فرارو- تداوم فرونشست سالانه زمین در برخی از نقاط تهران و به دنبال آن تشدید مهاجرت‌های منطقه‌ای و مرگ گیاهان و جانوران و از بین رفتن ساختمان‌های مسکونی، هشداری جدی برای ۱۳ میلیون نفر جمعیت ساکن پایتخت قلمداد شده است.
به گزارش فرارو، با وجود هشدار‌های مکرر موسسه تحقیقاتی اینتل لب و ژورنال تحقیقاتی و علمی «نیچر» درباره وجود فرونشست‌هایی که آن را بمب ساعتی بی صدا خوانده اند، باز هم خبری از مدیریت بحران و یافتن راه حلی برای پایان دادن به این فاجعه نیست.
بحرانی که سالهاست کشور با آن دست و پنجه نرم می‌کند و علاوه بر تهران ۱۸ شهر دیگر را هم درگیر کرده است. این ماجرا با مطالعاتی که نخستین بار سال ۸۲ درباره فرونشست‌های تهران انجام گرفته بود، آغاز شد و به دنبال آن برخی نهاد‌ها هم درباره بالا رفتن ارقام فرونشست زمین، هشدار دادند. هشداری که بی توجهی چندساله به آن سبب وقوع فاجعه‌ای عظیم خواهد شد.
حالا هم کاوه مدنی، فعال ایرانی محیط زیست و معاون اسبق سازمان حفاظت محیط زیست فرونشست زمین را فاجعه خوانده و یادداشتی در توئیتر منتشر کرده و نوشته است: «فرونشست زمین در تهران سوژه شرکت‌های امنیتی، که آن را «بمب ساعتی خاموش تهدید کننده جمعیت ۱۳ میلیونی و زیرساخت‌های پایتخت ایران» نامیده‌اند. ماهواره‌ها کوچک‌ترین تغییرات را ثبت می‌کنند.»
به دنبال او، دیگر فعالان محیط زیست و کارشناسان نسبت به این فاجعه هشدار داده و خواستار چاره اندیشی از سوی مسئولان ذی ربط شده اند. از نظر برخی کارشناسان کار مناطق ورامین و شهر قدس از هشدار هم گذشته و به زودی شاهد از بین رفتن ساختمان‌ها، جاده‌ها، زیر ساخت‌ها و لوله‌های آب و گاز و... خواهیم بود.
درحالی که بسیاری از سازمان‌های تحقیقاتی در سراسر دنیا از این موضوع پرده برداشته و گفته اند که تهران با بحرانی غیرقابل جبران روبرو است. اما انگار این مسئله موضوعی پیش و پا افتاده است و تاکنون برای افرادی جز فعالان محیط زیست نگرانی به وجود نیاورده است.
البته خرداد سال جاری هم علیرضا شهیدی، رئیس سازمان زمین‌شناسی، درباره رقم فرونشست زمین در تهران گفت که این ارقام تا ۳۶ سانتیمتر در سال هم مشاهده شده است. او در ادامه به بحران‌های امنیتی که به دنبال فرونشست‌های پی در پی به وجود می‌آید اشاره کرد و گفت: «تشدید مهاجرت‌های منطقه‌ای و مرگ گیاهان و جانوران به عنوان پیامد‌های اولیه این موضوع است». اما باز هم خبری از اقدامات مسئولین نشد.
علت فرونشست سالانه زمین در تهران
براساس تحقیقاتی که تاکنون انجام شده، علت وقوع فرونشست‌های سالانه زمین در تهران، استخراج بیش از حد آب‌های زیرزمینی بوده که درنهایت به تداوم ۲۵ سانتیمتر فرونشست سالانه زمین در برخی از مناطق تهران منجر شده است و برخی حفره‌ها و سفره‌ها ها را از یبن برده است. براساس گزارشی که سال ۹۷ مجلمه علمی نیچر منتشر کرد، این رقم یکی از بالاترین رقم‌ها در جهان قلمداد شده بود.
طبق گفته مصطفی دهقان، مدیر دفتر حفاظت از منابع آب شرکت آب منطقه‌ای تهران، تصرفات رودخانه‌ای، گسترش محدوده‌های شهرها، تمرکز جمعیتی و افزایش نیاز به منابع آبی و عدم رعایت الگوی مصرف صحیح آب از جمله عوامل تاثیرگذار در بروز پدیده فرونشست است. دهقان می گوید که حجم ذخیره آب‌های زیرزمینی استان تهران در طول سال‌ها بهره‌برداری بیش از ۴ میلیارد مترمکعب کاهش پیدا کرده است که تقریبا حجمی معادل ۲۰-۱۸ برابر یک سد بزرگ مانند سد امیرکبیر بوده و شایان توجه است که کاهش میزان ذخایر آبی علاوه بر فرونشست باعث کاهش کمیت و کیفیت منابع آب هم می‌شود.
براساس بیانیه سازمان زمین‌شناسی، برداشت بیش از حد منابع آب زیرزمینی و ضخامت لایه رسوبی و ساختار آن عامل اصلی پدیده فرونشست تهران بوده است؛ اما در سال‌های گذشته این پدیده با افزایش جمعیت در تهران تشدید شده است.
تحقیقات در حوزه نشست زمینی تهران توسط دو پژوهشگر ایرانی در موسسه زمین‌شناسی پوتسدام آلمان انجام گرفته است. براساس پژوهش‌های این دو، مشکل فرونشست بیشتر مربوط به دشت غربی تهران، از جمله بخش شهری، شهرک‌های اقماری و زمین‌های کشاورزی و دشت ورامین است که بعنوان منطقه کشاورزی محسوب می‌شوند.
همچنین اینتل لب، موسسه بین المللی مشاوره اطلاعاتی، علل به وقوع پیوستن این فرونشست‌ها را پدیده انسانی توصیف دانسته و در گزارشی منتشر کرده است که قطعی برق، ترکیدن لوله‌های گاز، تغییر شکل ریل‌ها، فرورفتگی زمین، کج شدن ساختمان‌ها، ترک خوردن جاده‌ها پیامد این فاجعه است.
خطر فرونشست زمین در شهر‌های دیگر
بحران فرونشست زمین تنها به تهران مربوط نمی‌شود. در واقع تهران از این نظر بعد از اصفهان قرار دارد. پس از آن هم به ترتیب کرمان، خراسان رضوی، البرز، فارس، یزد، همدان، مرکزی، چهارمحال و بختیاری، آذربایجان شرقی، زنجان، قم، اردبیل، کردستان، آذربایجان غربی، خراسان شمالی، و کرمانشاه در لیست شهر‌های واقع بر پهنه‌ای باخطر بالای فرونشست زمین قرار دارند.
براساس تحقیقات مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی کشور، اصفهان با ۳۱ شهر واقع بر پهنه‌های باخطر بالای فرونشست زمین در ردیف اول از نظر سکونتگاه‌های شهری است و بعد از آن استان‌های تهران با ۳۰ شهر، کرمان با ۲۵ و خراسان‌رضوی با ۲۴ شهر رتبه‌های بعدی این فاجعه هستند.
البته علی بیت‌اللهی، دبیر کارگروه مخاطرات طبیعی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی گفته است که فرونشست زمین در تهران و اصفهان از حد بحران عبور کرده است.
