مردان از همه‌گیری ویروس کرونا ضربه خورده‌اند. اما ماجرا چیست و چرا؟
ملاقات رو در رو با زن جوانی که بار‌ها دست به خودکشی زده تجربه چندان خوشایندی نیست. این کار باعث شد برای کسانی که در زمینه پیش‌گیری از خودکشی فعالیت می‌کنند احترام زیادی قائل شوم.
در یک درمانگاه در محله رد لایت شهر یوکوهاما نشسته‌ام. این درمانگاه توسط خیریه «باند پراجکت» که در حوزه پیش‌گیری از خودکشی فعال است، اداره می‌شود.
آن طرف میز زنی ۱۹ساله با مو‌های کوتاه و چتری، بی‌حرکت نشسته است.
او به آرامی و بدون هیچ احساسی شروع به تعریف داستان زندگی‌اش می‌کند. او می‌گوید ماجرا از ۱۵ سالگی‌اش آغاز شد. او که از آن زمان به طور مرتب مورد آزار برادر بزرگ‌ترش قرار می‌گرفت در نهایت از خانه فرار کرد. اما این پایان رنج و تنهایی‌اش نبود.
او برای خلاصی از این اوضاع راهی جز خودکشی نمی‌دید.
او می‌گوید: «از پارسال حدودا همین موقع تا حالا بار‌ها در بیمارستان بستری شده‌ام. چندین بار دست به خودکشی زدم، اما موفق نشدم. برای همین فکر کنم دیگر تلاش برای پایان دادن به زندگی‌ام را کنار گذاشته‌ام.».
اما کمک‌های موسسه باند پراجکت نقش مهمی در جلوگیری از خودکشی او داشت. آنها مکانی امن برای زندگی او پیدا کردند و دوره‌های مشاوره فشرده برایش گذاشتند.
جون تاچیبانا بنیانگذار خیریه باند پراجکت زنی سرسخت و بی‌اندازه مثبت‌اندیش است که دهه چهارم زندگی‌اش را می‌گذراند.
او می‌گوید: «وقتی دختر‌ها با مشکل جدی روبرو می‌شوند و عذاب می‌کشند، درست نمی‌دانند چه کار باید بکنند. ما اینجاییم تا حرف‌هایشان را بشنویم و به آنها بگوییم که کنارشان هستیم.»
خانم تاچیبانا می‌گوید ظاهرا بیماری کووید-۱۹ باعث شده افراد آسیب‌پذیر بیشتر به لبه پرتگاه نزدیک شوند. او از تماس‌های تلفنی دلخراشی حرف می‌زند که موسسه‌اش طی ماه‌های اخیر دریافت کرده است.
«می‌خواهم بمیرم و جایی برای رفتن ندارم جملاتی هستند که زیاد می‌شنویم. آنها می‌گویند خیلی دردناک است، آنقدر احساس تنهایی می‌کنم که می‌خواهم ناپدید شوم. »
اما همه‌گیری کرونا اوضاع را برای کسانی که تحت آزار جسمی و جنسی هستند، بسیار سخت‌تر کرده است.
خانم تاچیبانا می‌گوید: «چند روز پیش با دختری حرف زدم که می‌گفت پدرش به او آزار جنسی می‌رساند. اما پدر او حالا به خاطر شیوع کووید-۱۹ زیاد کار نمی‌کند و بیشتر اوقات در خانه است. به همین دلیل راه فراری از او ندارد.»
در بحران‌های پیشین ژاپن از جمله بحران بانکی سال ۲۰۰۸ و سقوط بازار سهام و حباب مسکن در اوایل دهه ۹۰ میلادی، عمدتا مردان میان‌سال آسیب دیدند. در آن دوره‌ها آمار خودکشی در میان مردان به شدت افزایش یافت.
اما کووید-۱۹ متفاوت است و بیشتر جوانان و به ویژه زنان جوان را تحت تاثیر قرار داده است. این مساله دلایل پیچیده‌ای هم دارد.
ژاپن در گذشته بیشترین میزان خودکشی را در میان کشور‌های توسعه یافته داشت. اما طی چند دهه اخیر موفق شد این آمار را تا حدود یک سوم کاهش دهد.
میچیکو اوئدا، استاد دانشگاه و یکی از کارشناسان برجسته در حوزه خودکشی می‌گوید روند معکوس آمار خودکشی در چند ماه اخیر آن هم با چنین شدتی بسیار شوکه کننده بوده است.
او می‌گوید: «الگوی حال حاضر خودکشی در میان زنان بسیار بسیار غیر معمول است. به عنوان پژوهشگر در این زمینه در تمام دوران حرفه‌ایم هرگز شاهد این میزان افزایش آمار نبوده‌ام. نکته این است که همه‌گیری ویروس کرونا به صنایعی بیشترین آسیب را زده که اغلب کارکنان‌شان زن هستند، از جمله گردشگری، صنایع غذایی و فروشگاه‌ها.»
ژاپن با افزایش آمار زنان مجردی روبرو بوده که تنها زندگی کردن را به ازدواج‌هایی که در آنها کلیشه‌های جنسیتی همچنان تا حد زیادی وجود دارند، ترجیح می‌دهند. پروفسور اوئدا می‌گوید علاوه بر این احتمال مشغول شدن زنان به کار‌هایی که امنیت شغلی چندانی ندارند هم بسیار زیاد است.
