بازی‌های المپیک 2020 توکیو، با نتیجه‌ای دور از انتظار برای تیم ملی کشتی آزاد ایران به پایان رسید.
این تیم در شرایطی با ترکیب کامل (شش وزن) راهی آوردگاه بزرگ المپیک شد که دستاوردش تنها کسب یک مدال نقره و یک برنز بود. البته بسیاری از اهالی این رشته از مدت‌ها قبل پیش‌بینی این را کرده بودند که شاگردان غلامرضا محمدی تنها در نیمی از اوزان شانس رفتن روی سکو را دارند و از همه مهم‌تر اینکه کارشان برای گرفتن مدال طلا بسیار دشوارتر از رقباست.
در این بین تنها کسی که همه از مدال‌آوری او اطمینان خاطر داشتند، حسن یزدانی شاخص‌ترین چهره تیم ملی آزاد بود؛ چهره‌ای که در المپیک 2016 ریودوژانیرو، مقتدارنه مدال طلای وزن 74 کیلوگرم را از چنگ روس‌ها درآورد و شبی تاریخی برای ورزش ایران رقم زد.
اما پیش‌بینی اینکه آیا پلنگ جویبار می‌تواند برای دومین دوره پیاپی عنوان قهرمانی المپیک را از آن خود کند هم خیلی سخت بود؛ چراکه حسن باید به مصاف تیلوری می‌رفت که پیش‌تر سابقه خوبی از کشتی‌گرفتن با او را نداشت و دو بار با اختلاف مغلوب رقیب آمریکایی‌اش شده بود.
با این همه از ابتدا محتمل بود که در المپیک توکیو مدال نقره را برای حسن کنار گذاشته‌اند که در نهایت هم همین اتفاق افتاد و گوش‌شکسته دوست‌داشتنی ایرانی درحالی‌که از حریفش پیش بود، تنها در 16 ثانیه پایانی نتیجه را واگذار کرد. دومین و آخرین مدال را برای تیم ملی آزاد امیرحسین زارع کسب کرد؛ دیگر آزادکار مازنی کشورمان که اولین حضورش را در بازی‌های المپیک تجربه می‌کرد و بعد از یزدانی تنها ملی‌پوش این تیم بود که نمایش قابل قبولی از خود ارائه داد.
او در دور اول مقابل الکساندر خوتسیانویسکی دارنده مدال برنز جهان از اوکراین ۷ بر صفر به برتری رسید. در دومین مبارزه نیز برابر اگزون شالا از کوزوو در یک دقیقه و ۴۷ ثانیه با نتیجه ۱۳ بر ۲ به برتری رسید و راهی نیمه‌نهایی شد اما در این مرحله مقهور تجربه بالای گنو پتریاشویلی دارنده سه مدال طلای جهان و یک برنز المپیک از گرجستان شد و با نتیجه ۶ بر ۳ شکست خورد و از رسیدن به فینال بازماند. زارع که طلای امیدهای جهان را در کارنامه دارد، دیروز در رده‌بندی وزن 125 کیلوگرم مقابل ژی وی دنگ دارنده مدال‌های نقره و برنز جهان از چین روی تشک رفت و در پایان با نتیجه ۵ بر صفر به برتری رسید و صاحب مدال برنز شد. دیگر وزنی که این احتمال می‌رفت تیم ملی کشتی آزاد ایران در آن به مدال دست پیدا کند، 97 کیلوگرم بود؛ جایی که دوبنده این وزنه به محمدحسین محمدیان رسید. او در حالی جزء افراد باسابقه تیم ملی آزاد به شمار می‌رود که در توکیو نمایش قابل قبولی نداشت و در اولین مسابقه خود شکست خورد و با توجه به فینالیست‌نشدن حریفش شانس حضور در جدول بازنده‌ها را هم از دست داد.
در اوزان 57، 65 و 74 نیز اگرچه از ابتدا امیدی وجود نداشت اما عملکردی که نماینده‌های آن از خود به جا گذاشتند اصلا قابل قبول نبود.
رضا اطری در حالی به مرحله نیمه‌نهایی وزن 57 کیلوگرم رسید که با وجود تجربه سه دوره حضور در رقابت‌های جهانی مقابل حریف آمریکایی حرفی برای گفتن نداشت. در 65 کیلوگرم مرتضی قیاسی با وجود اینکه کم‌تجربه بود، به نسبت سایرین بهتر ظاهر شد و در کشتی دوم مغلوب شد. مصطفی حسین‌خانی که دو طلای آسیا و یک برنز جهان را در کارنامه دارد، در وزن 74 کیلوگرم در اولین مسابقه از دور رقابت‌ها کنار رفت.
