ماهیت اصلی انجام مناظرات انتخاباتی، بر تلاش کاندیداها جهت "اقناع سازی" مردم و افکار عمومی استوار است. برخی معتقدند در جریان برگزاری مناظرات، آن طرفی که کمتر از سوی افکار عمومی مورد توجه است و در نقش "چالشگر" ظاهر می شود، می تواند موقعیت خوبی داشته باشد. جدای از این ها، هرگونه "گاف" از سوی نامزدهای انتخاباتی در جریان مناظره ها نیز می تواند تا حد زیادی زمینه را برای تخریب وجهه آن ها نزد افکار عمومی و پیش افتادنِ رقبایشان فراهم کند.
فرارو- برگزاری مناظرات انتخاباتی در بسیاری از کشورهای جهان که از ساختار انتخاباتی منطقی برخوردارند، به یک پدیده رایج و جذاب تبدیل شده است. این پدیده ("مناظره‌های انتخاباتی")، در کشورهای مختلف، با مدل‌ها و الگو‌های مختلفی برگزاری می‌شود و اغلب به صورت قانونی در روند برگزاری انتخابات، گنجانده نشده است (اگرچه مثلا در آرژانتین، حضور نامزدهای انتخاباتی در مناظره ها، اجباری است).
در این چهارچوب، یکی از قدیمی‌ترین کشور‌هایی که مناظرات انتخاباتی در آن از سابقه‌ای دیرینه برخوردار است، آمریکا است که از سال ۱۹۶۰ میلادی، نخستین مناظره انتخاباتی را در جریان انتخابات ریاست جمهوری خود تجربه کرده است (اگرچه در سال ۱۹۵۶ تلاش‌های زیادی برای برگزاری مناظره‌های انتخاباتی در این کشور انجام شد، اما به نتیجه نرسید و صرفا زمینه‌ای مناسب برای برگزاری مناظرهها در انتخابات سال ۱۹۶۰ را فراهم کرد).
در مدلِ آمریکاییِ مناظره‌های انتخاباتی، دو نامزد اصلی انتخاباتی در سه مناظره اصلی که عمدتا در نهاد‌های دانشگاهی آمریکا برگزار می‌شوند، حاضر شده و با مدیریت "کمیسیون مناظرات انتخاباتی آمریکا"، به سوال‌های مختلف در حوزه‌های موضوعی گوناگون پاسخ می‌دهند و به نوعی خود را در معرض رای مردم قرار می‌دهند. در شرایط کنونی، مناظرات انتخاباتی در آمریکا به قدری اهمیت دارند که برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در این کشور بدون برگزاری مناظرات، اساسا بی معنا است.
در این راستا، در جریان انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۶ آمریکا میان "دونالد ترامپ" و "هیلاری کلینتون"، بیش از ۸۰ میلیون نفر در این کشور از طریق رادیو و تلویزیون، مناظره انتخاباتی را دنبال کردند که در نوع خود آماری بی سابقه بوده است. هم اکنون بیش از ۷۸ کشور در جهان از مدل مناظرات انتخاباتی آمریکا تقلید کرده و از آن استفاده می‌کنند.
به گزارش فرارو، جدای از آمریکا، انگلستان نیز کشور دیگری است که علی رغمِ سابقه‌ای نه چندان طولانی در امر برگزاری مناظرات انتخاباتی (مناظرات انتخاباتی در این کشور از سال ۲۰۱۰ آغاز شده اند)، توانسته الگویی را تعریف کند که تا حد زیادی توسط برخی کشورهای جهان نظیر کره جنوبی و فرانسه، تقلید می‌شود. در این مدلِ مناظراتی، چندین نامزد به سوال‌هایی که از سوی مردم مطرح می‌شوند، پاسخ می‌دهند (برخلاف الگوی دو به دوی آمریکا).
در این میان کشورهای دیگری نظیر آرژانتین و یا تونس نیز مدل‌های مناظراتی خاص خود را دارند. مثلا در تونس، علاوه بر نامزدهای انتخاباتی، روزنامه نگاران و روشنفکران حامی نامزدها نیز می‌توانند با یکدیگر مناظره کنند. در آرژانتین نیز برگزاری مناظرهها (و حضور نامزدها در آن ها) بر خلاف بسیاری از کشورها، امری اجباری است. هرکدام از نامزدها موظف به شرکت در مناظرهها هستند و در صورت عدم شرکت در مناظره ها، وقت و فرصت‌های قابل توجه تبلیغاتی را از دست می‌دهند.
با این همه و فارغ از توجه به مدل‌های مختلف مناظراتی در جهان، سوالی که در این میان مطرح می‌شود این است که این مناظرهها چگونه بر افکار و دیدگاه‌های افکار عمومی تاثیرگذارند؟ در این رابطه، بسیاری از ناظران و تحلیلگران سیاسی بر این باورند که ماهیت اصلی انجام مناظرات انتخاباتی، بر تلاش کاندیداها جهت "اقناع‌سازی" مردم و افکار عمومی استوار است. برخی معتقدند در جریان برگزاری مناظرات، آن طرفی که کمتر از سوی افکار‌عمومی مورد توجه است و در نقش "چالشگر" ظاهر می‌شود، می‌تواند موقعیت خوبی داشته باشد. جدای از این ها، هرگونه "گاف" از سوی نامزدهای انتخاباتی در جریان مناظرهها نیز می‌تواند تا حد زیادی زمینه را برای تخریب وجهه آنها نزد افکار عمومی و پیش افتادن رقبایشان فراهم کند.
در رابطه با مناظره‌های انتخاباتی باید گفت که اگر چه خبرنگاران به دنبال برنده یا بازنده هستند، اما مردم در پس زمینه ذهن خود به دنبال فردی هستند که به اندازه کافی برای کرسی ریاست جمهوری "بزرگ" و "باکفایت" باشد. آنها به طور خاص به دنبال کسی هستند که به بهترین نحو در میدان عمل، مشکلات آنها را مخاطب قرار دهد و باری را از دوش آنها بردارد.
"توماس هالبروک" دانشمتند علوم سیاسی در مورد مناظره‌های انتخاباتی می‌گوید: "مناظرات ابتدایی در مساله معرفی کاندیداها به مردم و جلب اقبال عمومی برای آن ها، از اهمیت خاصی برخوردار هستند". توماس هالبروک در جریان یک مطالعه پژوهشی با عنوان "یادگیری سیاسی از مناظرات انتخابات ریاست جمهوری" می‌نویسد: "شواهد حاکی از این هستند که مهمترین مناظره انتخاباتی از منظر کسب اطلاعات از نامزدهای انتخاباتی، همان مناظره اول است. مناظره اول مخصوصا با توجه به اینکه عده زیادی از مخاطبان و رای دهندگان، هنوز تصمیمی در بحث رای دادنِ خود نگرفته اند، می‌تواند نقش مهمی در جلب توجه افکار عمومی برای آنها (نامزدها) بازی کند".
یکی از مهمترین تاثیراتی که برگزاری مناظرات انتخاباتی می‌تواند بر افکار عمومی داشته باشد، در مفهومی موسوم به "تعیین دستورکار/Agenda Setting" نهفته است. در این راستا، یا نامزد خاص می‌تواند یک موضوع و مساله را به امری مهم و برجسته در فضای سیاسی و انتخاباتی تبدیل کند و از این طریق، زمینه را برای جلب اقبال عمومی به سمت خود و تضعیف دیگران، هموار سازد. با این همه، یکی از چالش‌های اساسی که دانشمندان علوم‌سیاسی در بحث مناظره‌های انتخاباتی به آن اشاره می‌کنند، مساله احتمال عدم دریافت صحیحِ پیام مناظرات انتخاباتی از سوی افکار عمومی و در نتیجه انجام انتخاب اشتباه با استناد به مناظرات انتخاباتی است (این مساله مخصوصا با توجه به اینکه برخی بر این باورند که اساسا مناظره‌های انتخاباتی محلی برای نمایش هستند و بازیگران این نمایش یعنی کاندیدا‌های انتخاباتی نیز باید طبق قواعد نمایشنامه نویسانی خاص بازی کنند، بیش از پیش تقویت می‌شود).
درست در همین چهارچوب است که دانشمندان و محققان علوم سیاسی بر این باورند که درست است مناظرات انتخاباتی از اثرگذاری زیادی برخوردارند، اما در مورد میزانِ این اثرگذاری نیز نباید اغراق کرد و باید به نحوی منطقی به پدیده مناظرات انتخاباتی نگریست.