او می‌گوید: «حالا دیگر بسیاری از زنان مجرد هستند. آنها در حالی باید زندگی خودشان را تامین کنند که کار ثابت ندارد. به این ترتیب مسلم است که وقتی اتفاقی می‌افتد این افراد به شدت آسیب می‌بینند. طی ۸ ماه گذشته آمار بیکاری در میان کارکنان موقت بسیار بالا بوده است.»
در این میان یک ماه از سال بیشتر از بقیه توجه‌ها را به خود جلب می‌کند. در طول اکتبر سال گذشته ۸۷۹ زن خودکشی کرده‌اند. این یعنی آمار خودکشی زنان در این ماه بیش از ۷۰ درصد نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۱۹ افزایش داشته است.
به این ترتیب، تیتر‌های اصلی روزنامه‌ها زنگ خطر را به صدا در آوردند و برخی مجموع خودکشی‌ها در میان زنان و مردان در ماه اکتبر (۲۱۹۹) را با کل تلفات ناشی از ویروس کرونا (۲۰۸۷) تا آن زمان مقایسه کردند.
اتفاقی بسیار عجیب در حال رخ دادن بود.
روز ۲۷ سپتامبر سال گذشته جسد یکی از هنرپیشگان پرآوازه و محبوب ژاپنی به نام یوکو تاکئوچی را در خانه‌اش پیدا کردند و کمی بعدتر خبر خودکشی او منتشر شد.
یاسویوکی شیمیزو قبلا روزنامه نگار بوده و حالا مدیر موسسه‌ای غیرانتفاعی به نام «ان‌پی‌او» است که در زمینه مبارزه با خودکشی در ژاپن فعالیت می‌کند.
او می‌گوید: «از روزی که خبر خودکشی یک سلبریتی منتشر می‌شود، آمار خودکشی بالا می‌رود و این روند تا ۱۰ روز ادامه دارد. طبق داده‌ها طی ۱۰ روز پس از خودکشی این هنرپیشه در روز ۲۷ سپتامبر، ۲۰۷ زن دیگر به زندگی خود پایان دادند.».
اما بر اساس این داده‌ها، آمار مربوط به خودکشی در میان زنان تقریبا هم سن و سال یوکو تاکئوچی از این هم نگران‌کننده‌تر است.
آقای شیمیزو می‌گوید: «زنانی که دهه چهل زندگی خود را می‌گذرانند بیشتر از سایر گروه‌های سنی تحت تاثیر قرار گرفته‌اند. آمار خودکشی در این رده سنی بیش از دو برابر سایر گروه‌هاست.»
سایر کارشناسان هم موافقند که میان خودکشی افراد مشهور و افزایش سریع آمار خودکشی در روز‌های پس از آن رابطه‌ای مستقیم وجود دارد.
این پدیده فقط مختص ژاپن نیست و این خود یکی از دلایلی است که گزارش کردن موارد خودکشی را تا این حد سخت می‌کند. بلافاصله پس از خودکشی یک سلبریتی، هر چه در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی بیشتر در موردش بحث شود، تاثیر آن بر سایر افراد آسیب‌پذیر بیشتر خواهد شد.
مای سوگانوما یکی از پژوهشگران موسسه ان‌پی‌او است که وقتی نوجوان بوده پدرش را به دلیل خودکشی از دست داده است. او حالا به خانواده کسانی کمک می‌کند که دست به خودکشی زده‌اند.
همه‌گیری کووید-۱۹ زندگی خانواده‌های قربانیان خودکشی را سخت‌تر هم کرده، چون آنها هم مثل بستگان جان باختگان این بیماری امکان سوگواری برای عزیزشان را ندارند.
خانم سوگانوما می‌گوید: «وقتی با اعضای خانواده قربیان خودکشی حرف می‌زنم، حس ناتوانی در نجات جان عزیزشان در آنها بسیار قدرتمند است، حسی که اغلب باعث می‌شود آنها خود را مقصر بدانند. من هم برای این که نتوانستم جان پدرم را نجات دهم، خودم را سرزنش می‌کردم.»
«حالا به آنها گفته می‌شود باید در خانه بمانند. من نگران این هستم که احساس گناه در آنها قوی‌تر شود. مردم ژاپن در مورد مرگ صحبت نمی‌کنند. حرف زدن از خودکشی در فرهنگ ما رایج نیست.»
به دنبال آغاز موج سوم کرونا در ژاپن در اوایل ژانویه و اعلام وضعیت اضطراری در این کشور برای بار دوم، هر روز تعداد بیشتری از رستوران‌ها، هتل‌ها و میکده‌ها تعطیل می‌شوند و عده بیشتری از مردم کار خود را از دست می‌دهند.
اما در این میان یک سوال دیگر هم ذهن دکتر اوئدا را به خود مشغول کرده است. او می‌پرسد وقتی در ژاپن که قرنطینه‌های شدید اعمال نکرده و آمار تلفات کرونا در آن نسبتا پایین است چنین اتفاقاتی در حال رخ دادن است، سایر کشور‌های جهان که همه‌گیری در آنها وخیم‌تر است چه وضعی دارند؟