پایان تلخ و غم‌انگیزی که تیم ملی کشتی آزاد در بازی‌های المپیک 2020 توکیو داشت موجب شده تا از همین حالا انتقادهای اهالی این رشته و کارشناسان به سمت کادر فنی این تیم روانه شود. ابراهیم جوادی پیش‌کسوت کشتی آزاد که مدال برنز المپیک 1972 مونیخ را دارد، دراین‌باره به «شرق» می‌گوید: «تیم ملی آزاد ما اصلا نتوانست انتظارات را برآورده کند. به‌هرحال همیشه توقعات از کشتی آزاد تا فرنگی خیلی بیشتر بوده و ما بیشتر مدال‌هایی هم که در المپیک‌ها از کشتی گرفتیم، در رشته آزاد بوده است. درباره حسن یزدانی که همه می‌دانستیم یا مدال نقره می‌گیرد یا طلا. به‌هرحال با توجه به توانایی‌های ذاتی حسن همه می‌دانستیم او کار خودش را می‌کند. به نظر من حسن در مسابقه با تیلور خیلی خوب کشتی را اداره کرد و می‌دانست باید چه کار کند.
تیلور در کل دو تا 10 ثانیه کشتی گرفت و در همان لحظات کوتاه برنامه خودش را پیاده کرد اما مابقی تایم کشتی دست حسن بود. به نظر من کوچینگ نامناسبی که مربیان داشتند باعث شد حسن نتواند در لحظات آخر بهترین استفاده را ببرد. اگر مربیان به او می‌گفتند که او مثل دقایق ابتدایی دستش را زیر کتف تیلور قرار دهد و از تشک بیرونش کند، کار تمام شده بود ولی متأسفانه مربیان خوب نتوانستند موارد را به گوشزد کنند. از طرفی از ماه‌ها قبل فشار روانی زیادی روی حسن بود و همه از او مدال طلا می‌خواستند. مربیان باید روی این مسئله هم کار می‌کردند تا این فشار را از او کم کنند».
او ادامه می‌دهد: «کادر فنی باید بیاید توضیح بدهد چرا این بچه‌ها با یک کشتی باختند و حذف شدند. حتما برنامه تمرینی بدن‌سازی‌شان هم مشکل داشته. خود من در المپیک مونیخ تا نیمه‌نهایی شش تا کشتی گرفتم و در آخر هم با ناداوری به روس باختم که مدال برنز را گرفتم. من یادم می‌آید آن موقع انگشت دستم جراحی شده و عفونت کرده بود. بهداری المپیک اصلا اجازه مسابقه به من نداد اما من فعل خواستن را صرف کرده بودم و مدال می‌خواستم. آن زمان ما 9 دقیقه کشتی می‌گرفتیم و سه روز وزن‌کشی می‌کردیم. کشتی‌گیر وقتی می‌آید روی تشک باید همه‌جوره بجنگد اما یکی مثل اطری در کشتی سومش که نیمه‌نهایی بود اصلا چیزی در چنته نداشت. محمدیان و حسین‌خانی هم که به نفرات درجه دو باختند».
از المپیک ١٩٥٢ هلسینکی، روند مدال‌آوری کشتی آزاد ایران آغاز شد که البته این المپیک بدون کسب مدال طلا بود. المپیک ١٩٥٦ ملبورن طلاهای امامعلی حبیبی و غلامرضا تختی، کشتی آزاد ایران را صاحب بهترین نشان‌های المپیکی کرد. المپیک ١٩٦٠ رم و ١٩٦٤ توکیو هم بدون طلا برای کشتی آزاد همراه بود تا اینکه ١٩٦٨ مکزیکوسیتی، عبدالله موحد تنها طلای المپیکی‌اش را به دست آورد و سومین طلای این رشته در بازی‌های المپیک به ثبت رسید. فاصله بین طلای سوم تا چهارم کشتی آزاد در المپیک، ٢٨ سال و با سپری‌شدن شش المپیک بود؛ به‌طوری‌که در المپیک ١٩٩٦ آتلانتا بالاخره رسول خادم با پیروزی مقابل خازاراتسف روس طلای نابی را برای کشتی آزاد کسب کرد. طلای پنجم کشتی آزاد بلافاصله در المپیک ٢٠٠٠ سیدنی به ارمغان آمد که علیرضا دبیر موفق به ثبت آن شد.
بعد از طلای علیرضا دبیر، المپیک ٢٠٠٤ و ٢٠٠٨ با نتایج چندان خوبی برای کشتی آزاد همراه نبود. در المپیک پکن هم که آزادکاران فقط تک‌مدال برنز مراد محمدی را داشتند و این رشته باز هم بدون مدال طلا ماند. فاصله مدال طلای علیرضا دبیر تا طلای حسن یزدانی که در المپیک ٢٠١٦ به ارمغان آمد، بیانگر سه دوره وقفه در کسب طلای کشتی آزاد بود اما بعدها مدال کمیل قاسمی در المپیک ٢٠١٢ هم با توجه به دوپینگ کشتی‌گیر روس، طلایی شد تا تعداد مدال‌های کشتی آزاد ایران در تاریخ المپیک به عدد هفت برسد. المپیک ٢٠٢٠ توکیو هم در عین ناباوری بدون طلا برای کاروان ورزشی ایران سپری شد. این یازدهمین المپیک بدون طلا برای کشتی آزاد ایران است.
