روزبه کردونی*؛ شگفت‌آورترین نکته در اولین مناظره رقابت‌های انتخاباتی ریاست‌جمهوری (که اتفاقا با موضوع اقتصادی بود) این است که درباره مهم‌ترین عامل تأثیرگذار بر اقتصاد یعنی پاندمی کرونا هیچ نکته‌ای گفته نشد. نه صداوسیما سؤالی پرسید و نه نامزد‌های انتخاباتی سخنی گفتند. دقت کنیم در صد سال گذشته نه در ایران که در تمام دنیا هیچ عاملی به اندازه کرونا بر اقتصاد مؤثر نبوده است و در مهم‌ترین عرصه‌ای که باید ما مردم تصمیم بگیریم چه کسی را برای چهار سال آینده به‌عنوان رئیس‌جمهور انتخاب کنیم، هیچ گفت‌وگویی دراین‌باره انجام نشده است. مطالعات متعدد بین‌المللی تأثیرات گسترده کرونا بر فقر و نابرابری را تحلیل کرده است. اعلام شده که مبارزه با فقر ۳۰ سال به عقب بازگشته است. گفته می‌شود بیش از ۵۰۰ میلیون فقیر ناشی از کرونا به فقرا اضافه خواهد شد. نظرسنجی مؤسسه اکسفام از ۳۰۰ اقتصاددان برجسته دنیا نشان می‌دهد که ۸۷ درصد آنها باور دارند کرونا نابرابری را افزایش می‌دهد؛ اما در مناظره اقتصادی نامزد‌های ریاست‌جمهوری کلمه‌ای گفته نمی‌شود که قرار است با چه سیاستی، با چه رویکردی، با چه بودجه‌ای با تأثیرات اقتصادی کرونا مقابله شود. کرونا سه شوک بزرگ همراه با آثار گسترده برای جوامع به‌دنبال داشته است. شوک برون‌زای مستقیم که ناظر به تأثیرات در حوزه سلامت عمومی است، شوک برون‌زای غیرمستقیم که ناظر به تأثیرات گسترده اجتماعی و اقتصادی است و شوک درون‌زای غیرمستقیم که ناشی از تدوین سیاست‌های غلط یا اجرای نابهنگام سیاست در مواجهه با دو شوک یادشده است. با این وصف چگونه می‌شود فردی بخواهد ردای ریاست‌جمهوری را به تن کند، اما نگوید سیاست‌هایش برای مواجهه با این سه شوک چیست؟ امید می‌رفت که نامزد‌های انتخابات ریاست‌جمهوری در مناظره اقتصادی علاوه بر ارائه سیاست‌های مدون و قابل ارزیابی درباره مواجهه با نقدینگی، تورم، بازار سرمایه مشخصا توضیح دهند.
۱- درحالی‌که مطابق بررسی‌های انجام‌شده بر اثر کرونا، حدود سه میلیون و ۷۰۰ هزار بنگاه آسیب‌دیده در کشور شناسایی شده که در بین آنها ۱.۱ میلیون واحد با کد بیمه و دومیلیون‌و ۶۰۰ واحد فاقد کد بیمه یا خویش‌فرمایی وجود دارد. برای حمایت از این بنگاه‌های آسیب‌دیده چه سیاستی وجود دارد؟
۲- با توجه به اینکه طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس بین ۲.۸ میلیون تا ۶.۴ میلیون نفر از «شاغلان فعلی» شغل خود را از دست می‌دهند، برای حمایت از این افراد چه برنامه‌ای در دستور کار است؟
۳- مطابق مطالعه‌ای که در مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی انجام شد که در خوش‌بینانه‌ترین حالت اثر کرونا بر سازمان تأمین اجتماعی حدود
۲۰ هزار میلیارد تومان برآورد شده، برای مواجهه با این مسئله چه برنامه‌ای در دستور کار است؟
۴- در شرایطی که رهبری معظم انقلاب در روز کارگر تأکید کردند «حمایت از کارگر فقط افزایش پایه حقوقی متناسب با افزایش تورم نیست، بلکه باید ارتقای سطح مهارت‌آموزی و تخصص کارگران، توجه به بیمه و بهداشت و درمان آنان، امنیت شغلی، برنامه‌ریزی برای مسکن کارگران و ایجاد روابط عادلانه میان کارگر، کارآفرین و دولت» نیز باید مورد توجه باشد، برای تحقق این مطالبه کارگران و تأکید رهبری چه سیاستی وجود دارد؟
۵- تأثیر تحریم بر تشدید فقر و نابرابری چه بوده است؟ در سناریوی تداوم تحریم یا برچیده‌شدن تحریم سیاست‌های عمومی برای مقابله با فقر چیست؟
از سوی دیگر از مبارزه با فقر به‌صورت کلی سخن گفته شد، اما توضیح داده نشد با کدام گفتمان رفاهی و سیاست رفاهی قرار است با فقر مبارزه شود؟ آیا حکمرانی داده‌محور مبناست یا سیاست‌های کور حمایتی اعانه‌ای؟ آیا سیاست‌های مبتنی بر عام‌گرایی ملاک است یا خاص‌گرایی؟ آیا سیاست‌های یارانه‌ای فراگیر مبناست یا مشروط؟ آیا سیاست‌های رفاهی منسجم و چندلایه مورد نظر است یا چندپاره؟ همچنین انتظار می‌رفت نامزد‌های انتخابات ریاست‌جمهوری توضیح دهند که تحلیل آنها از ناکامی سیاست‌های رفاهی و مبارزه با فقر در دهه‌های گذشته چه بوده است؟ آیا منابع کافی نبوده است؟ یا منابع کافی اختصاص داده شده است، اما سیاست‌های رفاهی اگر وجود داشته‌اند، ناموفق بوده‌اند؟ و آیا اصولا با وجود این سطح از منازعه و جدال امکان موفقیت سیاست رفاهی وجود دارد؟ نکته آخر آنکه امیدوارانه در انتظار هستیم که در فاصله باقی‌مانده تا روز برگزاری انتخابات، نامزد‌های انتخابات ریاست‌جمهوری به بیان دقیق سیاست‌های خود و نه وعده‌ها، آرزو‌ها و تصمیم‌های خود بپردازند و کارآمدی خود را برای بهبود وضعیت کشور اثبات کنند تا هم آن ۴۱ درصد افرادی که تصمیم به مشارکت گرفته‌اند، ولی هنوز تصمیم نگرفته‌اند به چه کسی رأی دهند، بتوانند منطبق بر سیاست‌های قابل ارزیابی، تصمیم خود را بگیرند و هم آنها که هنوز تصمیم به مشارکت نگرفته‌اند، عزم خود را برای مشارکت جزم کنند.
* رئیس مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی
